به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، محرم، آغاز سال نوی اسلامی، عربی یا هجری که با هجرت حضرت محمد (ص) از مکه به مدینه آغاز شد، بر خلاف دیگر مراسم سال نو در سطح جهان، مناسبتی مفرح و جشن شادی نیست، بلکه ماهی برای بزرگداشت قیام سومین امام شیعیان است و مسلمانان با پوشیدن لباس‌های مشکی، سینه‌زنی و زنجیرزنی در دسته‌ها و خواندن زیارت‌ها و ذکر مصائب در مساجد و زیارتگاه‌ها به استقبال آن می‌روند. این ماه برای مسلمانان سراسر جهان بسیار محترم و مقدس است.
ماه آغازین سال نو اسلامی نه‌تنها یادآور لحظه مقدس تاریخ اسلام، یعنی رویداد مهم هجرت و تنظیم قانون اساسی، همچنین مشخص کردن حقوق و وظایف مسلمانان توسط پیامبر اسلام است، یادواره قیامی محسوب می‌شود که به برکت آن ریشه درخت اسلام در دوران جور و جفا خشک نشد. ماه عاشورا طبق برخی روایات معجزه عبور حضرت موسی (ع) از رود نیل را شامل می‌شود و روز دهم عاشورا همچنین تاریخ خروج حضرت نوح (ع) از کشتی و رسیدن به کوه جودی است. محرم یک رویداد مهم مذهبی و فرهنگی میان مسلمانان جهان و درسی بزرگ برای یادگیری است که شیعیان با دسته‌های ماتم و سینه‌زنی و البته برگزاری جلسات آگاهی‌رسان در مورد تاریخ اهل بیت و اسلام به استقبال این سال نو می‌روند.
محرم در عصر حاضر
با گذشت بیش از ۱۴۰۰ سال از شهادت امام حسین (ع) نوه بزرگوار پیامبر اسلام حضرت محمد (ص)، شیعیان جهان همچنان ۱۰ روز نخست ماه محرم را به ادای احترام و عزاداری می‌گذرانند. در اصل مناسک این دهه، نبرد کربلای امام حسین را جاودانه و از به فراموشی سپرده شدن این فداکاری عظیم جلوگیری کرده است.
تا به امروز، میلیون‌ها مسلمان شیعه از هر قشری، یاد شهادت نوه حضرت پیامبر اسلام (ص) را در همبستگی با مظلومان و به عنوان راه پیروزی زنده نگه داشته‌اند، چراکه نبرد کربلا نشانی از «پیروزی خون بی‌گناهان بر شمشیر ظالمان» است. در واقع وقتی صحبت از حق در برابر باطل به میان می‌آید، بیشتر بودن اهمیتی ندارد بلکه باید با ثابت‌قدمی پا در نبرد گذاشت.
عاشورا به‌عنوان نماد حقیقت، کرامت، صداقت، ایثار و امانت انسانی تنها مختص مسلمانان نیست، بلکه مورد احترام و بزرگداشت پیروان سایر ادیان نیز هست، تا آنجا که مهاتما گاندی، رهبر و بنیانگذار هند آزاد، زمانی گفته بود «اگر هند می‌خواهد به‌عنوان یک کشور موفق شود، باید راه امام حسین را دنبال کند.»
دلیل اساسی برپایی این بزرگداشت، توصیه‌های ائمه اطهار علیهم‌السلام مبنی بر بزرگداشت یاد و خاطره محرم در اذهان و اعصار محسوب می‌شود که از طریق احادیث به نسل امروز رسیده است. حرم امام حسین (ع) در طول محرم به کعبه شیعیان تبدیل می‌شود و میزبان میلیون‌ها زائر است. مراسم بزرگداشت این قیام و شهادت در روز عاشورا به اوج خود می‌رسد، پس از آن تا روز اربعین که مرسوم است میلیون‌ها مسلمان شیعه برای زیارت حرم امام حسین (ع) به شهر مقدس کربلا می‌روند، حرمت شهادت نوه پیامبر (ص)، خاندان و یاران وی همچنان حفظ می‌شود.
جاودانگی اشک‌ها
یاد امام حسین (ع) همواره در ذهن و قلب پیروان او جاودانه است. گفته می‌شود اشک‌هایی که برای امام حسین ریخته می‌شود روح را پاک و اشتیاق تلاش در راه خدا را در وجود انسان زنده می‌کند. شیعیان ماه محرم را یادآور فداکاری بزرگ امام سوم شیعیان و فرصتی برای اشک ریختن و قدردانی از این فداکاری می‌دانند، چراکه نبرد کربلا دلیل حقانیت اسلام واقعی در زیر فشار زمان و فساد رهبران و سلسله‌هایی است تنها نام اسلام را یدک می‌کشیدند و هیچ‌گونه پای‌بندی به اصول آن نداشتند.
