به گزارش خبرگزاری ایمنا، بلاگری که با پیدایش وبلاگ به عنوان یکی از کارهای محبوب و پرطرفدار در اینترنت پا به عرصه فضای مجازی گذاشت، هم اکنون شکل گسترده‌ای به خود گرفته است و از راه تولید محتوا و انتشار آن در فضای مجازی با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کنند، پس از جذب تعداد قابل توجهی دنبال‌کننده، اقدام به جذب تبلیغات و درآمدزایی می‌کنند، به طوری که هم اکنون خیلی‌ها به عنوان بلاگر در فضای مجازی و مشخصاً شبکه اینستاگرام مشغول فعالیت هستند، البته فعالان این عرصه باید حد و مرز بلاگری را بشناسند، برای مثال معلمان که در فضای آموزشی با دانش‌آموزان زیادی در ارتباط هستند و می‌توانند مخاطبان فراوانی داشته باشند، فعالیت‌شان در چنین زمینه‌ای بسیار حساس است. به گفته کارشناسان بسیاری از این معلم بلاگرها از سر ناآگاهی دست به این اقدام می‌زنند و نمی‌دانند کاری که می‌کنند ممکن است برایشان دردسرساز شود.
سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتا فراجا پیش‌تر در خصوص پدیده معلم بلاگری گفته بود: اصل انتشار چنین فیلم‌هایی از نظر قانونی مشکلی ندارد، اما اگر در انتشار این فیلم‌ها حقوق کودکان و حریم خصوصی دانش‌آموزان رعایت نشود، خانواده دانش‌آموزان می‌توانند از آن معلم شکایت و موضوع را از طرف پلیس فتا پیگیری کنند، در برخی از فیلم‌ها چهره دانش‌آموزان مشخص است که این کار مصداق رعایت نکردن حریم خصوصی کودکان است و خانواده دانش‌آموزان می‌توانند از این موضوع شکایت داشته‌باشند و در برخی دیگر از فیلم‌ها دانش‌آموزان رفتاری دارند که انتشار آن رفتار در فضای مجازی می‌تواند موجب تمسخر این کودک در این فضا و به سخره گرفتن او شود که چنین رفتاری هم مصداق جرم در فضای مجازی است و در صورت شکایت خانواده دانش‌آموزان امکان پیگیری وجود دارد.
تکرار این ماجرا در مدارس بازتاب‌های مختلفی از انتقاد تا طرفداری داشت تا جایی که بالاخره پای وزارت آموزش و پرورش را به این داستان باز کرد، به طوری که علی فرهادی سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش؛ معلم بلاگری را «ممنوع» اعلام کرد و خواستار رعایت «حریم خصوصی» دانش‌آموزان در مدرسه شد و گفت: دانش‌آموز آسیب‌پذیر و در دفاع از حقوق خود ضعیف بوده، زیرا بلوغ ندارد و سنش کم است، بنابراین اگر معلمان در فضایی به عنوان معلم بلاگر فعالیت داشته باشند و حقوق خصوصی دانش‌آموز را نقض کنند طبق قانون با آنها برخورد می‌شود چرا که موظف به حفظ حقوق کودکان در آموزش و پرورش هستیم.
وقتی صحبت از برخورد قانونی با معلمان شد دو معلم بلاگر با انتشار ویدئویی در فضای مجازی ادعا کردند که «برای فعالیت بلاگری آنها حکم «اخراج» صادر شده حال آنکه آموزش و پرورش با تکذیب این ادعا اعلام کرد که به این معلمان فقط «اخطار» داده‌اند، اما اگر لازم باشد در بستر «قانون رسیدگی به تخلفات اداری» به چنین موضوعاتی ورود می‌کنند، چرا که آموزش و پرورش به هیچ معلمی مجوز آموزش در فضای وبلاگی را نداده است، همچنین خانواده‌ها می‌توانند در این خصوص در سامانه شکایات آموزش و پرورش به آدرس shekayat.medu.ir درخواست خود را ثبت کنند یا به واحد ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات منطقه خود مراجعه کنند.
البته بر سر این موضوع عده‌ای در جایگاه موافق و عده‌ای مخالف باهم رودررو شده‌اند، اما هر دو طیف در این مورد اشتراک نظر دارند، که نظام آموزشی ما هنوز دستورالعملی برای فعالیت معلمان در فضای‌مجازی تهیه نکرده و همین امر سبب شده گاهی محتواهایی برخلاف هنجارها و ارزش‌های جامعه تولید و الگوی نامناسبی برای دانش‌آموزان به‌حساب آید، بارها نیز ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست چرخیده و جنجال‌برانگیز شده است.
