دمپر چیست؟ انواع دمپر هوا

در این مقاله، به بررسی مفهوم دمپر و انواع مختلف آن خواهیم پرداخت تا شما با کاربردها و ویژگی‌های هر کدام آشنا شوید.

دمپر چیست؟

دمپر یک قطعه مکانیکی یا الکتریکی است که در سیستم‌های تهویه مطبوع برای کنترل جریان هوا به‌کار می‌رود. این ابزار معمولاً شامل یک قاب و پره‌های قابل تنظیم است که به کمک آنها می‌توان جریان هوا را باز یا بسته کرد. دمپرها در دو نوع دستی و موتوری وجود دارند؛ نوع دستی توسط اپراتور و با استفاده از ولوم یا دسته تنظیم می‌شود، در حالی که دمپرهای موتوری با کمک یک موتور الکتریکی یا سیستم‌های اتوماتیک، به‌طور خودکار عمل می‌کنند.

دمپرها در صنایع مختلفیکاربرد دارند. استفاده از دمپرها در سیستم‌های تهویه نه‌تنها به بهبود کارایی و بهره‌وری انرژی کمک می‌کند، بلکه در مواقع اضطراری نیز می‌تواند برای کنترل آتش یا جلوگیری از پخش گازهای سمی موثر باشد. این ابزار بسته به نیازهای سیستم، در انواع مختلفی از جمله دمپرهای گرد، چهارگوش و لوله‌ای طراحی و ساخته می‌شود. دمپرها از مواد مقاومی همچون فولاد ضدزنگ یا آلومینیوم ساخته می‌شوند تا در برابر شرایط مختلف محیطی و دمایی مقاوم باشند.

انواع دمپر در سیستم‌های تهویه مطبوع

دمپرها به‌طور عمده در مدیریت دما، فشار و جریان هوا در فضاهای مختلف به کار می‌روند. هر نوع دمپر بسته به ویژگی‌ها و نیازهای خاص سیستم تهویه، برای کاربردهای مختلف طراحی شده است. در ادامه، به معرفی انواع مختلف دمپرها و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت:

انواع دمپر بر اساس نحوه کنترل

بر اساس نحوه کنترل جریان هوا دمپرها به دسته‌بندی زیر تقسیم می‌شوند.

دمپر موتوری

دمپرهای موتوری به‌صورت خودکار با استفاده از محرک‌های الکتریکی، تیغه‌های خود را باز و بسته می‌کنند. این دمپرها معمولاً در سیستم‌های هوشمند به کار می‌روند و قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی و حسگرها را دارند. ویژگی‌های برجسته این دمپرها شامل دقت بالا و کنترل دقیق جریان هواست.

دمپر دستی

این نوع دمپرها برای تنظیم دستی جریان هوا به‌کار می‌روند. اپراتور باید به صورت دستی باز یا بسته بودن دمپر را تنظیم کند. از این نوع دمپر در مواردی که نیازی به تنظیمات اتوماتیک نیست، استفاده می‌شود.

دمپر صنعتی

دمپرهای صنعتی برای کاربرد در محیط‌های سخت و صنعتی طراحی شده‌اند. این دمپرها قادرند فشارهای بالا و دماهای شدید را تحمل کنند و معمولاً در کارخانه‌ها و سیستم‌های تهویه بزرگ صنعتی به کار می‌روند.

انواع دمپر بر اساس عملکرد

بر اساس عمکلرد نیز انواع دمپرهای زیر را داریم:

فایر دمپر

دمپرهای آتش‌سوزی به‌طور خودکار در صورت بروز آتش بسته می‌شوند تا از انتشار آتش و دود در کانال‌ها جلوگیری کنند. این نوع دمپرها به‌ویژه در ساختمان‌های حساس مانند بیمارستان‌ها و مراکز تجاری ضروری هستند.

دمپر دود

دمپرهای دود با تشخیص دود در سیستم تهویه، به‌طور خودکار بسته می‌شوند تا از انتشار دود در فضا جلوگیری کنند. این دمپرها معمولاً در سیستم‌های تهویه ساختمان‌های بزرگ استفاده می‌شوند.

دمپر وزنی

این دمپرها با استفاده از نیروی جاذبه به‌طور خودکار باز و بسته می‌شوند. این نوع دمپر معمولاً در سیستم‌های تهویه‌ای بدون نیاز به برق یا کنترل پیچیده به کار می‌رود.

دمپر آتش و دود ترکیبی

این دمپر نوعی سیستم ترکیبی است که برای جلوگیری از انتشار همزمان آتش و دود در محیط‌های حساس به کار می‌رود. عملکرد این دمپر در شرایط اضطراری به‌ویژه در ساختمان‌های بلند، بیمارستان‌ها و فضاهایی با تراکم جمعیت بالا حیاتی است.