خون پاک شهدای کربلا ریشه‌های اسلام را سیراب کرد تا به رشد و بقا ادامه دهد. بزرگداشت محرم و عاشورا به‌معنای بزرگداشت بشریت است، چراکه روح جاودان امام حسین (ع) نشان‌دهنده تمام کرامات، ارزش‌ها و ویژگی‌های عالی انسانی است.
آئین‌ها و رسوم دهه محرم در جهان
آداب و رسوم محرم در نتیجه زمینه‌های فرهنگی متفاوت، از کشوری به کشور دیگر و حتی از شهری به شهر دیگر متفاوت، اما جوهره همه آن‌ها ذکر امام حسین (ع) و مصائب او است.
کامران اسکات آقایی، نویسنده و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تگزاس نوشته است که نمادها و آئین‌های دهه محرم به‌ویژه عاشورا در طول زمان تکامل یافته و برای افراد مختلف معانی متفاوتی پیدا کرده، اما در هسته نمادگرایی آن دوگانگی اخلاقی بین ظلم دنیوی و فساد از یک‌سو و عدالت خدامحور، تقوا، ایثار و استقامت در سوی دیگر قرار دارد.
شیعیان، حادثه کربلا را با اندوه فراوان و شور و اشتیاق بی‌کران گرامی می‌دارند. ایگناک گلدزیهر، محقق مسلمان مجارستانی، در تحقیقات خود آورده است که از روز پردرد کربلا تا به امروز شاهد رنج‌ها و آزارواذیت‌های مداومی بوده‌ایم که همه در شعر و نثر و ادبیاتی غنی از شهادت‌ها روایت شده است.
این ادبیات که به‌عنوان نوحه‌سرایی و روضه خوانی شناخته می‌شود، با تجمع مردم در مساجد یا حسینیه‌ها برای شنیدن روایت‌ها و بازگویی مصیبت‌هایی که بر امام حسین (ع) و همراهانش گذشت، یاد و خاطره این روز را در طول قرن‌ها حفظ کرده و پوشیدن لباس سیاه در این مراسم، نماد غم و اندوه است.
روضه‌خوانی و ذکر مصیبت یکی از جنبه‌های مهم مراسم عمومی محرم محسوب می‌شود و مردم حین آن اشک می‌ریزند. عزاداران پیش از این مراسم در دسته‌هایی با دنبال کردن گروهی نوازنده که بر طبل‌ها می‌کوبند، سنج و دمام می‌زنند و نوحه‌سرایی می‌کنند، در حالی وارد مساجد و حسینیه‌ها می‌شوند که در هماهنگی کامل بر سینه می‌کوبند، پرچم‌ها و بنرهایی در دست دارند و ماکت‌هایی از ضریح امام حسین (ع) راحمل می‌کنند. سر دادن شعارهای «یا حسین» و «لبیک یا حسین» در این موکب‌های عمومی، نمایشی از اندوه عزاداران است.
طی محرم همچنین نمایش‌هایی برای بازنمایی نبرد کربلا و احیای درد اهل بیت خاتم‌النبی (ص) در قالب تعزیه اجرا می‌شود. مساجد و مردم نیز غذاها، نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های متبرک با نام امام حسین (ع) را به‌عنوان نذری توزیع می‌کنند.
زنجیرزنی نیز آئینی است که به‌منظور حفظ انقلاب امام حسین (ع) انجام می‌گیرد. این عمل مصداق مصائبی است که امام سوم شیعیان اندکی قبل از شهادت خود تجربه کرد.
استفاده از شمشیر، زنجیر تیغ‌دار یا چاقو که با ایجاد بریدگی و مجروح کردن در بدن عزاداران همراه است، توسط رهبران مذهبی به عنوان اقدامی مبنی بر هتک حرمت دین و سوءاستفاده دشمنان عنوان شده است. جوامع شیعه پیرو چنین فتواهایی در سراسر جهان به‌منظور رویارویی با این پدیده خطرناک، اقدام به برگزاری مراسمی هم‌چون اهدای خون به‌عنوان جایگزینی بدون خشونت کرده‌اند.
خودسوزی یا دگرسوزی هم‌چون به آتش کشیدن کبوتران که به‌عنوان یک رسم غلط در بعضی نقاط به‌عنوان مناسک عاشورا مرسوم شده بود نیز عملی رد شده توسط رهبران شیعه و عامل دور شدن مسلمانان از اسلام عنوان شده است.
