به گزارش خبرگزاری ایمنا، فضاهای بی‌دفاع شهری مناطقی در شهرها با توجه به ویژگی‌های فیزیکی نسبت به دیگر مناطق شهری مکان مناسب‌تری برای وقوع جرایم هستند؛ این فضاها اغلب به کسی تعلق ندارند و اگر مالک داشته باشند، از آنها محافظت نمی‌کند. رؤیت بصری محدود، آشفتگی کالبدی، نظارت و کنترل محدود، محصور و نیمه‌کاره رها شده، مخروبه، تنگ و باریک، تاریکی یا فقر نور، تراکم زیاد یا کم، گوشه‌های پرت و دنج، فاقد مراقب و نگهبان، آلوده بودن فضا از جمله این ویژگی‌ها است.
می‌توان ویژگی‌های اجتماعی خاصی را هم برای این فضاها برشمرد که خلوتی یا شلوغی بیش از حد، حضور نداشتن یا حضور مستمر، سطح امنیت پایین، بیگانگی مردم با فضا، سطح پایین آگاهی کاربران فضا، فقر زیاد، قشربندی اجتماعی متنوع، نبود هویت اجتماعی اصالت و منزلت اجتماعی پایین، بی نظمی و ازدحام فعالیت، القا کننده حس ناامنی و ترس، تعلق خاطر پایین از آن جمله است.
مصادیق فضاهای ناایمن و بی‌دفاع شهری، فضای سبز با طراحی ضعیف و نابسامان، فضاهای رها شده کنار آبراهه‌ها و راه آهن، زمین‌های غیرمسکونی در امتداد بزرگراه‌ها و معابر خلوت، عقب نشینی‌ها و فرورفتگی‌ها، بن‌بست‌ها و کوچه‌های تنگ، خلوت و تاریک، فضاهای خلوت و با نور کم در هنگام شب، سازه‌های در دست اجرا یا رها شده، ساختمان‌های مخروبه، نیمه تمام و متروک، کنار و زیر پل‌ها، زیر پله‌ها و پل‌های هوایی و پل زیرگذر، کنج‌ها و گوشه‌های گم (فضاهای شکل و U )شکلL، فضاهای بدون متولی یا مالک، باغات حاشیه شهر و پارک‌های خلوت با فضاهای دنج و گوشه‌دار و گم و گنگ، فضاهای شلوغ و پرازدحام و آشفته، مقیاس فضاهای ناایمن و بی‌دفاع، از آن جمله هستند.
فضاهای بی‌دفاع از مهمترین عوامل القای احساس عدم امنیت در فضاهای شهری است که منجر به کاهش آرامش روانی شهروندان و افزایش فرصت‌های بزهکاری در این فضاها می‌شود. با کنترل و به‌کارگیری مناسب عوامل فیزیکی و اجتماعی، این فضاها بهبود کالبدی و ارتقای معنایی یافته و از آثار نامطلوبی که منجر به وقوع انواع خشونت‌ها می‌شود، جلوگیری می‌کند. این پژوهش با بررسی فضاهای بی‌دفاع شهری منطقه یک شهر تبریز، سعی دارد تا بر اساس دیدگاه پویایی فضاهای شهری، الگویی برای بهسازی و ارتقای امنیت این فضاها ارائه دهد
برخی از این مکان‌ها از دید عموم پنهان هستند، به‌طوری که آنها به‌عنوان فضاهای دنج و امن برای رفتارهای انحرافی در نظر گرفته می‌شود؛ همچون فضاهای باقی مانده اطراف ساختمان‌های بلند، گوشه‌های رها شده پارکینگ و زمین در بخش‌های حاشیه‌ای شهرها که به‌ندرت استفاده می‌شود.
وجود فضاهای بی‌دفاع یکی از عوامل اصلی کاهش و سلب امنیت شهروندان است
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در شهرها یکی از مهمترین نیازهای شهروندان که کاهش یا نبود آن بر کیفیت زندگی شهروندان و میزان استفاده آنها از فضاهای شهری به‌خصوص فضاهای عمومی، تأثیرات منفی می‌گذارد، فضاهای بی‌دفاع است.
وی ادامه می‌دهد: وجود فضاهای بی‌دفاع در دل محلات یکی از عوامل اصلی کاهش و سلب امنیت شهروندان است؛ به تفسیر دیگر فضاهای بی‌دفاع شهری فضایی است که از چشم ناظران عمومی دور شدند و شهروندی در آنجا حضور ندارد و متروکه مانده است.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح می‌کند: فضاهای بی‌دفاع شهری می‌تواند گوشه‌ای در یک گذر، در یک خیابان و یا در یک بافت فرسوده باشد، البته به هر میزان که شهروندان در آن محدوده حضور داشته باشند، فضاهای بی‌دفاع شهری در آن منطقه کمتر حس می‌شود، بنابراین اصلی‌ترین دلیل رشد فضاهای بی‌دفاع شهری حذف شهروندان و ذی‌نفعان آن محله است.