دمپر تنظیم حجم هوای متغیر

دمپرهای VAV (حجم هوای متغیر) به‌طور اتوماتیک میزان جریان هوا را بر اساس نیاز تغییر می‌دهند. این دمپرها در سیستم‌های تهویه مطبوع پیشرفته کاربرد دارند و باعث بهینه‌سازی مصرف انرژی و کنترل دقیق دما در فضاهای مختلف می‌شوند.

دمپر دایورتر

دمپرهای دایورتر به‌منظور تغییر مسیر جریان هوا بین چندین کانال و مسیر مختلف طراحی شده‌اند. این دمپرها به‌ویژه در سیستم‌های تهویه پیچیده و بزرگ صنعتی که نیاز به هدایت دقیق جریان هوا دارند، کاربرد دارند.

داست دمپر

داست دمپرها به‌طور خاص برای محیط‌های پر از گرد و غبار طراحی شده‌اند. این دمپرها از ورود ذرات ریز و آلودگی به سیستم تهویه جلوگیری می‌کنند. معمولاً در صنایع سنگین مانند معادن، تولید مصالح ساختمانی یا هر محیطی که غبار زیادی تولید می‌کند، به‌کار می‌روند.

دمپر تخلیه هوا

دمپرهای اگزاست یا تخلیه برای خروج هوای آلوده از فضاهای مختلف طراحی شده‌اند. این دمپرها در مکان‌هایی مانند آشپزخانه‌های صنعتی، کارگاه‌ها، پارکینگ‌ها و کارخانه‌ها به‌منظور تخلیه سریع دود، بخار، بو و هوای گرم استفاده می‌شوند.

دمپر خوشیدی

دمپر خورشیدی که گاهی اوقات به آن "اینلت وین" هم گفته می‌شود، در ورودی فن‌ها نصب می‌شود و برای تنظیم جریان هوای ورودی به این دستگاه‌ها طراحی شده است. این دمپر به‌طور خاص با پره‌های گرد خود طراحی شده تا جریان هوا را به‌صورت بهینه کنترل کند.

دمپر لوور

لوور دمپر نوعی سیستم تهویه است که به‌طور همزمان وظیفه کنترل جریان هوا و نور طبیعی را ایفا می‌کند. این دمپرها معمولاً در پنجره‌ها، دیوارها یا سقف‌ها نصب می‌شوند و می‌توانند به‌صورت دستی یا خودکار تنظیم شوند

دمپر بادی

دمپر بادی برای جلوگیری از برگشت جریان هوا و اتلاف هوای گرم به کار می‌رود. این دمپرها با تغییر جریان هوا به‌طور خودکار تنظیم می‌شوند و در محیط‌های صنعتی و خروجی‌های ژنراتورها کاربرد دارند.

انواع دمپر بر اساس شکل ظاهری

علاوه بر دسته‌بندی‌های بالا، بر اساس شکل ظاهری نیز انواع مختلفی دمپر داریم که عبارتند از:

دمپر پروانه‌ای

دمپر پروانه‌ای دارای تیغه‌های مشابه به بال پروانه است که برای کنترل سریع جریان هوا طراحی شده‌اند. این دمپرها بیشتر در کانال‌های تهویه گرد کاربرد دارند.

دمپر تیغه‌ای

دمپر تیغه‌ای از تیغه‌های افقی یا عمودی تشکیل شده است که برای کنترل دقیق جریان هوا طراحی شده‌اند. این دمپرها برای تنظیم تدریجی جریان هوا در سیستم‌های تهویه‌ای پیچیده مناسب هستند.

دمپر گرد

دمپر گرد برای کانال‌های تهویه با طراحی دایره‌ای به‌کار می‌رود. این دمپرها برای توزیع یکنواخت هوا در سیستم‌های تهویه با کانال‌های گرد بسیار مناسب هستند.

دمپر چهارگوش

این دمپرها برای استفاده در کانال‌های چهارگوش طراحی شده‌اند و معمولاً در سیستم‌های تهویه که از کانال‌های مستطیلی یا مربعی استفاده می‌کنند، کاربرد دارند.

انواع دمپر بر اساس کاربرد

به علاوه انواع دمپر بر اساس کاربرد آن‌ها به شرح زیر است:

دمپر آگوستیک

دمپرهای آگوستیک برای کاهش صدای ناشی از جریان هوا در سیستم‌های تهویه به کار می‌روند. این دمپرها بیشتر در فضاهایی که نیاز به کنترل صدا دارند، مانند بیمارستان‌ها و اتاق‌های کنفرانس، نصب می‌شوند.