البته بلاگری معلم‌ها می‌تواند مزیت و فرصتی هم برای نظام آموزشی باشد، معلمان توانمند و خلاقی که قادرند از این ظرفیت جهت بهبود فضاهای آموزشی، ساده‌سازی محتوای دروس و اشتراک‌گذاری آنها با دیگران استفاده کنند، اما واقعیت این است که همه معلم‌ها با چنین رویکرد و هدفی وارد حوزه بلاگری نشده‌اند، گاهی محتواهای تولیدی، برای دانش‌آموزان مناسب نیست و فضای اندیشیدن و پرسشگری در کلاس درس جای خود را به چهره شدن معلم در فضای مجازی می‌دهد.
معلم بلاگری ممنوع!
دراین‌باره، علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش، معلم بلاگری را ممنوع دانسته و گفته است: معلم بلاگر موضوعی است که به تازگی مطرح شده و با توجه به توسعه فناوری و شبکه‌های اجتماعی این کار «ممنوع» است، زیرا حریم خصوصی دانش‌آموز محترم است و باید توسط خانواده و نظام تعلیم و تربیت در مدرسه حفظ شود.
این مقام مسئول در گفت‌وگویی دانش‌آموزان را معصوم و پاک توصیف کرده و افزوده است: دانش‌آموز آسیب‌پذیر و در دفاع از حقوق خود ضعیف است، زیرا بلوغ ندارد و سنش کم است، بنابراین اگر معلمان در فضایی به‌عنوان معلم بلاگر فعالیت داشته باشند و حقوق خصوصی دانش‌آموز را نقض کنند، طبق قانون برخورد می‌شود، چراکه موظف به حفظ حقوق کودکان در آموزش‌وپرورش هستیم.
فرهادی مطرح کرده است که در بستر قانون رسیدگی به تخلفات اداری معلمان و کارمندان که مصوب نهادهای قانون‌گذار است، اگر کسی حریم و حقوق دانش‌آموز را نقض کند، مطابق قانون برخورد می‌کنیم.
مدیرکل آموزش‌وپرورش شهرستان‌های استان تهران هم خبر داده است که ضبط فیلم از دانش‌آموزان در کلاس درس که منجر به ورود به حریم خصوصی آنها می‌شود، ممنوع است و خانواده‌ها حق شکایت دارند. حریم خصوصی نه‌فقط در مدرسه و کلاس درس، بلکه در تمام ابعاد زندگی شهروندان باید موردتوجه قرار گیرد، بنابراین اگر مطلع شویم معلمی در کلاس درس این اقدامات را انجام می‌دهد، با آن برخورد می‌کنیم.
معلم بلاگرها؛ از تعمیق یادگیری تا ساده‌سازی مطالب
ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش معلم بلاگری را با رعایت یکسری شروط و چارچوب‌ها فرصت تلقی کرده و می‌گوید: اگر این معلمان از فضای مجازی و اپلیکیشن‌های داخلی و تحت نظارت سیستم استفاده کنند، باید تمام تبعات قانونی و الزامات آن را بپذیرند و چنانچه خارج از آن چارچوب است، امکانی برای نظارت وجود ندارد. اما در مجموع نباید چنین فضایی را محدود و بلاگر معلمان را تهدید بدانیم، چراکه معتقدم این اقدام، فرصت‌سوزی است.
وی اظهار می‌کند: امروز در بحث استفاده از شیوه‌ها و روش‌های نوین یاددهی- یادگیری یا به‌کارگیری روش‌های فناوری هوشمند در فضای مجازی باید به افراد اجازه رقابت بدهیم، زیرا باعث بروز خلاقیت خواهد شد. در حیطه معلمی نمی‌توانید یک روش تدریس را تحمیل کنید. ممکن است برخی به دلیل خلاقیت و نوآوری بتوانند محتوای خوبی در فضای مجازی ارائه دهند. گاهی تدریس یک معلم به‌قدری جذاب است که مخاطب را با خود همراه می‌کند.
معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش می‌افزاید: در گذشته این فضا وجود نداشت، و اگر در یک مدرسه گمنام یا شناخته‌شده‌ای معلم مبتکری تدریس می‌کرد، شیوه آموزش او دهان‌به‌دهان می‌چرخید و خانواده‌ها به سراغ آن مدرسه و معلم می‌رفتند و حتی با او کلاس خصوصی برمی‌داشتند، یا بعضاً وارد فضاهایی می‌شدند که به صلاح آموزش‌وپرورش نبود، به‌این‌ترتیب معضلاتی پدید می‌آمد و به دلیل اینکه خارج از مدرسه بود، کنترل آن به لحاظ قانونی با نظام آموزشی نبود.
