به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، بیست‌ویکم اکتبر هر سال روز آگاهی از خزندگان Reptile Awareness Day یا به بیان ساده‌تر روز خزندگان Reptile Day است. این مناسبت برای آموزش و افزایش آگاهی در مورد تهدیداتی تعیین شده که زیستگاه‌های طبیعی این موجودات خونسرد و بقای آن‌ها را تهدید می‌کند. این روز همچنین مناسبتی برای تحسین و ستایش این موجودات است تا از نقش آن‌ها در اکوسیستم جهان قدردانی کنند و رویدادی برای آموزش همگانی در مورد از دست دادن زیستگاه، برنامه‌های حفاظتی و اهمیت دور نگه داشتن خزندگان از لیست موجودات در معرض خطر است.
تاریخچه روز خزندگان
خزندگان برای صدها میلیون سال ساکن زمین بوده‌اند، اما آگاهی چندانی درباره آن‌ها در دست نیست. مطالعه روش‌شناختی این موجودات به ۴۰۰ قبل از میلاد یعنی دوران فیلسوفان ارسطو و پلینی بازمی‌گردد. در سال ۱۸۵۲ ردپایی از قدیمی‌ترین خزنده شناخته‌شده به نام هیلونوموس لیلی Hylonomus lyelli در یک کنده درخت فسیل‌شده در نوا اسکوشیا کشف شد.
در سال ۱۹۶۶، زمانی که نخستین قانون گونه‌های در معرض خطر تصویب شد، آگاهی از نیازها و تهدیدات پیش روی خزندگان یا هر حیوان دیگری به جریانات فرهنگی ملل مختلف راه پیدا کرد. فشارها برای افزایش حفاظت از موجودات در معرض خطر، از اواسط قرن آغاز شد و به‌روزرسانی‌های لازم در این زمینه در سال‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۶۹ به تصویب رسید. علاوه‌بر این، در سال ۱۹۶۷ با مستند شدن اثرات نامطلوب آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی بر محیط زیست صندوق دفاع از محیط زیست تلاش‌های تاریخی خود را برای ممنوع کردن استفاده از سموم DDT انجام داد.
روز خزندگان به‌دنبال این تلاش‌ها پدیدار شد. این روز بخشی از یک جنبش مهم تاریخی برای کمک به حفاظت از همه گونه‌های حیوانات است. بسیاری از خزندگان امروز بدون کمک‌های قانونی حفاظت از گونه‌های در معرض خطر وجود نداشتند. همه خزندگان نقش مهمی در اکوسیستم خود دارند، به‌عنوان مثال مارمولک‌ها تعداد حشرات و آفات را در خانه‌ها و باغ‌ها کنترل می‌کنند و مارها جمعیت جوندگان را در زندگی شهری و روستایی تحت کنترل دارند.
لاک‌پشت دریایی یکی از معروف‌ترین خزندگان در لیست موجودات در معرض خطر انقراض است که بیشتر به دلیل صیدهای جانبی با وسایل ماهی‌گیری و از دست دادن زیستگاه‌های لانه‌سازی خود به این فهرست راه پیدا کرده‌اند. اکوادور در سال ۱۹۹۸ قانون ویژه گالاپاگوس را برای ایجاد منطقه حفاظت‌شده دریایی گالاپاگوس و حفاظت از حیات وحش جزیره از جمله لاک‌پشت گالاپاگوس، مدیریت ماهی‌گیری و بازرسی اقدامات قرنطینه‌ای وضع کرد.
عجیب‌ترین خزندگان جهان + تصاویر و حقایق جالب
خزندگان زنده از چهار راسته تشکیل می‌شوند که شامل تستودین‌ها Testudines (لاک‌پشت‌ها و تراپین‌ها)، کروکودیل‌ها Crocodilia (تمساح‌ها)، اسکواماتا Squamata (مارمولک‌ها و مارها) و رینکوسفالیا Rhynchocephalia (تواتارا) می‌شود که البته هر یک از این راسته‌ها خود به شاخه و زیرشاخه، کلاس، گونه، نوع و خانواده مجزا تقسیم می‌شود. از می ۲۰۲۳، حدود ۱۲ هزار گونه زنده خزندگان در پایگاه داده خزندگان فهرست شده‌اند. در ادامه به معرفی عجیب‌ترین خزندگان جهان می‌پرداریم.
