به گزارش خبرگزاری ایمنا، در این روزها، همه به دنبال این هستند که با تمیز و مرتب کردن خانه، برای سال جدید آماده شوند؛ چراکه می‌خواهند با انجام این کار، نه تنها فضای منزل را پاکیزه کنند، بلکه با احترام به این سنت قدیمی، احساس سرزندگی و شادابی را در خود و دیگران به وجود آورند، اما با یادآوری اینکه خانه هر کدام از ما جزئی از یک دنیای بزرگ‌تر به نام "زمین" است، زمینی که این روزها حال خوبی ندارد، می‌توانیم با حس مسئولیت‌پذیری بیشتر، تغییر و اصلاح بسیاری از رفتارهای پرخطر و آسیب‌رسان به محیط‌زیست، تعدیل و کاهش میزان زباله‌ها به منظور جلوگیری از گرمایش زمین و تغییرات بحرانی اقلیمی با قدم‌هایی کوچک اما محکم و پیوسته، نویدبخش روزهایی بهتر برای حفظ محیط‌زیست و تپیدن نبض "کره زمین" باشیم.
کاهش مصرف آب یکی از دغدغه‌های اساسی محیط‌زیست در ایام خانه‌تکانی است، زیرا هر ساله شاهد افزایش مصرف آب در نیمه دوم اسفندماه هستیم، از این‌رو با توجه به کمبود شدید منابع آب، کم‌بارشی‌های پاییز و زمستان امسال و خشکسالی‌های گسترده مصرف آب در آخرین ماه سال به منظور خانه‌تکانی به یکی از مهمترین دغدغه‌های محیط‌زیست تبدیل شده است، برای همین طی روزهای گذشته علاوه بر مسئولان، تعدادی از فعالان محیط‌زیست نیز انتقادات و پیشنهاداتی در این زمینه داشتند.
گام اول و مهمترین قدم که مستقیم به شما مربوط می‌شود، این است که قبل از اقدام به شست‌وشوی هر وسیله‌ای از خود بپرسید که آیا شستن آن وسیله واقعاً ضروری است یا از روی عادت این کار را انجام می‌دهید، همچنین برای شست‌وشوهای ضروری برنامه داشته باشید و اقلام هم جنس را در کنار هم بشویید تا میزان آب مصرفی کمتر شود، بنابراین نخستین نکته‌ای که برای یک خانه تکانی با مصرف بهینه آب باید در نظر بگیریم این است که خودمان باور داشته باشیم، چنین امری شدنی است، یعنی بدون هدر رفت آب و باز بودن مدام شیر آب در آشپزخانه، سرویس بهداشتی یا حمام می‌توان شست و شو و نظافت کرد.
بارها و بارها شنیده‌اید، آب را زمانی که لازم ندارید ببندید، وقتی در حال شستن لباس یا ظروف هستید، لزومی ندارد که آب مداوم باز باشد، بسته بودن آب شاید برای شما حتی چیزی نزدیک چند ثانیه طول بکشد و به نظرتان به‌صرفه نباشد، اما خیالتان راحت. همین چند ثانیه در یک‌بار ظرف شستن مطمئناً به دقیقه خواهد رسید و به دقیقه‌های بی‌شماری که همه آدم‌های کره زمین با نبستن آب حین انجام کار تلف خواهند کرد، فکر کنید.
بنابراین قبل از اقدام به شستن هر وسیله‌ای به راهکارها و ابزارهای مورد نیاز آن فکر کنید، استفاده از آب به عنوان جارو برای تمیز کردن بالکن یا حیاط کار بسیار اشتباهی است که گاهی اوقات موقع خانه تکانی‌ها دیده می‌شود، بدین جهت بهتر است برای تمیز کردن راهروها و پارکینگ به جای استفاده از آب فراوان از جارو استفاده کنند، در شرایطی که در کشور با کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کنیم، هدر دادن آب به این شکل بسیار ناپسند است، همچنین برنامه‌های فنی وسایل خانگی مختلف مانند لباسشویی را بیاموزید تا بتوانید مدت زمان شست‌وشو را بر اساس نیاز خود تنظیم کنید.
