صنایع دستی تقلبی، زخمی تازه بر تن رنجور صادرات

به گزارش خبرگزاری ایمنا، با اینکه جهان امروز بیشتر به سمت مدرن شدن پیش می‌رود، اما همچنان علاقه مردم به محصولات بومی و فرهنگی، بسیار قابل توجه است، به‌طوری که مصرف‌کنندگان در سراسر جهان به‌دنبال کالاهایی هستند که دارای ارزش‌های فرهنگی و هنری باشند و این امر موجب شده است تا صنایع دستی به‌عنوان یکی از بازارهای نوظهور و پرپتانسیل در تجارت جهانی شناخته شود؛ صادرات صنایع دستی نه‌تنها می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کسب‌وکارها کمک کند، بلکه به معرفی بهتر فرهنگ و هنر ایرانی در سطح بین‌المللی نیز منجر می‌شود.

تحریم‌های اقتصادی و نوسانات نرخ ارز نیز از جمله موانع عمده در مسیر صادرات صنایع دستی ایران است؛ این موانع می‌توانند هزینه‌های صادرات را افزایش دهند و ریسک‌های اقتصادی مرتبط با این حوزه را بیشتر کنند؛ در نتیجه، تولیدکنندگان و صادرکنندگان مجبور به مواجهه با شرایط پیچیده‌تری می‌شوند که ممکن است بر توانایی آن‌ها در رقابت با سایر کشورها تأثیر منفی بگذارد.

قوانین و مقررات مرتبط با صادرات صنایع دستی نیز می‌تواند چالشی برای صادرکنندگان باشد؛ پیچیدگی‌های فرایندهای گمرکی، نیاز به مجوزهای متعدد و تغییرات مداوم در مقررات صادراتی از جمله مشکلاتی است که صادرکنندگان با آن مواجه هستند؛ این مسائل می‌تواند روند صادرات را کُند و هزینه‌های اضافی بر صادرکنندگان تحمیل کند.

یکی از چالش‌های مهم در صادرات صنایع دستی، نبود استراتژی‌های مؤثر در زمینه بازاریابی و برندینگ است؛ بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی فاقد تجربه و دانش لازم برای ورود به بازارهای بین‌المللی هستند و این موضوع باعث می‌شود که نتوانند محصولات خود را به‌درستی معرفی و تبلیغ کنند؛ نداشتن شناخت از مراحل تدوین استراتژی صادرات در کنار ندانستن ترجیحات و نیازهای مشتریان خارجی نیز یکی دیگر از مشکلات موجود در این زمینه است.

بسته‌بندی مناسب یکی از عوامل مهم در حفظ کیفیت و ارزش صنایع دستی در فرایند صادرات است؛ با این حال، بسیاری از تولیدکنندگان به‌دلیل هزینه‌های بالا و نبود دسترسی به تکنولوژی‌های مناسب، قادر به تهیه بسته‌بندی‌های جذاب، استاندارد و مقاوم نیستند؛ این مسئله می‌تواند منجر به افت برند محصولات ایرانی، آسیب‌دیدگی محصولات طی حمل‌ونقل و کاهش کیفیت آن‌ها شود که در نهایت موجب نارضایتی مشتریان خارجی می‌شود.

یکی از مشکلات عمده تولیدکنندگان، کیفیت نامناسب برخی از محصولات است که می‌تواند تأثیر منفی بر اعتبار و شهرت صنایع دستی ایرانی در بازارهای جهانی داشته باشد، همچنین برخی تولیدکنندگان به دلیل محدودیت‌های مالی و فناوری، قادر به افزایش ظرفیت تولید خود نیستند که این موضوع می‌تواند مانعی برای تأمین تقاضای بازارهای بزرگ باشد.

با همه این موارد، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی، مرداد سال جاری، از رشد ۵۳ درصدی صادرات صنایع‌دستی در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته خبر داد؛ در این راستا، لیلا رفیعی، فعال حوزه صنایع دستی و صادرات در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: نکته مهم این است که صنایع دستی، ابتدا در کشور خود ما دیده شود؛ البته صادرات نیز نکته مهمی است و این در صورتی است که بسیاری از مشاغل خانگی هستند که با مشکلات ساده‌ای مانند بسته‌بندی روبه‌رو هستند؛ با ایجاد حمایت، کیفیت بالا می‌رود و محصول، آماده صادرات می‌شود؛ هر چند در صادرات نیز با مشکلاتی مانند خارج کردن محصول از مرز، مواجه هستیم.

دست مافیا در صادرات صنایع دستی

وی می‌افزاید: واسطه‌ها نیز از دلایلی هستند که موجب می‌شوند هزینه‌های صنایع دستی افزایش پیدا کند و به فرد تولیدکننده، ضرر برسد، چراکه تاجر یا واسط با هزینه کم محصول را می‌خرد و در کشور مقصد، با هزینه گزاف می‌فروشند؛ در واقع وقتی بحث صادرات صنایع دستی به میان می‌آید، فردی که به عنوان بازاریاب یا تاجر فعالیت می‌کند، به دلیل سود کم این حوزه، زیاد استقبال نمی‌کنند، با این حال وقتی این کار را انجام می‌شود، اطمینان به آن‌ها بسیار سخت می‌شود که آیا این فرد، بعداً پول تولیدکننده را پرداخت خواهد کرد و آیا در واقع این محصول به قیمت مناسبی از تولیدکننده خریداری شده است؟

فعال صنایع دستی با بیان اینکه تعداد نمایشگاه‌ها، به شدت کم شده است، می‌گوید: اگر کسی بخواهد در نمایشگاه‌های صنایع دستی شرکت کند، هزینه غرفه و موارد اینچنینی برای شخص هنرمند، بسیار زیاد است، مگر اینکه سازمانی، این هزینه‌ها را تقبل کند که در واقعیت کم پیش می‌آید؛ اگر در مدتی که نمایشگاه‌ها بیشتر برگزار می‌شوند، جایگاهی برای هنرمندان از لحاظ اسکان، رفت و آمد و کارت هنرمندی برای حمل بار قائل شوند، اتفاقات خوبی می‌افتد.

