به گزارش خبرگزاری ایمنا، جایزه نوبل (Nobel Prize) بر اساس وصیت‌نامه آلفرد نوبل شیمی‌دان و مخترع معروف سوئدی در سال ۱۸۹۵
تنظیم شده است و به افرادی که در زمینه‌های مشخصی پیشتاز هستند هر سال اهدا می‌شود.
براساس وصیت نوبل در سال ۱۸۹۵، هر سال باید پنج جایزه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی به برترین افرادی که موجب
خدمت به بشریت شده‌اند اهدا می‌شد، اما مشکلاتی موجب شد پس از پنج سال، روز ۲۹ ژوئن سال ۱۹۰۰ میلادی بنیاد نوبل برای نحوه
تقسیم و اعطاء جوایز نوبل تشکیل شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل نیز اهدا شد.
آلفرد نوبل که بود؟
آلفرد نوبل، شیمی‌دان و مخترع سوئدی در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ میلادی به دنیا آمد، وی تحصیلات ابتدایی را در استکهلم و تعلیمات عالی را در
سن پترِزْبورگ گذراند و علاوه بر فراگیری رشته‌های زبان و شیمی توانست گواهینامههایی در زبان سوئدی، روسی، انگلیسی، فرانسوی و
آلمانی دریافت کند.
نوبل پس از سفری به کشورهای اروپایی، در سال ۱۸۶۳ میلادی به سوئد بازگشت و سال بعد در پی آزمایشهای مکرر موفق شد تا دینامیت
را به‌عنوان مهیب ترین مواد منفجره اختراع کند.
این ماده انفجاری گرچه انقلاب بزرگی در کشف معادن، راهسازی و حفر تونل به وجود آورد، اما بهرغم میل نوبل، در راه تهیه سلاحهای
جنگی و کشتار و تخریب نیز به کار گرفته شد.
آلفرد نوبل علاوه بر آن در زمینه‌های گوناگون موفق به ثبت ۳۵۵ امتیازنامه از اختراعات و ابتکارات خود شد و با بهره‌برداری سریع از این
اختراعات به ایجاد ۹۰ کارخانه و شرکت در ۲۰ کشور جهان دست زد.
کسب درآمدهای فراوان و گسترش سرمایه نوبل از یک طرف و بهره‌برداری از اختراع اصلی وی یعنی دینامیت، در جنگ و خونریزی موجب
شد تا وی در وصیتنامهای به تاریخ بیست‌وهفتم نوامبر ۱۸۹۵ میلادی سود ناشی از سرمایهگذاری و داراییهایش را، به افراد و دانشمندان
رشته های فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح اختصاص دهد.
در بیست‌ونهم ژوئن ۱۹۰۰ میلادی، پادشاه سوئد تأسیس بنیاد نوبل را اعلام کرد و در نهایت، جایزه نوبل که مبلغ آن، یک میلیون دلار
است، از سال ۱۹۰۵ میلادی به فیزیکدانان، شیمیدانان، پزشکان، نویسندگان برجسته و ادیبان و منادیان صلح در سراسر جهان اهداء شد.
برندگان نوبل چگونه انتخاب می‌شوند؟
هیئت‌های مخصوص بررسی جایزه
چهار هیئت مخصوص به همراه کمیته نوبل نروژ بر اساس اساس‌نامه بنیاد نوبل اهدای جایزه به افراد را بررسی می‌کنند.
۱- فیزیک و شیمی
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.
۲- اقتصاد
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده و «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل
اقتصاد شناخته می‌شود را برعهده دارد.
۳- ادبیات
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.
۴- فیزیولوژی و پزشکی
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.
۵ - صلح
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) وظیفه بررسی نامزدها برای جایزه صلح را بر عهده دارد
کمیته‌های تخصصی بررسی نامزدها
پنج کمیته نوبل از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح به منظور انتخاب برترین‌ها، بررسی و مطالعه می‌کنند. کمیته‌های پنج‌گانه نوبل هر
کدام سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند.