مواد شوینده چه خطراتی برای محیط زیست دارد؟
مشکلات زیست محیطی در روزهای پایانی فصل زمستان و ایام خانه تکانی، استفاده نامتعارف از شوینده‌ها و مواد شیمیایی است، چرا که شوینده‌های شیمیایی علاوه بر ایجاد عوارض تنفسی و پوستی برای کاربران آنها، می‌تواند باعث آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی شود، از این‌رو در خانه تکانی‌ها بهتر است از شست و شوی وسایل بزرگ همچون فرش‌ها در منزل پرهیز شود و انجام این کار را به مراکز قالیشویی سپرد، زیرا بسیاری از محصولات پاک‌کننده، نگهدارنده یا کف‌کننده که برای تمیز کردن دیوار، سطوح خانه، شستن ظروف، البسه و فرش به کار می‌روند از مواد شیمیایی ساخته شده‌اند که به محیط‌زیست آسیب می‌زند.
تحقیقات نشان می‌هد؛ شوینده‌های شیمیایی پس از مصرف به همراه پساب و فاضلاب به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها وارد می‌شود و به واسطه تجمع کف روی آب‌های سطحی و جلوگیری از عمل اکسیژن‌گیری تعادل اکوسیستم‌های آبی را برهم زده و موجب مرگ‌ومیر جانداران می‌شود، از این‌رو شوینده‌ها و مواد شیمیایی علاوه بر طبیعت به سلامت افراد آسیب وارد می‌کنند.
این تمیزکننده‌ها همچنین می‌توانند با افزایش ورود «مواد شبه هورمونی» به آب‌های زیرزمینی باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شوند. مسئله دیگر استفاده از شوینده‌های مصنوعی، «میکروبیدها» و ریزپلاستیک‌هایی است که با ابعاد بسیار ریز حتی قادرند از غشاهای تصفیه آب نیز بگذرند و ضمن آلودگی دریاها و رودخانه‌ها، با ورود در بافت آبزیان در نهایت وارد زنجیره غذایی ما شوند، بنابراین یکی از مهمترین گام‌ها برای داشتن سبک زندگی دوست‌دار محیط‌زیست این است که تا حد امکان از مصرف مواد شیمیایی سمی بکاهید و ظروفی را که حاوی این مواد بوده‌اند، از سایر پسماندهای خانگی تفکیک کنید و در صورت امکان، هنگام خرید محصولاتی را انتخاب کنیم که با محیط‌زیست سازگارتر باشد و به جای تمیز کردن کف با مواد شوینده می‌توان از بخار شور استفاده کرد.
برای مدیریت بهینه پسماندهای حاصل از خانه‌تکانی‌ها چه کنیم؟
یکی دیگر از نکات خانه‌تکانی حفاظت زیست محیطی این است که از تولید پسماند اجتناب کنیم و این اولین اصل در مدیریت پسماند است یعنی برای خریدهای آخر سال برنامه داشته باشیم و آگاهانه و متناسب با نیازمان خرید کنیم. اصل خرید شاید مهم نباشد، اما حواشی آن شامل کیسه یا جعبه خرید، فیش خرید و چند قلم قبل‌تر از آن، مواد اولیه تهیه کالای موردنظر، همگی زمینه‌ساز آلودگی زمین هستند.
بنابراین باید سعی شود تا زمانی که نیازی به کالایی ندارید یا کالایی تمام نشده یا قابل استفاده است، از خرید تازه پرهیز کنید، چرا که طی چند دهه اخیر مواد تجزیه‌ناپذیر، به یکی از معضلات زیست محیطی تبدیل شده است، آنها وارد طبیعت می‌شوند و نه تنها تجزیه‌پذیر نیستند، بلکه مواد شیمیایی موجود می‌تواند از طریق خاک وارد آب، گیاهان و چرخه غذایی شود و صدمات جبران‌ناپذیر بهداشتی و اقتصادی برجا بگذارد، از این‌رو با کمی دقت و تغییر در روش خرید می‌توان میزان کمتری از این مواد تجزیه ناپذیر پلاستیکی وارد طبیعت کرده و به همان نسبت نقش مؤثری در حفاظت از محیط زیست داشت.
نتایج تحقیقات نشان داده است که هر ایرانی روزانه به‌طور میانگین سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که متوسط عمر استفاده از هر کیسه تنها ١٢ دقیقه است، درحالی‌که برای حذف هر کدام از این کیسه‌ها از طبیعت زمان زیادی نیاز است. علاوه بر این ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی، سفره‌های پلاستیکی، بسته‌بندی‌های پلاستیکی نیز به مقادیر زیاد تولید شده که به دلیل تغییر سبک زندگی مردم در دهه‌های اخیر، بسیار مورد استفاده قرار گرفته و فشاری دوچندان بر محیط‌زیست وارد کرده است.