رفیعی تصریح می‌کند: اگر هواپیما یا قطاری برای باربری وسایل صنایع دستی با هزینه مناسب (نه رایگان!) در نظر گرفته شود، برای هنرمندی که محصول خود را به نمایشگاه می‌برد، مفید خواهد بود چرا که باعث می‌شود تلاش او دیده شود و ناامید نشود، حتی با افزایش تعداد برگزاری نمایشگاه‌های رایگان در اختیار هنرمندان، باعث می‌شود که مردم با صنایع دستی ایران، بیشتر آشنا شوند و اشتغال‌زایی نیز افزایش یابد زیرا هزینه نمایشگاه اختصاصی، بسیار زیاد است.

وی بیان می‌کند: در کنار این موارد، ما به سازمان‌های دولتی پیشنهاد می‌دهیم که به جای خریداری هدایای آماده بازار، صنایع دستی خریداری کنند و به کارکنان خود هدیه دهند؛ به همین روش، هنرمندان، سفارش بیشتری می‌گیرند و کیفیت کار خود را نیز بالا می‌برند.

فعال صنایع دستی عنوان می‌کند: تهیه مواد اولیه، گران است و از طرفی، سودی که روی محصولات کشیده می‌شود، ناچیز است و بسیاری از هنرمندان به خاطر اینکه از پس هزینه‌ها بر نمی‌آیند، آن را کنار می‌گذارند، اما برخی به دلیل ذوق هنری خود، همچنان ادامه می‌دهند؛ تسهیلات باید به کسانی داده شود که آن را خرج کار و هنر خود می‌کنند نه کسانی که آن را صرف کارهای دیگر می‌کنند که نمونه آن مشاغل خانگی یا فعالانی است که در کارگاه کار می‌کنند؛ اگر چنین شود، کیفیت افزایش می‌یابد و تولیدکننده برای بخش‌های مختلف خود مانند بسته‌بندی یا شرکت در نمایشگاه نیروهایی در نظر می‌گیرد که علاوه بر اشتغال‌زایی، به افزایش دیده شدن محصول کمک می‌کند.

یک خرید همیشه ماندگار

رفیعی با اشاره به اینکه در دوره‌های اخیر و با وجود محصولات تقلبی، مردم تمایل بیشتری دارند که صنایع دستی را از هنرمندان شهر خودشان تهیه کنند، ادامه می‌دهد: به علت پایین بودن قیمت صنایع دستی تقلبی، همچنان خریدارانی برای این نوع محصول وجود دارد؛ البته کسانی هم هستند که صنایع دستی در اولویت خرید آن‌ها نیست؛ عده‌ای هم به جای خرید کار دست، کار دستگاه را ترجیح می‌دهند و بعد که بی‌استفاده شد به‌راحتی آن را دور می‌اندازند در حالی که صنایع دستی ماندگار است؛ در واقع با خرید صنایع دستی، ذوق، انرژی مثبت و زحمات تولید کننده به خانه برده می‌شود.

وی می‌گوید: باعث ناراحتی است که بگویم بسیاری از تولیدکنندگان، کارگاه خود را جمع کردند و این درحالی است که در بسیاری از موارد، علاوه بر زحمات خود فرد، این شغل، نسل به نسل ادامه داشته است و حالا این زنجیر پاره می‌شود؛ بسیاری از هنرمندان این حوزه، به سختی کار می‌کنند یا در کنار این هنر، شغل دیگری هم دارند تا بتوانند آن را حفظ کنند.

فعال صنایع دستی می‌افزاید: با تمام این صحبت‌ها، هماهنگی بین سازمان‌ها و تولیدکننده، بسیار اهمیت دارد اما باید در نظر گرفت این‌طور نشود که هر کس، بیشتر در اداره‌ها و سازمان‌های مربوطه‌، رفت و آمد داشت، بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ مسئولان میراث فرهنگی هر شهر نیز باید مسئولیت‌پذیر باشند و مدام به کارگاه‌ها سر بزنند، حرف‌های هنرمندان را بشوند و با روش‌های مختلف به دیده شدن آن‌ها و محصولاتشان کمک کند، همچنین سازمان‌ها را موظف کند که از آن‌ها خرید انجام دهند؛ در کنار این‌ها، هنرمندان نیز باید هوای همدیگر را داشته باشند تا بتوانند با هماهنگی، نیروهای زیادی بگیرند.

به گزارش ایمنا، صادرات صنایع دستی ایرانی به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی و فرهنگی کشور، پتانسیل بالایی برای معرفی هنر و فرهنگ ایران به جهان دارد؛ با وجود موانع موجود، از جمله سهم اندک ایران در بازارهای جهانی و مشکلات مرتبط با بسته‌بندی، حمل‌ونقل و بازاریابی، هنوز فرصت‌های فراوانی برای توسعه این بخش وجود دارد؛ ایران به عنوان یکی از کشورهای با تاریخ و فرهنگ غنی، تولیدکننده انواع صنایع دستی با کیفیت و اصالت است؛ اما برای دستیابی به موفقیت در بازارهای بین‌المللی، نیازمند استفاده از استراتژی‌های مدرن و کارآمد هستیم.