دمپر فیلتردار

دمپرهای فیلتردار علاوه بر کنترل جریان هوا، نقش فیلتر کردن ذرات معلق را نیز ایفا می‌کنند. این دمپرها در فضاهای نیازمند هوای تمیز مانند آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند.

دمپر هواساز

دمپرهای هواساز برای مدیریت جریان هوا در دستگاه‌های هواساز صنعتی طراحی می‌شوند. این دمپرها به‌طور خاص در سیستم‌های تهویه مطبوع مورد استفاده قرار می‌گیرند و با تنظیم دقیق جریان هوا، به بهبود کیفیت و کارایی سیستم تهویه کمک می‌کنند.

دمپر برای سیستم‌های تاسیسات

دمپرهای تاسیساتی در سیستم‌های تهویه و سایر تاسیسات ساختمان‌ها برای تنظیم و کنترل جریان هوا کاربرد دارند. این دمپرها از طریق تنظیم بهینه جریان هوا در بخش‌های مختلف ساختمان، کمک می‌کنند تا عملکرد سیستم تهویه مطبوع بهبود.

اسپلیت دمپر

اسپلیت دمپرها برای تنظیم میزان جریان هوا بین اتاق‌ها و بخش‌های مختلف یک ساختمان به‌کار می‌روند. این دمپرها در سیستم‌های تهویه مطبوع نصب می‌شوند و وظیفه دارند تا به دقت دما و جریان هوا را در فضاهای مختلف کنترل کرده و بدین‌وسیله مصرف انرژی را بهینه‌سازی کنند.

دمپر موتورخانه

دمپرهای موتورخانه برای تنظیم جریان هوا به تجهیزات گرمایشی و سرمایشی استفاده می‌شوند. این دمپرها به بهبود عملکرد تجهیزات و افزایش بازدهی آن‌ها کمک می‌کنند.

انواع دمپر از نظر جنس

دمپرها را با مواد اولیه متفاوتی می‌سازند که در ادامه دسته‌بندی دمپرها بر اساس جنس را می‌خوانید:

دمپر استیل

دمپرهای استیل از فولاد ضد زنگ ساخته می‌شوند و برای استفاده در محیط‌های با رطوبت بالا و شرایط صنعتی سخت مناسب هستند. این دمپرها معمولاً در صنایع حساس به‌کار می‌روند.

دمپر آلومینیومی

دمپرهای آلومینیومی به‌دلیل وزن سبک و مقاومت بالا در برابر خوردگی، در سیستم‌های تهویه با نیاز به تجهیزات سبک و بادوام به کار می‌روند.

دمپر گالوانیزه

دمپرهای گالوانیزه از فولاد پوشش‌داده‌شده با روی ساخته می‌شوند و معمولاً در صنایع مختلف برای مقابله با خوردگی و شرایط محیطی سخت به کار می‌روند.

انواع دمپر بر اساس محل نصب

هر دمپر ممکن است در مکان متفاوتی نصب شود. از این رو یکی دیگر از دسته‌های دمپرها مربوط به محل نصب می‌باشد که داریم:

دمپر بین‌کانالی

این دمپرها در داخل کانال‌های تهویه نصب می‌شوند و برای تنظیم جریان هوا در سیستم‌های تهویه مطبوع و HVAC به کار می‌روند.

دمپر ورودی

دمپرهای ورودی در قسمت‌های ورودی سیستم‌های تهویه نصب می‌شوند و برای کنترل میزان هوای ورودی به این سیستم‌ها استفاده می‌شوند.

دمپر خروجی

دمپرهای خروجی در خروجی سیستم‌های تهویه نصب می‌شوند و مسئول تنظیم جریان هوای خروجی به فضای بیرون یا بخش‌های مختلف ساختمان هستند.

انواع دمپر بر اساس طراحی تیغه‌ها

طراحی تیغه‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند:

دمپر تیغه موازی

دمپرهای تیغه موازی عمدتاً برای قطع و وصل جریان هوا به‌طور کامل طراحی شده‌اند. این دمپرها به‌خاطر ساختار خاصشان، امکان تنظیم دقیق جریان هوا را به‌طور کامل فراهم نمی‌کنند و بیشتر در مواقعی که نیاز به کنترل کامل جریان نیست، استفاده می‌شوند. نکته‌ای که در مورد این دمپرها وجود دارد این است که زمانی که از حالت باز به بسته تغییر وضعیت می‌دهند، مسیر جریان هوا تغییر می‌کند.

دمپر تیغه متقابل

دمپرهای تیغه متقابل به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تیغه‌ها در جهت‌های مخالف حرکت کنند. این طراحی به‌طور قابل توجهی دقت تنظیم جریان هوا را افزایش می‌دهد و از مشکلاتی مانند تغییرات ناخواسته جریان که در دمپرهای تیغه موازی مشاهده می‌شود، جلوگیری می‌کند.