بر این اساس یکی از دغدغه اصلی بسیاری از حامیان محیط‌زیست و حتی مردم عادی، آلودگی ناشی از پلاستیک‌های یک‌بار مصرف برای سلامتی انسان، جانوران و به‌طور کلی کیفیت محیط زیست است؛ چراکه انواع پلاستیک‌ها از جمله کیسه‌های پلاستیکی به دلیل ترکیباتشان تجزیه ناپذیرند و صدها سال بدون آنکه تجزیه شوند در محیط باقی می‌مانند و مواد شیمیایی آن به‌تدریج به خاک و آب راه پیدا می‌کنند و علاوه بر آلوده کردن آن، حیوانات را قربانی می‌کنند و در نهایت وارد زنجیره غذایی انسان می‌شوند.
بنابراین اگر می‌خواهید به شیوه‌ای مفید و سازگار با محیط‌زیست خانه‌تکانی کنید، می‌توانید هنگام تمیز کردن خانه به اقلام قابل بازیافت مانند کاغذ، پلاستیک و شیشه توجه بیشتری داشته باشید، روش‌های بسیاری وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا وسایل خانگی را بازیافت و دوباره استفاده کنید.
کمپوست‌سازی در پی خانه‌تکانی
با توجه به افزایش پسماند خانگی هنگام خانه‌تکانی می‌توان به تولید کمپوست خانگی نیز پرداخت، در تولید «کمپوست خانگی» علاوه بر پسماندهای غذایی، تفاله چای، قهوه و برگ‌ها از مواد بسیار بیشتری نیز استفاده کنید. روش‌های بسیاری برای بازیافت بهینه اقلام و نیز کمپوست سازی پیشنهاد می‌شود به عنوان نمونه می‌توانید لباس‌های کهنه و غیرقابل پوشیدن را به کمپوست تبدیل کنید، لباس‌های ساخته شده از الیاف طبیعی (به طوری که صددرصد از پنبه، پشم خالص، ابریشم، کتان، کنف یا هر ترکیبی از اینها ساخته شده و رنگ آمیزی نشده باشند) قابل تبدیل به کمپوست هستند، این لباس‌ها را برش داده و تکه تکه کنید و با مواد مرطوب ترکیب کنید تا راحت‌تر تجزیه شوند، همچنین لباس‌های نو و قابل پوشیدن را که دیگر نمی‌توانید از آنها استفاده کنید، اهدا کنید.
همچنین می‌توانید دستمال کاغذی را نیز به توده کمپوست خود اضافه کنید. فقط یک نکته قابل ملاحظه این است که اگر از این دستمال‌ها برای تمیز کردن ضایعات حیوانات خانگی، جذب روغن و مواد شوینده و شیمیایی استفاده کرده‌اید نمی‌توانید آنها را به کمپوست تبدیل کنید.
کلیدهای قدیمی که دیگر چیزی را باز نمی‌کنند دور نیندازید، این کلیدها قابل بازیافت هستند، می‌توانید آنها را به مراکز مربوط به بازیافت تحویل دهید، همچنین چوب پنبه‌های بطری‌ها نیز قابل استفاده مجدد و بازیافت هستند، آنها را به جای ریختن در سطل زباله به غرفه‌های بازیافت تحویل دهید از چوب‌پنبه‌های خالص و رنگ نشده که مطمئن هستید با پلاستیک ترکیب نشده‌اند نیز می‌توانید برای تهیه کمپوست استفاده کنید، از دیگر وسایل قابل بازیافت می‌توان به لوازم‌التحریر و عینک اشاره کرد، توصیه می‌شود اگر عینک و لوازم‌التحریر قدیمی دارید آنها را به مراکز بازیافت مواد تحویل دهید و از انداختن آنها در سطل زباله خودداری کنید.
پسماندهای عادی و خانگی، بیشترین پسماند تولیدی در محیط‌زیست
جواد وروانی، دانشیار محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به خطرات جبران‌ناپذیر پسماندها بر محیط‌زیست، اظهار می‌کند: آلودگی‌های محیط‌زیستی شامل سه عنصر آب، خاک و هوا می‌شوند که پسماندها، پتانسیل‌های آلودگی زیست‌محیطی در سه حوزه را دارند و حتی این آلودگی به محیط‌زیست خلاصه نمی‌شود و باعث بروز بسیاری از بیماری‌ها و سرطان‌ها برای افراد می‌شود، زیرا وقتی آب، خاک و هوا آلوده شد تأثیر مستقیمی در تهدید سلامت افراد دارد.