یکی از اتفاقاتی که مدیریت شهری می‌تواند برای کاهش فضاهای بی‌دفاع شهری رقم بزند، افزایش مشارکت و نقش شهروندان در سطوح مختلف است،
میرباقری با بیان اینکه بسیاری از این فضاها در دل بافت فرسوده و تاریخی اصفهان وجود دارد که ارتباط شهروندان با این محلات قطع شده است، خاطرنشان می‌کند: نهادهای متولی از جمله شهرداری‌ها می‌توانند اثرات بسیار خوبی در این خصوص داشته باشند؛ اگر شرایطی فراهم شود که با تعاریف شهرسازی و کالبدی، شهروند بتواند شب و روز در آن فعالیت داشته باشد فضا از حالت بی‌دفاع خارج می‌شود.
وی اظهار می‌کند: امروزه یکی از مسائل مهم، کیفیت زندگی شهری است که با فضاهای بی‌دفاع شهر ارتباط مستقیمی دارد و یکی از شاخص‌های کیفیت شهری این است که تعداد این فضاها به حداقل برسد.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر می‌گوید: یکی از اتفاقاتی که مدیریت شهری می‌تواند برای کاهش فضاهای بی‌دفاع شهری رقم بزند، افزایش مشارکت و نقش شهروندان در سطوح مختلف است، زیرا طرح‌هایی وجود دارد همچون پارک و پاتوق‌های شهری که شهروندان را دعوت کند تا فضا را از حالت بی‌دفاع خود خارج کنند.
۷ هزار فضای بی‌دفاع شهری به‌صورت نقطه‌ای شناسایی شده است
فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فضای بی‌دفاع شهری فضایی است که تأثیرات منفی در امنیت و ایمنی شهر دارد و در موضوع آسیب‌های اجتماعی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در شکل گیری هسته‌های بزهکاری تأثیر گذار است.
وی ادامه می‌دهد: این فضاها در بافت‌های فرسوده شهر، زیر پل‌ها و پله‌های هوایی، بن بست‌ها و کوچه‌های تنگ و خلوت، فضاهای رها شده در آب راه‌ها، فضاهای سبز با طراحی ضعیف و نابسامان، عقب نشینی ها، فرورفتگی‌ها، ساختمان‌هایی که پروانه می‌گیرند و تا مرحله اسکلت پیش می‌روند نیمه کاره و متروکه رها می‌شوند به وفور دیده می‌شود.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: برای این فضاها باید برنامه‌ریزی شود که بر این اساس در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان این فضاها به‌صورت نقطه شناسایی شدند و تعداد آن به حدود هفت هزار می‌رسد.
پرهیز با بیان اینکه مراحل تهیه طرح‌های توسعه شهری و اجرایی طولانی است، ادامه می‌دهد: در مرحله بعد موضوع اجرایی است که طی بررسی‌های انجام شده بر اساس بودجه‌ای که در مناطق شهرداری است این طرح قابلیت اجرایی برای هر هفت هزار فضای بی‌دفاع شهری را ندارد؛ بنابراین در مرحله بعد شهرداری بر اساس توان بودجه‌ای که دارد، اولویت‌بندی انجام داد تا بتواند این فضاها را ساماندهی کند.
مناطق و معاونت خدمات شهری یا معاونت عمران باید به موضوع فضاهای بی‌دفاع شهری ورود کنند،
وی خاطرنشان می‌کند: به تفکیک مناطق از هفت هزار فضای بی‌دفاع شهری حدود ۵۸۰ فضا به‌صورت نقطه‌ای شناسایی شده که با همکاری مناطق و معاونت‌های مرتبط با موضوع این طرح در اولویت قرار گرفته است.
دکترای مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: موضوع دیگر فضاهای خلوت با نور کم در هنگام شب است که باید با همکاری ناظر شهرسازی در مادی‌ها نورپردازی کافی صورت بگیرد تا از لحاظ امنیت تضمین شود.