وی ادامه می‌دهد: اکنون هم فضای مجازی یک فرصت است، در عین اینکه می‌تواند تهدید هم باشد. اگر معلم بلاگرها یا افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، در روش‌های یاددهی- یادگیری دارای نوآوری باشند یا در تفهیم بیشتر محتوا و مفاهیم کلیدی به دانش‌آموزان کمک کنند، هیچ اشکالی ندارد. بسته‌های کمک‌آموزشی می‌تواند کتاب یا ویدئوکلیپ باشد و معلمان ما اگر به شیوه بهتری بتوانند محتوای درسی را در فضای مجازی ارائه کرده و زمینه‌ای برای تعمیق یادگیری و ساده‌سازی مطالب دشوار کتب درسی فراهم کنند، باید از این مسئله استقبال کرد، البته بعضی از معلم بلاگرها وارد تکنیک‌های تست‌زنی و نمونه سوالات امتحانی شده‌اند که این مسئله هم ایرادی ندارد، مادامی‌که کنکور برقرار است، نمی‌توان مانع چنین فعالیت‌هایی شد. در صورت برخورد هم این‌گونه معلمان شیوه دیگری در پیش می‌گیرند یا به یک طریق دیگری مخاطبان خود را پیدا می‌کنند.
سحرخیز با اشاره به مصوبه شورای عالی آموزش‌وپرورش در مورد ساماندهی تولید محتوای دروس بیان می‌کند: طبق این مصوبه، نظارت بر محتوای الکترونیک یا کتاب‌های کمک‌درسی نوپدید، برعهده آموزش‌وپرورش است و نهاد مسئول هم سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی است، در اینجاست که باید نظارت‌های لازم صورت بگیرد، زیرا روش‌های یاددهی- یادگیری ما ممکن است یک رویکرد تلفیقی هم داشته باشد.
وی می‌افزاید: به عنوان مثال احتمال دارد معلمی که زبان انگلیسی درس می‌دهد، در بیان مثال‌های خود برای تفهیم بهتر مطلب، واژگانی را به‌کار ببرد، که بدآموزی دارد یا بافرهنگ دینی و اعتقادی ما در تعارض است، آنجا می‌توان از طریق پلیس فتا به شکل قانونی طرح شکایت کرد و با مسببین و سوءاستفاده‌گران برخورد قانونی و حقوقی به عمل آورد. در غیر این صورت اگر معلمان ما محتوای کتاب را به‌خوبی در کلاس آموزش داده و مسائل را از طریق ساده‌ترین راه‌حل‌ها پاسخ دهند و فیلم آن را در اینستاگرام منتشر کنند، اقدامی مؤثر و جالب است.
معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش تصریح می‌کند: امروزه برخی معلمان خلاق و مبتکر با روش‌های ملموس‌تر و بهتری، نمونه سوالات مرکز تیزهوشان و برخی المپیادها در سایر کشورها را حل و در فضای مجازی منتشر می‌کنند، این اشکالی ندارد، زیرا برای دانش‌آموزان مفید است یا گاهی معلم بلاگرها روش‌های تندخوانی و تکنیک تست‌زنی را آموزش می‌دهند که این هم مفید فایده است. دانش‌آموزانی که متعلق به طبقات پایین جامعه‌اند اغلب در مدارس دولتی و با کمترین امکانات تحصیل‌کرده و برای فراگیری بهتر دروس به لحاظ مادی امکان دسترسی به معلم خصوصی را ندارند، از طریق برخی معلم بلاگرها امکانی برای تفهیم بهتر دروس فراهم‌شده و ارزان‌تر هم تمام می‌شود.
معلم بلاگری از منظر قانون
براساس این پیوند، حمیدرضا آقابابائیان وکیل پایه یک دادگستری، دکترای تخصصی حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: پاسخگویی به نقض حریم خصوصی دانش‌آموزان توسط معلم در تهیه فیلم و انتشار آن از سوی بلاگرها، مستلزم این است که به چند تعریف حریم خصوصی در حقوق ایران، تعریف خصوصی در شرع مقدس اسلام، اسناد داخلی (قوانین و مقررات)، اسناد بین‌المللی، جرم‌انگاری و مسئولیت کیفری و حقوقی که برای این بلاگرها در مورد انتشار عکس و فیلم دانش‌آموزان از نظر حقوقی و قانونی متصور است را مورد بررسی قرار دهیم.
