به گزارش خبرگزاری ایمنا، رباتها در جهان به یکی از موضوعات کلیدی در زمینه تکنولوژی تبدیل شدهاند؛ در ایران، رباتیک به تدریج در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی مورد توجه قرار گرفته و پروژههای متعددی در زمینههای مختلف، از رباتهای صنعتی تا رباتهای پزشکی در حال توسعه هستند؛ بهویژه رباتهای خدماتی و جراحی در حوزه سلامت و رباتهای صنعتی در کارخانههای تولیدی پیشرفت قابل توجهی داشتهاند. دانشگاههای معتبر ایران همچون دانشگاه صنعتی شریف و تهران در این زمینه پیشگام هستند و مسابقات رباتیک ملی و بینالمللی نقش بسزایی در تربیت نیروی متخصص ایفا کرده است.
در سطح جهانی، رباتها به سرعت در حال تحول هستند و در صنایع مختلف از قبیل خودروسازی، لجستیک، پزشکی و کشاورزی استفاده میشوند. شرکتهای بزرگ همچون تسلا، گوگل و بوستون دینامیکس پیشگام در توسعه رباتهایی با هوش مصنوعی پیشرفته هستند. در حوزههایی نظیر پزشکی، رباتها با دقت بالا جراحیهای پیچیده را انجام میدهند و در صنایع تولیدی، خطوط تولید با استفاده از رباتهای خودکار به طور چشمگیری کارآمدتر شدهاند، همچنین رباتهای اجتماعی که توانایی تعامل با انسانها را دارند، به یکی از زمینههای جذاب تحقیقاتی تبدیل شدهاند.
آنچه در ادامه میخوانید، حاصل گفتوگوی خبرنگار ایمنا با محمدرضا رنجکش، کارشناس ارشد مگاترونیک درباره فناوریهای نوین در زمینه رباتیک و اهمیت توسعه آنها در صنایع مختلف و تأثیرات آن بر زندگی روزمره مردم است.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتها چه نقشی در تولید صنعتی و خودکارسازی کارخانهها، مدیریت زنجیره تأمین و منابع انسانی دارند؟
رنجکش: رباتها نقش بسیار حیاتی و متنوعی در تولید صنعتی، خودکارسازی کارخانهها، مدیریت زنجیره تأمین و منابع انسانی ایفا میکنند؛ این فناوریها سبب افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها، بهبود کیفیت و ایجاد انعطافپذیری در فرآیندهای صنعتی و مدیریتی میشوند.
ایمنا: اگر بخواهید به بعضی از این نقشها بهصورت کلی اشاره کنید، چه مواردی را نام میبرید؟
رنجکش: در پاسخ به این سوال، ابتدا به تولید صنعتی و خودکارسازی کارخانهها اشاره میکنم. با استفاده از خودکارسازی فرآیندهای تولید، کنترل و بهینهسازی تولید، همچنین نگهداری پیشبینانه، این امر محقق میشود. دومین مورد مدیریت زنجیره تأمین است، در این زمینه هوش مصنوعی با پیشبینی تقاضا، مدیریت موجودی، بهینهسازی لجستیک و حملونقل، انتخاب تأمینکننده و مدیریت ریسک، نقشی مؤثر دارد.
ایمنا: در بخش منابع انسانی چطور؟ چه کمکی از AI و رباتها دریافت میشود؟
رنجکش: در زمینه منابع انسانی، از این فناوریها برای بهبود ایمنی کارکنان، آموزش و ارتقا مهارتها و مدیریت نیروی کار استفاده میشود، این امر بهویژه در کارخانهها نقش اساسی ایفا میکند.
ایمنا: آیا این فناوریها تأثیری بر کیفیت محصولات و رضایت مشتریان نیز دارند؟
رنجکش: بله، بهطور حتم بهبود کیفیت و رضایت مشتریان نیز از دیگر مزایای هوش مصنوعی و رباتها است؛ بهطور مثال، از طریق کنترل کیفیت خودکار و شخصیسازی تولید میتوان به رضایت بیشتر مشتریان دست پیدا کرد.