مارمولک کمربند آرمادیلو
نام علمی: اوروبوروس کاتافراکتوس Ouroborus cataphractus
خانواده: Cordylidae
قاره: آفریقا (آفریقای جنوبی)
وضعیت حفاظت: در معرض خطر
این مارمولک عجیب که بومی آفریقای جنوبی است، به دلیل مکانیسم دفاعی منحصربه‌فردش در غلتیدن به‌شکل توپ و گاز گرفتن دمش شهرت دارد. آرمادیلو از بی‌مهرگان کوچک تغذیه می‌کند و از معدود مارمولک‌هایی است که تخم‌گذاری، فرزند خود را به دنیا می‌آورد.
لاک‌پشت نرم غول‌پیکر آسیایی
نام علمی: Pelochelys cantorii
خانواده: Trionychidae
قاره: آسیا (آسیای جنوب شرقی)
وضعیت حفاظت: به‌شدت در معرض خطر
این لاک‌پشت آب شیرین که در جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود، یکی از بزرگترین لاک پشت‌های نرم‌پوست است و مانند هم‌خانواده‌های خود دارای لاک صاف و چرمی است. لاک‌پشت نرم غول‌پیکر آسیایی در درجه اول گوشتخوار است و ماهی، سخت‌پوستان و نرم‌تنان مصرف می‌کند، اما به دلیل از دست دادن زیستگاه و شکار بی‌رویه برای گوشتش به شدت در معرض خطر انقراض است.
مارمولک زبان‌آبی
نام علمی: Tiliqua spp
خانواده: Scincidae
قاره: استرالیا
وضعیت حفاظت: بسته به گونه متفاوت است
این خزندگان خیره‌کننده بومی استرالیا و به‌خاطر زبان آبی زنده خود معروف هستند. مشاهده این زبان ممکن است شکارچیان را مبهوت کند و به آن اجازه فرار بدهد. زبان‌آبی‌ها همه‌چیزخوار هستند و از انواع مواد گیاهی، حشرات و حیوانات کوچک تغذیه می‌کنند.
مارمولک تمساح چینی
نام علمی: Shinisaurus crocodilurus
خانواده: Shinisauridae
قاره: آسیا (چین و ویتنام)
وضعیت حفاظت: در معرض خطر
این مارمولک نیمه آبزی که در چین و ویتنام یافت می‌شود، ظاهری متمایز دارد و فلس‌های کیل‌دار در امتداد پشت و دمش شبیه به تمساح است. از انواع حشرات، بی مهرگان و ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کند. این مارمولک عجیب و غریب به دلیل از بین رفتن زیستگاه و شکار شدن برای فروش به تجارت حیوانات خانگی در خطر انقراض است.
گِکوهای پرنده
نام علمی: Gekko spp
خانواده: Gekkonidae
قاره: آسیا (آسیای جنوب شرقی)
این گکوهای درختی که بومی آسیای جنوب شرقی هستند، سازگاری‌های ویژه‌ای از جمله لبه‌های پوستی و پاهای شبکه‌ای دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در فواصل کوتاه بین درختان سر بخورند. آن‌ها به‌طور عمداه از حشرات و سایر بی‌مهرگان کوچک تغذیه می‌کنند.
مارمولک پرده‌دار / مارمولک گردن‌پرده‌دار
نام علمی: Chlamydosaurus kingii
خانواده: Agamidae
قاره: استرالیا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مارمولک بومی استرالیا است و به خاطر قلاده گردنی بزرگ و پرز مانندش شناخته می‌شود که برای ترساندن شکارچیان یا جذب جفت مورد استفاده این موجود قرار می‌گیرد. اگر این نمایش ترسناک شکارچی را نترساند، این مارمولک می‌تواند روی دو پای عقب خود با سرعت فرار کند. ظاهر عجیب‌وغریب این گونه الهام‌بخش دایناسور دیلوفوزاروس در فیلم پارک ژوراسیک بود و هیچ مدرکی دال‌بر وجود چنین موجودی در عصر دایناسورها وجود ندارد. مارمولک گردن‌پرده‌دار به‌طور عمده از حشرات و مهره‌داران کوچک تغذیه می‌کند.