وی با بیان اینکه پسماندها براثر کاربری آن تقسیم می‌شود، می‌گوید: بر اساس جنس و نوع ماده‌ای که در پسماندها وجود دارد، پسماندها طبقه‌بندی می‌شود، اما در حال حاضر پسماندهای پزشکی در بین دسته‌بندی پسماندها بیشترین خطرات را برای محیط‌زیست و انسان دارند.
این دانشیار محیط‌زیست دانشگاه آزاد اسلامی می‌افزاید: نمی‌توان گفت کدام دسته از پسماندها بیشترین آلودگی را در کشور ایجاد کرده‌اند و هر منطقه از کشورمان یک نوع از دسته‌بندی پسماند در آن بیشتر و محیط‌زیست و سلامت افراد آن منطقه را به خطر انداخته است، اما در مجموع بیشترین پسماند تولیدی مربوط به پسماندهای عادی و خانگی است، زیرا جمعیت خانوارها در روستاها و شهرها هرروز رو به افزایش است.
وروانی اضافه می‌کند: یکی از ساده‌ترین روش‌های که در کشور برای دفن پسماند انجام می‌شود، دفن فیزیکی آنها است که این شیوه تنها پنهان کردن پسماند و مشکل است و این دفن پسماندها به‌صورت فیزیکی، علمی و بی‌خطر برای محیط‌زیست نیست و روش اصولی مدیریت پسماند بی‌خطر سازی و بازیافت آن است.
وی می‌گوید: خلأهایی که در مدیریت پسماند وجود دارد این است که از پسماندها بهره‌وری بهینه‌ای نمی‌شود منظور از استفاده تبدیل کردن پسماند به انرژی، بازیافت و تولید ثروت و اشتغال برای افراد جامعه است، امروزه پسماندها در کشورهای توسعه یافته به عنوان طلای کثیف شناخته می‌شوند، زیرا این کشورها با بازیافت این پسماندها ضمن تولید انرژی، اشتغال و تولید ثروت ایجاد کرده‌اند.
پایداری محیط‌زیست با مدیریت هوشمند زباله
قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه شهرداری اصفهان به منظور حفظ محیط‌زیست، مدیریت پسماندها و زیست‌پذیری هرچه بیشتر نصف‌جهان، نسبت به راه‌اندازی سامانه هوشمند جمع‌آوری پسماند خشک با عنوان «اصپاک» در بستر سامانه «اصفهان من» پیشگامانه در سطح کشور اقدام کرده است، می‌گوید: مدیریت پسماند یکی از ضروری‌ترین محورهای توسعه پایدار محیط‌زیست محسوب می‌شود.
وی اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر، نگرانی روز افزونی در جهان برای پایداری و حفاظت محیط‌زیست، سبب گرایش دولت‌ها و سازمان‌ها به طور فزاینده‌ای به فناوری‌های نوآورانه بوده است تا با مسئله فوری مدیریت پسماند خشک روبه‌رو شوند، یکی از این فناوری‌ها که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است هوش مصنوعی است، زیرا یکی از مزایای کلیدی هوش مصنوعی در سیستم‌های مدیریت هوشمند زباله، قابلیت بهینه‌سازی مسیرهای جمع‌آوری زباله است، چرا که روش‌های سنتی جمع‌آوری زباله اغلب به زمان‌بندی‌های ثابت پیروی می‌کنند که منجر به گشت و گذارهای ناکارآمد و غیرضروری می‌شود.