ایمنا: این فناوری چه نقشی در زمینه نوآوری و تصمیمگیریهای استراتژیک دارند؟
رنجکش: تحلیل دادههای کلان یا همان بیگ دیتا بهواسطه هوش مصنوعی به ما این امکان را میدهد که به نوآوری و توسعه محصولات جدید بپردازیم، همچنین تصمیمگیریهای استراتژیک نیز از طریق تحلیلهای پیشرفتهای که این فناوریها ارائه میدهند، بهطور دقیقتر و بهتر انجام میشود.
ایمنا: بهطور کلی، این موارد تنها کلیاتی از تواناییهای هوش مصنوعی و رباتها در صنعت و مدیریت بود؟
رنجکش: بله، اینها موارد کلی هستند و در بحثهای تخصصیتر میتوان به جزئیات بیشتری پرداخت.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک چه تأثیری بر کشاورزی و کشاورزی هوشمند در ایران و جهان داشتهاند؟
رنجکش: هوش مصنوعی و رباتیک در حوزه کشاورزی و کشاورزی هوشمند نقش بسیار مهمی در بهبود بهرهوری، کاهش هزینهها، بهینهسازی استفاده از منابع و افزایش کیفیت محصولات ایفا کرده است؛ این فناوریها در ایران و جهان بهطور گسترده به کار گرفته شدهاند و تحولات قابل توجهی در این بخش ایجاد کردهاند.
ایمنا: در ایران چه نمونههایی از این کاربردها مشاهده شده است؟
رنجکش: در ایران، از مهمترین کاربردهای هوش مصنوعی میتوان به سیستمهای آبیاری هوشمند اشاره کرد؛ با توجه به بحران کمآبی، این سیستمها که مبتنی بر حسگرهای رطوبت خاک و تحلیل دادهها هستند، به کشاورزان کمک میکنند تا زمان و میزان آبیاری را بهینهسازی کنند، همچنین تشخیص آفات و بیماریهای گیاهی با استفاده از تصاویر ماهوارهای و پهپادها، از دیگر پروژههای آزمایشی است که در بعضی مناطق ایران در حال انجام است. در نهایت، پلتفرمهای دیجیتال و بازاریابی آنلاین که بهواسطه هوش مصنوعی بهبود پیدا کردهاند ارتباط مستقیم بین کشاورزان و مصرفکنندگان را تسهیل و واسطهها را حذف میکنند.
ایمنا: در سطح جهانی، چه پیشرفتهایی در این حوزه صورت گرفته است؟
رنجکش: در سطح جهانی، شرکتهای بزرگی همچون John Deere و IBM در آمریکا و اروپا در حال توسعه تکنولوژیهای هوش مصنوعی برای کشاورزی دقیق، رباتهای خودکار و سیستمهای هوشمند مدیریت مزارع هستند، در ژاپن و کره جنوبی نیز از رباتهای کشاورزی برای برداشت میوهها و سبزیجات در محیطهای گلخانهای کنترلشده استفاده میشود، همچنین در هند و چین، تکنولوژی AI برای مدیریت منابع آب و بهینهسازی زنجیره تأمین بهکار میرود؛ این فناوریها در نهایت موجب افزایش تولید جهانی غذا، کاهش ضایعات و کشاورزی پایدار میشود.
ایمنا: نقش رباتها در کشاورزی هوشمند چیست؟
رنجکش: رباتها در کشاورزی هوشمند نقشی بسیار حیاتی دارند، از جمله کاربردهای آنها میتوان به رباتهای برداشت محصول، سیستمهای پیشبینی و برنامهریزی مبتنی بر هوش مصنوعی، کشاورزی دقیق با استفاده از حسگرها و اینترنت اشیا (IoT) و پهپادها و هواپیماهای بدون سرنشین اشاره کرد؛ این فناوریها به کاهش مصرف آب، بهینهسازی مصرف کود و سموم و مدیریت بهتر منابع کشاورزی کمک میکنند، همچنین هوش مصنوعی در شناسایی و کنترل بیماریها و آفات و توسعه بذرهای مقاوم نیز نقش مهمی ایفا کرده است.