وی با بیان اینکه از منظر حقوقی، حریم خصوصی در واقع آن قلمروی از زندگی شخصی هر فرد است که بدون اذن و اجازه نباید وارد آن شویم، لزوم احترام به حریم خصوصی افراد در شرع مقدس اسلام مورد تاکید مؤکد قرآن کریم قرار گرفته است، اظهار می‌کند: بنابراین زمانی که می‌گویم حریم خصوصی یعنی حریمی که شخص تمایل دارد هیچ فردی به آن دسترسی نداشته باشد، حریمی که بتواند برای آن مانع ایجاد کند، فردی نتواند آنها را کنترل کند و به اطلاعات شخصی اجازه دسترسی داشته باشد.
دکترای تخصصی حقوق بین‌الملل می‌افزاید: حریم خصوصی در حقیقت حمایت از شخصیت، کرامت و حقوق ذاتی افراد است، زیرا رعایت این حریم در زمره حقوق ذاتی و شخصی افراد و آحاد بشر است که صراحتاً در قرآن به آن تاکید شده که هیچ فردی حق تعرض و ورود به حریم خصوصی دیگران را ندارد، چرا که این حریم به عنوان یک حق واقعی شناخته می‌شود.
وی تاکید می‌کند: در اسناد داخلی ام‌القوانین، قانون اساسی صراحتاً به حفظ حریم خصوصی افراد تاکید دارد، به طوری که براساس اصل ۲۲ قانون اساسی؛ حریم خصوصی حیثیت، حریم خصوصی جسمانی و جان، حریم خصوصی مال، حقوق، مسکن و شغل افراد از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند یا درواقع اصل ۲۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین سند در مورد حریم خصوصی است که در عین موجز و کلی بودن به ابعاد مختلف حریم خصوصی توجه دارد.
آقابابائیان با بیان اینکه مطابق اصل ۲۵ قانون اساسی؛ بازرسی، نرسیدن نامه‌ها، ضبط و افشا کردن مکالمات تلفن، افشای مخابرات تلکس، تلگرافی، سانسور، استراق سمع و تجسس ممنوع است مگر با حکم قانون، می‌گوید: در واقع این اصل هرگونه تجسس را به صراحت ممنوع اعلام می‌کند، از آنجا که این یک مفهوم خاص است، اما بسیاری از مصادیق حریم خصوصی که در زمره اطلاق کلمه «تجسس» است به وضوح قید کرده است، این اصل مبنای حریم خصوصی ارتباطاتی است که جنبه‌های نوین ارتباطات به ویژه در ارتباط اینترنتی که موضوع بحث ما قرار دارد، قابل توجه و تسری است.
وی اظهار می‌کند: ماده ۵۸۰ قانون مجازات اسلامی تاکید دارد که هر یک از مستخدمین و مأموران قضائی و غیرقضایی یا فردی که خدمت دولتی به آن ارجاع شده باشد بدون ترتیب قانونی به منزل فرد یا بدون اجازه و رضایت صاحب‌خانه وارد شود به حبس از یک ماه تا یک سال مجازات می‌شود.
وکیل پایه یک دادگستری اضافه می‌کند: درواقع ماده ۵۸۲ قانون مجازات اسلامی در مورد حق حریم خصوصی ارتباطات ماده ۵۸۲ و ضمانت اجرایی کیفری مناسب بر این است، براساس این ماده هر یک از مستخدمین و مأموران دولتی که مراسلات، مخابرات، مکالمات تلفنی اشخاص را در غیر مواردی که قانون اجازه داده است، حذف مورد، معدوم، توقیف و بازرسی، قرار دهد از یک سال تا سه سال حبس محکوم خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه براساس مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای؛ پخش کردن عکس و فیلم دیگران را جرم می‌دادند، به طوری که ماده ۱۶ این قانون درواقع حالتی را در نظر گرفته که شخصی تصاویر دیگران را به طور مثال با استفاده از فتوشاپ تغییر دهد یا آنها را هک، اصلاح و پخش کند، می‌گوید: مطابق این ماده هر فردی به واسطه سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی؛ فیلم، صوت و تصویر فردی را تغییر، تحریف و منتشر کند و حتی با آگاهی این اقدامات را انجام دهد، به نحوی که عرفا منجر به هتک حیثیت آن فرد شود، به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال، یا هر دو مجازات، محکوم می‌شود. این نکته جالب است که در تبصره همین ماده تاکید شده چنانچه تغییر و تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر مجازات حبس و جریمه نقدی محکوم خواهد شد.