این فعال و کارشناس محیط‌زیست، بهترین روش برای حفظ طبیعت، بازیافت زباله‌های رها شده می‌داند و می‌افزاید: هر فردی که دغدغه حفظ محیط‌زیست داشته باشد، اولین قدمی که می‌تواند برای آن بردارد، توجه به ساماندهی بازیافت است، زیرا بازیافت زباله به کاهش آلودگی آب، هوا و خاک کمک می‌کند، در واقع با بازیافت، نیاز به استخراج معادن، حفاری و چوب‌بری کمتر می‌شود، علاوه بر این، بازیافت بر کاهش سرعت تغییر اقلیم تأثیرگذار است، چرا که باعث تنزل اثر گازهای گلخانه‌ای خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه با همه‌گیری شیوع کرونا در سطح جامعه، فناوری الکترونیکی و شهر هوشمند توانسته به طور مطلوبی موقعیت ارتباطات غیرحضوری خود را پیدا کند، تصریح می‌کند: مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با محوریت توسعه خدمات الکترونیک و پیشبرد اهداف شهر هوشمند؛ امکانات فراوانی را برای تحقق مشتری مداری فراهم کرده و با به کارگیری فناوری‌های جدید به بهبود فرآیندهای ارائه خدمات عمومی، تسریع در ارائه خدمات، پاسخ‌گوتر شدن و شفافیت اطلاعات، کاهش فاصله میان شرکت و مشترکان، مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های عمومی و تسهیل فرآیندهای کاری سازمان‌ها را به عرصه ظهور تبدیل کرده است، شاید اجرای این طرح طی چند سال گذشته به مانند شرایط فعلی مورد استقبال و رغبت مردم قرار نمی‌گرفت.
فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی ایران با اشاره به اینکه اهمیت آب به‌عنوان حیاتی‌ترین ماده تضمین کننده زندگی موجودات زنده بر کره زمین بر هیچ کسی پوشیده نیست، اما رشد سریع جمعیت و توسعه شهرنشینی طی هزاره سوم با نادیده گرفتن شیوه‌های مصرف بهینه آب سبب کم‌آبی رودها، خشکیدن چشمه‌ها و قنات‌ها شده است، می‌گوید: در این مسیر بی‌توجهی‌ها در مصارف صحیح و تداوم روند تخریب منابع حیات بخش آب می‌تواند آینده‌ای بس تلخ و ناگوار را برای ما رقم بزند و چالشی جدی برای نسل‌های آینده باشد.
در خانه تکانی، شاهد هدر رفت بسیاری از منابع آبی در بخش شرب و خانگی هستیم
وی پیرامون اینکه طی روزهای پایانی سال در امر خانه تکانی، شاهد هدر رفت بسیاری از منابع آبی در بخش شرب و خانگی هستیم، می‌گوید: به منظور مقابله با هدر رفت آب در این حوزه، فعالیت‌های متعددی همچون استفاده از فناوری‌های با بهره‌وری بالا، نصب تجهیزات آبرسانی و نیز فرهنگ‌سازی عمومی در صرفه‌جویی مصرف آب انجام شده است و اگر همانند برخی از کشورها، آب مورد نیاز برای شرب و مصارف بهداشتی جدا باشد، فرهنگ‌سازی بهره‌مندی از منابع آبی اهمیت بیشتری خواهد داشت.
احدزاده اظهار می‌کند: از آنجا که صرفه‌جویی در مصرف آب مساله مهمی است و آینده ما را تضمین می‌کند در برهه زمانی کنونی، سمن‌ها (سازمان‌های مردم نهاد) نقشی تاریخی دارند و می‌توانند با رصد و تحلیل تغییرات اجتماعی، مشکلات، چالش‌های جامعه و استخراج اولویت‌ها، نقشی مهم در بهبود شرایط و کمک به مردم داشته باشند.
فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی ادامه می‌دهد: امروزه سمن‌ها یا همان سازمان‌های مردم نهاد، رکن سوم جوامع محسوب می‌شوند، می‌توان آنها را سازمان‌های داوطلبانه، غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی به مفهوم واقعی دانست، به عنوان نمونه نهادهای مدنی، واسط بین دولت و مردم بوده و بخش مهمی از مشارکت مردمی در توسعه جامعه را از این طریق شکل می‌دهند.
در نهایت، تمام این موارد در صورتی که همراه با اصول حفاظت از محیط‌زیست نباشد می‌تواند به محیط‌زیست که میراثی برای نسل‌های آینده است، آسیب بزند، با توجه به اینکه عید نوروز همواره با شروع فصل بهار و شکوفایی طبیعت همراه است، بنابراین بهتر است که ما نیز با رعایت نکاتی هر چند ساده به روند شکوفایی طبیعت و حفظ آن کمک کنیم و در روزهای پایانی سال و در تکاپوی خانه‌تکانی‌ها لازم است محیط زیست را فراموش نکنیم و در جهت آسیب کمتر به آن تلاش کنیم.
نظر شما