پرهیز اضافه می‌کند: مناطق و معاونت خدمات شهری یا معاونت عمران باید به این موضوع ورود کنند، چرا که در برخی مناطق زمین‌های رها شده‌ای وجود دارد که شهرداری نمی‌تواند به آن ورود کند، بلکه مدیر کل پیشگیری از تخلفات بر اساس ماده ۱۱۰ قانون شهرداری‌ها باید آن را در دستور کار قرار دهد؛ همچنین در بعضی فضاها باید عملیات عمرانی صورت گیرد که بر عهده معاونت عمران است.
وی بیان می‌کند: در بعضی دیگر از این فضاها نورپردازی باید انجام شود که مسئولیت آن مربوط به سازمان زیباسازی از زیر مجموعه‌های خدمات شهری است و در کل این فضاها باید بین حوزه‌های مختلف توزیع شود.
دکترای مطالعات و برنامه‌ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: بر اساس ماده ۱۱۰ قانون شهرداری‌ها در رابطه با زمین‌ها و ساختمان‌های رها شده باید ابتدا از طریق مدیریت پیشگیری به مالک اخطار داده شود و در صورت توجه نکردن، شهرداری به آن ورود کند.
فضاهای بی‌دفاع شهری روی کارکرد، معنا و نهایتاً هویت شهر تأثیرات خاصی دارد
امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی اظهار می‌کند: فضاهای شهری به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های ساختار کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی شهر است که نقش مهمی در طراحی و برنامه‌ریزی شهری دارد.
وی ادامه می‌دهد: فضاهای شهری را به‌عنوان پایگاه و جایگاه شکل‌گیری جوامع محلی، شهری و حتی فراشهری نگاه می‌کنیم.
دکترای شهرسازی تصریح می‌کند: بی‌دفاع بودن فضاهای شهری یکی از ویژگی‌هایی است که می‌تواند بخشی یا تمام یک فضا را درگیر خود کند و قاعدتاً این موضوع روی کارکرد، معنا و نهایتاً هویت آن فضا تأثیرات خاصی دارد.
دکترای شهرسازی تصریح می‌کند: فضاهای بی‌دفاع شهری را به‌عنوان فضاهای سرزنده و واجد کیفیت مطلوب زیست‌پذیری نمی‌بینیم، از این‌رو بسته به هر فضا و ارزیابی که سطح مطلوبیت آن از منظر شاخص‌های مختلف می‌شود، در یک فضای شهری بی‌دفاع راهکارها می‌توانند موضعی یا موضوعی باشد.
پایه‌ای‌ترین راهکار مورد پذیرش برای رفتن سراغ فضاهای بی‌دفاع شهری این است که حداقل استانداردهای ایمنی و امنیت را در این فضاها تقویت کنیم.
وی خاطرنشان می‌کند: گاهی ما در بعضی فضاها فقط با اصلاح یک بخش جزئی می‌توانیم کیفیت مطلوبی برای فاصله گرفتن از یک فضای بی‌دفاع را انجام دهیم و گاهی باید یک شخصیت و نقش جدید به آنها دهیم تا به دایره زیست‌پذیری فضای شهر بازگردد.
دکترای شهرسازی اظهار می‌کند: این فضاها در شهرها و کلان‌شهرهای سطح کشور می‌توانند به اشکال مختلفی از این منظر مورد تغییر، اصلاح یا بازنگری، بازآفرینی و حتی مرمت قرار گیرد.
شبانی عنوان می‌کند: پایه‌ای‌ترین روش و راهکار مورد پذیرش برای رفتن سراغ فضاهای بی‌دفاع شهری این است که حداقل استانداردهای ایمنی و امنیت را در این فضاها تقویت کنیم.
وی می‌گوید: کاربران فضاهای شهری ویژگی‌های مختلف جسمی، سنی، جنسی، فرهنگی و اجتماعی مختلفی دارند، بنابراین یک فضای شهری متعادل فضایی است که بتواند به ویژگی‌های حداکثری کاربران خود پاسخ دهد؛ ایمنی و امنیت یکی از موضوعاتی است که می‌تواند فضا را به عنوان یک محل مناسب برای جریان‌های اجتماعی، محلی یا فرهنگی مجهز کند.
به گزارش ایمنا، فضاهای بی‌دفاع امروزه در شهرها به دلیل رشد و گسترش فیزیکی و جمعیتی از یک سو و فرسودگی و تخریب مناطق قدیمی، افزایش یافته است، بنابراین سیاست اصلی متولیان باید ایجاد امنیت شهری باشد و برای سرزندگی و پویایی شهر باید تمام دستگاه‌های مسئول در ساماندهی این فضاها کوشا باشند، چرا که امنیت و نظم فرم شهری یکی از مؤلفه‌های اصلی کیفیت آن شهر است.
نظر شما