ایمنا: آیا استفاده از این فناوریها توانسته به بهبود زنجیره تأمین و بازاریابی نیز کمک کند؟
رنجکش: بهطور حتم هوش مصنوعی به بهبود مدیریت زنجیره تأمین کمک زیادی کرده است. از طریق پیشبینی تقاضا و قیمتها، کشاورزان میتوانند بهتر برای محصولات خود برنامهریزی کنند. این فناوری به کاهش ضایعات، بهبود بازاریابی محصولات کشاورزی و حتی تسهیل فروش مستقیم به مصرفکنندگان کمک کرده است؛ این روشها بهویژه در ایران و کشورهای در حال توسعه بسیار مؤثر بودهاند.
ایمنا: چه آیندهای برای این فناوریها در کشاورزی میبینید؟
رنجکش: آینده کشاورزی با تکیه بر هوش مصنوعی و رباتیک، به سمت کشاورزی پایدار و افزایش بهرهوری حرکت خواهد کرد. این فناوریها میتوانند نقش مؤثری در رفع چالشهای جهانی همچون افزایش جمعیت، تغییرات اقلیمی و کمبود منابع داشته باشند.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک چه نقشی در حوزه انرژی و پتروشیمی در ایران و جهان ایفا کردهاند؟
رنجکش: هوش مصنوعی (AI) و رباتیک نقش بسیار مهمی در حوزه انرژی و پتروشیمی دارند و به بهبود کارایی، کاهش هزینهها، افزایش ایمنی و بهینهسازی فرایندها کمک میکنند. در ایران، با توجه به اهمیت صنایع انرژی و پتروشیمی بهعنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد، استفاده از این فناوریها بهطور فزایندهای در حال گسترش است. در سطح جهان نیز این فناوریها کاربردهای گستردهای در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و انرژیهای تجدیدپذیر دارند.
ایمنا: اگر بخواهیم به بعضی از این کاربردها اشاره کنیم، چه مواردی را نام میبرید؟
رنجکش: اولین مورد به بهینهسازی فرایندهای تولید و پالایش برمیگردد، سیستمهای AI میتوانند دادههای تولید و پالایش را بهصورت بلادرنگ تحلیل کرده و پارامترهای عملیاتی را بهینه کنند، همچنین مدلسازی و شبیهسازی هوش مصنوعی به مهندسان کمک میکند تا بهترین روشهای عملیاتی را برای بهینهسازی مصرف انرژی و کاهش انتشار گازهای گلخانهای پیدا کنند.
ایمنا: آیا این فناوریها در نگهداری و تعمیرات نیز نقش دارند؟
رنجکش: بله، نگهداری پیشبینانه یکی از مهمترین کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت نفت و پتروشیمی است. با استفاده از الگوریتمهای یادگیری ماشین، سیستمها میتوانند دادههای حسگرها را تحلیل کرده و مشکلات احتمالی در تجهیزات را قبل از وقوع خرابیهای بزرگ شناسایی کنند. این امر به کاهش زمان توقف و افزایش عمر تجهیزات کمک میکند. رباتها و پهپادهای بازرسی نیز در این فرایندها نقش حیاتی دارند و میتوانند تجهیزات را در مکانهای خطرناک یا دور از دسترس بازرسی کنند.
ایمنا: این فناوریها در بهبود ایمنی چه نقشی دارند؟
رنجکش: هوش مصنوعی میتواند برای شبیهسازی حوادث و مدیریت بحران بهکار برود. با شبیهسازی شرایط بحرانی و حوادث احتمالی، این سیستمها به شرکتها کمک میکنند تا آمادگی بیشتری برای مقابله با شرایط اضطراری داشته باشند، همچنین سیستمهای نظارت هوشمند میتوانند به شناسایی نشتیها، آتشسوزیها و سایر مشکلات ایمنی کمک کنند و بهطور خودکار اقدامات لازم را انجام دهند.