چه کسانی می‌توانند نامزدهای نوبل را معرفی کنند؟
هیچ فردی نمی‌تواند خود را نامزد جایزه نوبل کند، اما افراد زیر می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند.
- برندگان سابق جوائز نوبل (در رشته مخصوص خود)
- اعضاء هیئت اعطاء جوایز و اعضاء کمیته‌های نوبل (در رشته مخصوص خود)
- استادان برجسته دانشگاه و آن‌هایی که توسط اعطاءکنندگان جوایز انتخاب می‌شوند.
- ناشر اثر نامزد (در مورد ادبیات)
- اعضاء سازمان‌های پارلمانی یا حقوقی بین‌المللی (برای جایزه صلح)
- اعضاء پارلمان‌ها و کابینه‌ها (برای جایزه صلح)
چگونگی انتخاب نامزدها
بر اساس اساس‌نامه نوبل، کسانی که صلاحیت معرفی نامزدها را دارند، اسامی مورد نظر را تا اول فوریه هر سال به کمیته‌های تخصصی اعلام
می‌کنند و پس از آن کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها، فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آن‌ها انتخاب می‌کند.
در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی درباره نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با
استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.
تصمیم درباره برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به
اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.
پس از بررسی کمیته نوبل، معمولاً در ماه اکتبر اسامی برندگان اعلام می‌شود و دهم دسامبر (سالگرد درگذشت آلفرد نوبل) نیز در مراسمی
ویژه جایزه افراد برگزیده اهدا خواهد شد.
مراسم اهدای جایزه صلح نوبل از سال ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ میلادی در مؤسسه نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو و از سال ۱۹۹۰
میلادی درساختمان شهرداری اسلو و سالن کنسرت استکهلم برگزار شده است.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار و مبلغی پول که در حال
حاضر حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (یک میلیون یورو) است.
مواردی که جایزه نوبل اهدا نشده
جایزه نوبل در مجموع تا کنون ۴۹ مرتبه اهدا نشده که عموماً به سال‌های جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم باز می‌گردد.
جایزه صلح نوبل در سال مرگ گاندی هم اعطا نشد. این کار عملاً به جبران خطای نوبل در حذف گاندی از کاندیداهای
سال‌های قبل انجام شد.
حواشی جایزه نوبل
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بودند که دو بار موفق به دریافت جایزه شدند.
ماری اسکودوسکا کوری
- در سال ۱۹۰۳ در رشته فیزیک به دلیلی کشف رادیو اکتیویته
- در سال ۱۹۱۱ در رشته شیمی به دلیل نظریه انزوای رادیوم خالص
لینوس کارل پاولینگ
- در سال ۱۹۵۴ در رشته شیمی به دلیل نظریه اوربیتال به هم آمیخته
- در سال ۱۹۶۲ نوبل صلح به دلیل پیمان منع جزئی آزمایش هسته‌ای
جان باردین
- در سال ۱۹۵۶ در رشته فیزیک به دلیل اختراع ترانزیستور
- درسال ۱۹۷۲ در رشته فیزیک به دلیل نظریه نظریه ابر رسانایی
فردریک سانگر
- در سال ۱۹۵۸ در رشته شیمی به دلیل ساختار مولکول انسولین
- در سال ۱۹۸۰ در رشته شیمی به دلیل توالی ویروس نوکلئوتید
کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سال‌های ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. دو جایزه اول، به طور ویژه به خاطر
تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر و برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند، یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی ۱۹۷۳) بودند.
درخواست سلب صلاحیت
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این
جایزه صلاحیت ندارد.
آن‌ها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی
در بین دیگر برندگان، اعطا نکردن جوایز به زنان دانشمند متهم کردند.
تعداد زنان دریافت کننده جایزه نوبل
تا کنون ۴۸ زن موفق به دریافت جایزه نوبل شده‌اند که اگر تعداد کل اشخاص حقیقی دریافت کننده جایزه نوبل را در نظر بگیریم، این تعداد نزدیک به ۵.۵ درصد کل دریافت کنندگان این جایزه است
نظر شما