آقابابائیان اظهار می‌کند: در ماده ۱۷ این قانون که به موضوع انتشار تصاویر خصوصی افراد به ویژه موضوع بحث ما دانش‌آموزان که توسط بلاگرها اشاره دارد، هر فردی به وسیله سامانه‌های یارانه‌ای یا مخابراتی، صوت، تصویر، فیلم خصوصی، خانوادگی و اسرار دیگری را بدون رضایت آن فرد جز در مواردی که قانونی منتشر کند یا در دسترس افرادی قرار دهد به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا سبب هتک حرمت و حیثیت فرد شود به حبس از ۹۱ روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو این مجازات‌ها محکوم می‌شود.
وی می‌افزاید: به صراحت این مواد به نقض حریم خصوصی افراد توجه دارند، اگر حریم خصوصی افراد چه به صورت عمدی و چه سهواً از طریق تهیه، تکثیر عکس و فیلم در فضای مجازی مورد خدشه وارد شود، دو نوع مسئولیت برای مقصران و مسببان متصور است، یکی مسئولیت کیفری که بر مبنای این قوانین، قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه‌ای به حبس و جزای نقدی است و یکی هم قانون مسئولیت مدنی، تدوین شده سال ۱۳۳۹ است که بر اساس آن اگر این اقدام، سبب ایراد خسارت مادی به این افراد شود مسببان باید نسبت به جبران این خسارت اقدام کنند.
وکیل پایه یک دادگستری ادامه می‌دهد: صرفه‌نظر از مسائل حقوقی و کیفری اگر فیلم و عکس دانش‌آموزان توسط معلمان منتشر شود، درواقع مسئولیت انتظامی هم برای آنها متصور است که باید آموزش و پرورش اعم از اداره کل، وزارت‌خانه نسبت به طرح موضوع تخلف انتظامی مدیر یا معلمان متخلف در هیئت رسیدگی به تخلفات اداری اقدام کنند، زیرا براساس قانون هنگامی که معلم از دانش‌آموزی عکس و فیلم تهیه می‌کند و بدون اجازه آن را منتشر می‌کند، صرفه‌نظر از تعهد حقوقی کیفری، یک تکلیف انتظامی هم برای آن فرد متصور است.
وی تصریح می‌کند: شاید اگر بخواهیم با نظر وسیع نگاه کنیم که صرف تهیه عکس و فیلم جرم نیست، اما از منظر قانون اگر تهیه عکس و فیلم، سبب هتک حیثیت، حرمت و ورود خسارت به این افراد شود تمام این مسولیت‌ها برای این افراد متصور است، لذا لازم است چنانچه این اعمال به ویژه پخش عکس و تهیه فیلم، توسط بلاگرها تحقق بپذیرد، برای جلوگیری از وقوع آن در موارد متعدد، مشابه و تسریع آن به دیگر معلمان برای اینکه خود را در فضای مجازی نشان دهند باید نسبت به تعقیب و پیگیری این موضوع از ابعاد حقوقی، کیفری و تخلف انتظامی در مراجع مربوطه اقدام شود.
بر این اساس، به گفته کارشناسان آموزش‌وپرورش، از آنجا که چارچوب خاصی برای فعالیت بلاگری معلمان وجود ندارد و آموزش و اطلاع‌رسانی لازم در این زمینه در مدارس و مراکز آموزشی به چشم نمی‌خورد، بنابراین برخی معلمان بلاگر شده‌اند و از دانش‌آموزان به عنوان ابزاری برای دیده شدن خود استفاده می‌کنند، بدون اینکه مجوز قانونی داشته باشند، چنانچه قانون بالادستی در این زمینه وجود داشته باشد و قوانین و مقررات فعالیت در فضای مجازی از سوی آموزش‌وپرورش به مدارس ابلاغ شود، بی‌تردید معلمان بلاگر به سمت بلاگری نمی‌روند.
«بلاگر معلمانی» که با استفاده ابزاری از دانش‌آموزان از آنها به عنوان نردبانی برای بالا رفتن و دیده شدن در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی استفاده می‌کنند، کودکان را بدون اینکه به حقوق قانونی خود آشنا باشند، در معرض خطر قرار می‌دهند. کارشناسان آموزش‌وپرورش معتقدند برخی معلم بلاگرها با چنین فعالیتی توانسته‌اند منشأ کارهای خیر نیز شوند و با حفظ قوانین و رعایت حریم خصوصی با انتشار تصاویر و صوت‌هایی، مردم را ترغیب به کمک‌های مالی و درمانی به مناطق محروم کنند، اما چیزی که باید مد نظر قرار گیرد، ایجاد قانون برای فعالیت در فضای مجازی است تا در این زمینه همه از قوانین تمکین کنند.
نظر شما