ایمنا: چه کاربردهای دیگری از این فناوریها در زمینه انرژی وجود دارد؟
رنجکش: یکی دیگر از کاربردهای مهم، بهینهسازی مصرف انرژی و کاهش آلایندگیها است. سیستمهای AI میتوانند به بهینهسازی مصرف انرژی در فرآیندهای تولید و کاهش آلایندگیهای زیستمحیطی کمک کنند. علاوه بر این، مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک با استفاده از AI امکان پیشبینی تقاضا و بهینهسازی حملونقل را فراهم میکند. در نهایت، این فناوریها به نوآوری در تولید مواد جدید نیز کمک میکنند؛ برای مثال، با توسعه کاتالیزورها و مواد پیشرفتهای که مقاومت بیشتری در برابر حرارت، خوردگی یا حوادث مکانیکی دارند.
ایمنا: نقش ایران در این حوزه چگونه است؟
رنجکش: در ایران، هوش مصنوعی و رباتیک بهطور فزایندهای در صنایع نفت و پتروشیمی مورد استفاده قرار گرفتهاند. بعضی از شرکتهای ایرانی از سیستمهای نگهداری پیشبینانه برای پیشبینی خرابی تجهیزات و بهینهسازی فرآیندهای نگهداری و تعمیرات بهره میبرند که این کار به کاهش هزینهها و جلوگیری از توقفهای غیرمنتظره تولید کمک میکند، همچنین رباتها و پهپادها در بعضی پالایشگاهها و تأسیسات نفت و گاز برای بازرسی لولهها و مخازن به کار گرفته میشوند که به افزایش ایمنی و کاهش هزینههای بازرسی کمک میکند. بهینهسازی مصرف انرژی نیز از دیگر کاربردهای مهم این فناوریها در ایران است.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک چه نقشی در حوزه پزشکی و داروسازی در ایران و جهان ایفا میکنند؟
رنجکش: هوش مصنوعی (AI) و رباتیک نقش بسیار بزرگی در بهبود تشخیص و درمان بیماریها، تسریع فرآیندهای تحقیق و توسعه دارو، و بهینهسازی مدیریت بیمارستانها و مراکز درمانی دارند، همچنین این فناوریها موجب افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی شدهاند. این کاربردها در ایران و جهان بهطور گستردهای مورد استفاده قرار گرفته است و به تحولات قابلتوجهی در این حوزه منجر شدهاند.
ایمنا: میتوانید بعضی از کاربردهای مشخص این فناوریها را توضیح دهید؟
رنجکش: بله، اولین کاربرد آنها در تشخیص و درمان بیماریها است؛ هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتمهای یادگیری ماشین، میتواند تصاویر پزشکی مانند رادیوگرافی، MRI و CT را تحلیل کرده و به پزشکان در تشخیص سریعتر و دقیقتر بیماریهایی همچون سرطان، بیماریهای قلبی-عروقی و عفونتها کمک کند. بهعنوان مثال، سیستمهای AI میتوانند نشانههای اولیه سرطان را در تصاویر اسکن با دقت بیشتری نسبت به تشخیصهای دستی شناسایی کنند.
ایمنا: در حوزه جراحی چه کاربردهایی دارند؟
رنجکش: رباتهای جراح یکی دیگر از کاربردهای مهم این فناوریها است؛ رباتهای پیشرفته نظیر سیستم داوینچی به جراحان کمک میکنند تا جراحیهای پیچیده را با دقت بیشتری انجام دهند، این رباتها امکان جراحیهای کمتر تهاجمی و با برشهای کوچک را فراهم میکنند که منجر به کاهش زمان بهبودی و کاهش خطر عفونت میشود.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک در توسعه دارو چه نقشی دارند؟
رنجکش: این فناوریها در تحقیق و توسعه داروهای جدید نیز نقش مهمی دارند؛ AI میتواند فرآیند کشف و طراحی داروها را تسریع کرده و شبیهسازیهای بالینی را انجام دهد، همچنین به شناسایی مولکولهای مؤثرتر برای درمان بیماریهای مختلف کمک میکند.