گاریال یا تمساح ماهی‌خوار
نام علمی: Gavialis gangeticus
خانواده: Gavialidae
قاره: آسیا (شبه قاره هند)
وضعیت حفاظت: به شدت در معرض خطر
گاریال که در شبه قاره هند یافت می‌شود، یک تمساح بزرگ ماهی‌خوار با پوزه بلند و باریک پر از دندان‌های تیز است. این تمساح در رودخانه‌های آب شیرین زندگی و به‌طور عمده از ماهی تغذیه می‌کند. به احتمال زیاد کمتر از ۲۰۰ گاریال در طبیعت باقی مانده باشد. شکار بیش از حد برای پوست، برداشتن تخم‌ها برای غذا و کشته شدن توسط ماهی‌گیرا. از دلایل موجود برای انقراض این جانوران است. رودخانه زیستگاه آن‌ها نیز در معرض تهدید است. ساخت سدها و دیگر سازه‌هایی که جریان و مسیر رودخانه‌ها را تغییر می‌دهند، به کاهش شدید تعداد این جانوران کمک کرده است.
باسیلیسک سبز
نام علمی: Basiliscus plumifrons
خانواده: Corytophanidae
قاره: آمریکای مرکزی
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مارمولک که دارای ظاهری چشمگیر و بومی آمریکای مرکزی است، به دلیل توانایی شگفت‌انگیزش در دویدن روی آب معروف است. این جانور همه چیزخوار است و از حشرات، مهره‌داران کوچک و مواد گیاهی تغذیه می‌کند.
مارمولک شاخدار
نام علمی: Phrynosoma spp
خانواده: Phrynosomatidae
قاره: آمریکای شمالی
وضعیت حفاظت: بسته به گونه متفاوت است
مارمولک‌های شاخدار با وجود اینکه به‌عنوان وزغ شاخدار شناخته می‌شوند، خزندگانی هستند و ظاهری صاف و وزغ‌مانند با برآمدگی‌های خارشکل روی بدنشان دارند. آن‌ها در درجه اول از مورچه‌ها و سایر حشرات کوچک تغذیه می‌کنند. بعضی از گونه‌های آن‌ها نیز توانایی عجیبی دارند که جریانی از خون را از گوشه چشم‌هایشان پرتاب می‌کنند؛ این اقدام نوعی سازگاری برای فرار از دست شکارچیان بالقوه است.
مار دماغ برگی مالاگاسی
نام علمی: Langaha madagascariensis
خانواده: Colubridae
قاره: آفریقا (ماداگاسکار)
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مار که بومی ماداگاسکار است، به‌خاطر پوزه برگ‌شکل منحصربه‌فردش شناخته می‌شود که عملکرد دقیق آن جدای از استتار، برای زیست‌شناسان یک معما باقی مانده است. این خزنده عجیب از مارمولک‌ها و دیگر مهره‌داران کوچک تغذیه و برای شکار از استتار و کمین کردن استفاده می‌کند.
ایگوانای دریایی
نام علمی: Amblyrynchus cristatus
خانواده: Iguanidae
قاره: آمریکای جنوبی (جزایر گالاپاگوس)
وضعیت حفاظت: آسیب‌پذیر
ایگوانای دریایی که تنها در جزایر گالاپاگوس یافت می‌شود، تنها مارمولکی است که در اقیانوس و به‌طور عمده از جلبک‌ها تغذیه می‌کند. سازگاری‌های ویژه‌ای همچون پوزه صاف و اندام‌های قوی این جانور به آن کمک می‌کند تا در آب‌های پر از جلبک حرکت کند. ایگوانای دریایی یکی از حیوانات عجیب‌وغریب و شگفت‌انگیزی است که تنها در گروه جزیره‌های دورافتاده یافت می‌شود.