صحنه‌های قدرتمند عاشورا
محرم در شهرهای ایران
نخل‌گردانی
نخل‌گردانی اوج مراسم محرم در ایران روز عاشورا، دهمین روز ماه است که با تجمعات گسترده در مساجد و مراکز مذهبی مشخص می‌شود و یکی از بارزترین آئین‌های آن «نخل‌گردانی» است. در این روز شیعیان سازه‌های نمادینی را به‌عنوان تابوت امام حسین (ع) همراه با نوحه‌سرایی و مظهر میراث ماندگار شهادت در اسلام شیعی حمل می‌کنند.
تاریخ‌نویسان بر این باورند که نام این آئین از سنت حمل پیکر امام حسین (ع) روی برگ درخت خرما تا آرامگاه وی گرفته شده است. این آئین بیشتر در مناطقی مانند استان مرکزی یزد برگزار می‌شود.
شاه‌حسین‌گویان
در شمال غربی استان آذربایجان شرقی به‌ویژه در تبریز، شاه‌حسین‌گویان به‌عنوان یک سنت محرم که به نحوی عمیق در فرهنگ محلی ریشه دوانده است و بیانی احترام‌آمیز برای احترام به امام حسین است. در این مراسم مردانی که چوب‌های بلندی در دست دارند، در صف‌های منظمی می‌ایستند، دست‌هایشان را بر کمر فرد مقابل قرار می‌دهند و آرام و موزون حرکت می‌کنند؛ آن‌ها با هر قدم، چوب‌های خود را از سر به پا می‌آورند و نام امام حسین را به زبان می‌آورند.
کرب‌زنی
سنت کرب‌زنی در استان گیلان انجام می‌گیرد. عزاداران در دسته‌ای منظم گرد هم می‌آیند و هر کدام یک جفت ساز چوبی استوانه‌ای را حمل می‌کنند که در زبان محلی گیلکی به «کرب» معروف است. این عزاداران به‌جای سینه‌زنی سنتی، کرب‌ها را به هم می‌زنند و ملودی غم‌انگیزی تولید می‌کنند که تداعی‌کننده اندوه و نوحه است. کرب‌زنی بیان قدرتمندی از بیعت با امام حسین (ع) است و در ۱۰ روز اول محرم اجرا می‌شود.
گل‌مالی
گل‌مالی آئینی منحصربه‌فرد است که در استان لرستان انجام می‌شود و بیانگر غم و اندوه و عزاداری برای امام حسین (ع) است. شرکت‌کنندگان گل‌وخاک بر سر و بدن خود می‌مالند که نمادی از ناامیدی و اندوه از دست دادن یکی از عزیزان است. با شروع موعظه و مرثیه‌خوانی، سینه‌زنی شدت می‌گیرد و اندوه و ناله جمعی را بازتاب می‌دهد. این آئین سه‌روزه که در میادین اصلی مانند خرم‌آباد برگزار می‌شود، پیوند عاطفی عمیق و تکریم فداکاری امام حسین سوم شیعیان را به تصویر می‌کشد.
مشعل‌گردانی
مشعل‌گردانی آئینی هیجان‌انگیز است که در شهرهای مختلف مانند تهران و قم برگزار می‌شود. مردان مشعل‌هایی را حمل می‌کنند که روی یک سازه نصب شده‌اند، آن را بالای سر می‌چرخانند و در عین حال سینه می‌زنند. در پس‌زمینه‌ی آسمان شب، شعله‌های چرخان تاریکی را روشن می‌کند و نماد شعله‌ی پایدار میراث امام حسین (ع) و تعهد تزلزل‌ناپذیر جامعه به عدالت است.
تشت‌گذاری
تشت‌گذاری که در اردبیل انجام می‌گیرد، یادآور سختی‌های جنگ کربلا است. این آئین نمادی از محاصره رود فرات و بستن آب بر امام حسین (ع) و همراهانش است و چالش‌ها و فداکاری‌های آن‌ها را برجسته می‌کند. تشت‌گذاری بیانگر احترام و بزرگداشت عمیق مجاهدت عدالت امام سوم شیعیان است.
شام غریبان
شام غریبان، آئینی خاطره‌انگیز است که در شب عاشورا برگزار می‌شود و عزاداران را در فضایی پر از ذکر و عزا غرق می‌کند. در حالی که شمع‌ها در تاریکی سوسو می‌زنند، مردم گرد هم می‌آیند تا برای رنج کودکان یتیمی عزاداری کنند که چادرهایشان توسط دشمنان به آتش کشیده شده است. سوزاندن چادر در دهمین روز سوگواری نماد این رویداد غم‌انگیز و روشن کردن شمع در نور مهتاب نشان‌دهنده همبستگی و شفقت جامعه است. شام غریبان مسلمانان را به تأمل در ایستادگی و شجاعت کسانی دعوت می‌کند که در راه حق و حقانیت سختی و جفا را تحمل کردند.
گزارش از: مریم زمانی، خبرگزاری ایمنا
نظر شما