ایمنا: آیا این فناوریها در بهینهسازی مدیریت بیمارستانها نیز کاربرد دارند؟
رنجکش: بله، هوش مصنوعی و رباتیک به مدیریت بهینه بیمارستانها و مراکز درمانی کمک میکنند، با استفاده از این فناوریها میتوان منابع انسانی، تجهیزات پزشکی و فرآیندهای مدیریتی را بهینه کرد و تجربه بیماران را بهبود بخشید، همچنین سیستمهای هوشمند برای مانیتورینگ بیماران و پیشگیری از بیماریهای مزمن استفاده میشوند.
ایمنا: در ایران این فناوریها چه کاربردهایی دارند؟ در سطح جهانی چطور؟
رنجکش: در ایران نیز هوش مصنوعی و رباتیک بهسرعت در حال گسترش است، بعضی از بیمارستانها و مراکز تحقیقاتی از الگوریتمهای AI برای تشخیص بیماریهایی نظیر سرطان پستان و ریه، بیماریهای قلبی و تحلیل تصاویر پزشکی استفاده میکنند، همچنین رباتهای جراحی در بعضی بیمارستانهای پیشرفته برای انجام جراحیهای پیچیده و کمتر تهاجمی به کار گرفته میشوند.
در کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی، رباتهای جراح و سیستمهای مانیتورینگ پیشرفته برای بهبود نتایج جراحی و مراقبت از بیماران به کار گرفته میشوند
در زمینه تحقیق و توسعه دارو نیز از هوش مصنوعی استفاده میشود؛ در سطح جهانی، شرکتهای بزرگی همچون IBM و Google DeepMind از AI برای تشخیص بیماریها و تحقیقات دارویی استفاده میکنند. در کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی، رباتهای جراح و سیستمهای مانیتورینگ پیشرفته برای بهبود نتایج جراحی و مراقبت از بیماران به کار گرفته میشوند. در چین و هند نیز AI برای پیشبینی و کنترل بیماریهای واگیردار همچون کووید -۱۹ مورد استفاده قرار گرفته و به توسعه ابزارهای هوشمند تشخیصی و درمانی کمک میکند.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک چه نقشی در حوزه حملونقل و خودروسازی در ایران و جهان دارند؟
رنجکش: هوش مصنوعی (AI) و رباتیک نقش مهمی در بهبود ایمنی، کارایی، کاهش هزینهها و بهینهسازی فرآیندها در حوزه حملونقل و خودروسازی دارند. این فناوریها بهطور گستردهای در سراسر جهان برای توسعه خودروهای خودران، مدیریت ترافیک هوشمند، بهینهسازی تولید خودرو و بهبود تجربه کاربر به کار گرفته میشوند. در ایران، این فناوریها به تدریج در حال پذیرش هستند، هرچند که میزان استفاده و پیشرفت آنها نسبت به کشورهای پیشرو همچنان محدود است و جای توسعه بیشتری دارد.
ایمنا: در حوزه خودروهای خودران چه کاربردهایی وجود دارد؟
رنجکش: یکی از مهمترین کاربردهای AI و رباتیک در صنعت خودرو، توسعه خودروهای خودران است. این خودروها با استفاده از سنسورها، دوربینها، رادارها و الگوریتمهای یادگیری ماشین قادر به تشخیص و تحلیل محیط اطراف و انجام تصمیمگیریهای لازم برای حرکت در جاده هستند. در ایران نیز در خودروهای چینی و بعضی خودروهای داخلی، این ویژگیها به مرور اضافه شده است؛ در سطح جهانی، تسلا بهعنوان یکی از شرکتهای پیشرو در تولید خودروهای خودران شناخته میشود. سیستمهای کمکراننده پیشرفته (ADAS) که شامل امکاناتی همچون ترمز اضطراری خودکار و هشدار خروج از خط است، به کاهش تصادفات، بهبود ترافیک و افزایش دسترسی به حملونقل کمک میکنند.