لاک‌پشت رودخانه مری
نام علمی: Elusor macrurus
خانواده: Chelidae
قاره: استرالیا
وضعیت حفاظت: در معرض خطر
این لاک‌پشت آب شیرین که بومی رودخانه مری استرالیا است، به خاطر پوسته و سر پوشیده از جلبکش شناخته می‌شود که منجر شده است به آنکه «لاک‌پشت پانک‌زده» هم بگویند. این گونه قادر به تنفس از طریق غدد تخصصی در کلواکای خود (روزنه‌ای در قسمت زیرین لاک) است که به آن اجازه می‌دهد تا چندین روز زیر آب بماند. لاک‌پشت رودخانه مری به روش عادی نیز تنفس می‌کند و یک گونه همه‌چیزخوار است که از انواع مواد گیاهی، حشرات و نرم‌تنان تغذیه می‌کند.
ماتا ماتا
نام علمی: Chelus fimbriatus
خانواده: Chelidae
قاره: آمریکای جنوبی
وضعیت حفاظت: ارزیابی‌نشده
ماتا ماتا که در آمریکای جنوبی یافت می.شود، یک لاک‌پشت آب شیرین با سر پهن و برگ‌مانند، پوزه میخی و پوسته‌ای خشن و ورق‌مانند است. ظاهر عجیب این لاک‌پشت در استتار این شکارچی برای تغذیه ماهی‌ها و دیگر موجودات آبزی بسیار مؤثر است.
مار پرنده آراسته
نام علمی: Chrysopelea ornata
خانواده: Colubridae
قاره: آسیا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مار عجیب که بومی آسیاست، می‌تواند با صاف کردن بدنش در هوا سر بخورد و برای ایجاد حالت بالابر، موج‌دار شود. مار پرنده آراسته جانوری درختی است و از مهره‌داران کوچک همچون مارمولک‌ها و جوندگان تغذیه می‌کند.
لاک‌پشت دماغ خوکی
نام علمی: Carettochelys insculpta
خانواده: Carettochelyidae
قاره: اقیانوسیه (استرالیا و گینه نو)
وضعیت حفاظت: در معرض خطر
این لاک‌پشت آب شیرین که در استرالیا و گینه نو یافت می‌شود، پوزه خوک‌مانندی دارد که وقتی حیوان در زیر آب است به‌عنوان ماسک غواصی عمل می‌کند. این حیوان همچنین پاهای باله‌مانندی دارد. این خزنده عجیب استرالیایی همه‌چیزخوار است و از مواد گیاهی و حیوانات کوچک آبزی تغذیه می‌کند.
مارمولک دم‌برگی شیطانی
نام علمی: Uroplatus phantasticus
خانواده: Gekkonidae
قاره: آفریقا (ماداگاسکار)
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مارمولک که تنها در کشور جزیره آفریقایی ماداگاسکار یافت می‌شود، به‌واسطه ظاهر برگ‌مانند و رنگ مرموز خود شناخته شده است که امکان استتار عالی را به آن می‌دهد. این خزنده از حشرات و سایر بی‌مهرگان کوچک تغذیه می‌کند و همچون سایر مارمولک‌ها فاقد پلک است و باید چشمان خود را با زبان تمیز کند.
کرم آهسته
نام علمی: Anguis fragilis
خانواده: Anguidae
قاره: اروپا و آسیا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
با وجود ظاهر مار مانندش، این کرم آهسته در واقع یک مارمولک و یکی از چندین مارمولک بدون پا است که در سراسر جهان یافت می‌شود. این کرم‌ها پلک‌ها و سوراخ‌های گوش خارجی دارد که هیچکدام از مارها وجود ندارد. کرم آهسته گوشتخوار است و از راب‌ها، حلزون‌ها و دیگر بی‌مهرگان تغذیه و در باغ‌ها و علفزارها زندگی می‌کند.