ایمنا: درباره بهینهسازی تولید و مدیریت ترافیک با کمک هوش مصنوعی چه توضیحی میدهید؟
رنجکش: در حوزه تولید، اتوماسیون و پیشبینی خرابی تجهیزات از طریق AI به بهینهسازی فرآیندهای تولید خودرو کمک میکند. در ایران، خودروسازانی همچون ایرانخودرو و سایپا در حال توسعه سیستمهای کمکراننده و استفاده از رباتهای مونتاژ و رنگآمیزی در فرایند تولید هستند. البته سطح اتوماسیون در ایران در مقایسه با شرکتهای پیشرو جهانی مانند BMW، تویوتا و مرسدس بنز هنوز پایین است و نیاز به توسعه بیشتری دارد، همچنین در مدیریت حملونقل شهری، سیستمهای ترافیک هوشمند به بهبود جریان ترافیک و کاهش زمان انتظار کمک میکنند. در شهرهای پیشرفته نظیر سنگاپور و کپنهاگ، از دادههای بلادرنگ برای بهینهسازی جریان ترافیک استفاده میشود.
ایمنا: کاربردهای این فناوریها در بخش لجستیک و حملونقل چیست؟
رنجکش: AI به بهینهسازی لجستیک و مدیریت زنجیره تأمین کمک میکند. در سطح جهانی، شرکتهای بزرگی همچون آمازون و DHL از AI برای بهینهسازی مسیرهای تحویل، کاهش زمان و هزینه حملونقل و مدیریت بهتر زنجیره تأمین استفاده میکنند. این سیستمها به بهبود کارایی و کاهش هزینهها در این بخش کمک شایانی میکنند.
ایمنا: هوش مصنوعی و رباتیک چه نقشی در حوزه امنیت و کنترل در ایران و جهان دارند؟
رنجکش: هوش مصنوعی و رباتیک نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد سیستمهای امنیتی، افزایش سرعت و دقت در شناسایی تهدیدات، و مدیریت کارآمد عملیات امنیتی ایفا کردهاند. این فناوریها در سراسر جهان بهطور گسترده در نظارت و مانیتورینگ، تشخیص جرم، پیشگیری از جرایم سایبری، و بهبود امنیت فیزیکی مورد استفاده قرار میگیرند. در ایران، هوش مصنوعی و رباتیک بهتدریج در حال ورود به این حوزهها هستند، هرچند که سطح استفاده از این فناوریها نسبت به کشورهای پیشرو هنوز محدود است و نیاز به توسعه بیشتری دارد.
ایمنا: از کاربردهای هوش مصنوعی در امنیت و کنترل در ایران بگویید؟
رنجکش: یکی از کاربردهای مهم هوش مصنوعی در ایران نظارت هوشمند است که شامل تشخیص چهره و شناسایی هویت میشود. این فناوری به سیستمهای امنیتی امکان میدهد افراد مشکوک را بهسرعت شناسایی و ردیابی کنند، همچنین تحلیل رفتار با استفاده از AI و نظارت با پهپادها و رباتها از دیگر کاربردهای هوش مصنوعی در ایران است؛ علاوه بر این، رباتهای نگهبان و حفاظتی و رباتهای خنثیکننده بمب نیز در بعضی موارد مورد استفاده قرار گرفتهاند.
ایمنا: چه تفاوتهایی بین استفاده از هوش مصنوعی و رباتیک در ایران و جهان وجود دارد؟
رنجکش: در کشورهای پیشرفته همچون ایالات متحده و اروپا، سیستمهای تشخیص چهره و تحلیل رفتار بهصورت گسترده در فرودگاهها، ایستگاههای قطار، و اماکن عمومی به کار گرفته شدهاند، همچنین دادههای بزرگ برای پیشبینی تهدیدات و شناسایی الگوهای جرم و جنایت بهکار میروند. چین یکی از کشورهای پیشرو در استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت و کنترل امنیتی است. رژیم صهیونسیتی نیز بهدلیل پیشرفت در امنیت سایبری شناخته شده و از AI برای مقابله با تهدیدات سایبری همچون حملات هکرها استفاده میکند. در ژاپن و کره جنوبی نیز رباتهای امنیتی در ایستگاههای قطار و فرودگاهها برای گشتزنی و نظارت به کار گرفته شدهاند.
نظر شما