افعی خاردار بوته‌زار
نام علمی: Atheris hispida
خانواده: Viperidae
قاره: آفریقا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
افعی خاردار که شبیه اژدهایی از یک فیلم فانتزی است، ظاهری چشمگیر و فلس‌های خاردار دارد که در طول بدنش می‌چرخند. این مار که به‌عنوان افعی بوته‌زار نیز شناخته می‌شود، حیوانی درختی است و به‌طور عمده از پستانداران کوچک، پرندگان و مارمولک‌ها تغذیه می‌کند. نیش این خزنده عجیب‌وغریب برای انسان کشنده است.
مار شاخکدار
نام علمی: Erpeton tentaculatum
خانواده: Homalopsidae
قاره: آسیا (آسیای جنوب شرقی)
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مار آبزی عجیب که در توده‌های آب شیرین با حرکت آهسته آسیای جنوب شرقی یافت می‌شود، دو شاخک گوشتی و منحصربه‌فرد روی پوزه خود دارد. تصور می‌شود که این شاخک‌ها می‌توانند حرکت را حس و به مار کمک کنند طعمه خود را که به‌طور عمده ماهی است، به‌راحتی بگیرد.
شیطان خاردار
نام علمی: Moloch horridus
خانواده: Agamidae
قاره: استرالیا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
این مارمولک عجیب استرالیایی به دلیل ظاهر متمایزش، داشتن شاخ، مجموعه‌ای از خارهای تیز و یک سر کاذب سیخ‌دار روی گردنش شناخته می‌شود که نوعی سازگاری برای گیج کردن شکارچیان به‌شمار می‌رود. این جانور از مورچه‌ها تغذیه می‌کند و هزاران مورچه را تنها در یک روز می‌خورد.
ایگوانای کرگدن
نام علمی: Cyclura cornuta
خانواده: Agamidae
قاره: جزیره کارائیب هیسپانیولا (مشترک با هائیتی و جمهوری دومینیکن)
وضعیت حفاظت: آسیب‌پذیر
این ایگوانا مارمولکی بزرگ و دقیقاً شبیه کرگدن است که صورت آن با یک شاخ کوچک روی بینی و لبخند تا باریک کامل می‌شود. ظاهر این حیوان به‌طور کلی شبیه سنگ به نظر می‌رسند، اما در رنگ‌های قهوه‌ای، خاکستری یا سبز دیده می‌شوند و دمی صاف و محکم دارند. آن‌ها ارزشمند و در معرض خطر انقراض هستند. بیشتر زیستگاه‌های اصلی آن از دهه ۱۹۵۰ به دلیل پاکسازی جنگل‌ها از بین رفته است.
مارمولک مرد عنکبوتی
نام علمی: genus Agama
خانواده: Agamidae
قاره: آفریقا
وضعیت حفاظت: کمترین نگرانی
آگامای سنگی سر قرمز یکی از دیدنی‌ترین خزندگان روی کره زمین است. این جانور در فصل تولیدمثل پررنگ‌تر و در ساعات گرم روز یا مواقع درگیری با دیگر موجودات رنگ درخشانی روی صورت و بدن آن ایجاد می‌شود. تضاد بین صورت قرمز و بدن آبی درخشان این حیوان را به مارمولک مرد عنکبوتی معروف کرده است. این مارمولک‌ها از طیف گسترده‌ای از طعمه‌های کوچک جمع‌آوری‌شده از زیستگاه خود تغذیه می‌کنند و گروه مارمولک غالب در آفریقا هستند.
افعی کرگدن
نام علمی: Bitis nasicornis
خانواده: Viperidae
قاره: آفریقای غربی و مرکزی
افعی کرگدن یک مار سمی با رنگی روشن است که در جنگل‌های بارانی و مرداب‌های آفریقای غربی و مرکزی زندگی می‌کند. این مار که محیط‌های مرطوب را ترجیح می‌دهد و حتی در مزارع نیز یافت می‌شود، بدنی حجیم با فلس‌های خشن و قوی و یک سر مثلثی سبز یا آبی با یک علامت پیکان سیاه بزرگ در بالا، به همراه دو یا سه جفت فلس شاخ‌مانند در نوک پوزه دارد. این جانور بیشتر از جوندگان تغذیه، اما قورباغه‌ها و ماهی‌ها را نیز شکار می‌کند.
نظر شما