به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه کیفیت هوا تحت تأثیر آلاینده‌های کربن و ذرات معلق، تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت موجودات زنده به ویژه انسان‌ها دارد، لذا در زندگی شهرنشینی نباید از کاشت درخت که نقش کلیدی در حفظ محیط‌زیست دارد، غافل بمانیم، زیرا براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، سالانه بیش از سه میلیون نفر در اثر تنفس در شهرهای آلوده دنیا جان خود را از دست می‌دهند و با نبود چاره‌اندیشی این میزان تا سال ۲۰۵۰ میلادی تا دو برابر افزایش می‌یابد، به طوری که در پنج سال اخیر، آلودگی هوا هشت درصد رشد داشته است که آمار افزایش مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا، زنگ خطری برای مقابله با آلودگی هوا و علاوه بر آن با آسیب‌هایی است که منشأ آن نبود ریه‌های تنفسی زمین است.
در چنین شرایطی محققان دریافتند، کاشت درختان بیشتر، سبب کاهش گازهای گلخانه‌ای و دی‌اکسید کربن می‌شوند، زیرا درختان در فرایند فتوسنتز گاز دی‌اکسید کربن را از هوا دریافت کرده و آن را در ساختار خود استفاده می‌کنند، بنابراین درخت و درختکاری، راهکار مناسبی برای مبارزه با آلودگی‌های زیست‌محیطی است و ایجاد جنگل‌های مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ را می‌توان به تأسیس کارخانه‌های تولید اکسیژن تشبیه کرد، لذا محققان و دولت‌ها، مدت‌ها است که از ایده کاشت درخت، به عنوان راه‌حلی برای تغییر آب‌وهوا حمایت می‌کنند، چرا که هر درخت می‌تواند سالانه ۲۰ کیلوگرم کربن را از هوا جذب کند.
بنابراین رسم درختکاری در ایران پشتوانه‌ای تاریخی دارد و تاریخ از مردم این سرزمین به عنوان مردمی یاد کرده که برای محیط‌زیست احترام خاصی قائل بوده‌اند، بنابراین با انتخاب روز ۱۵ اسفند به عنوان روز درختکاری، مردم کشورمان هر ساله در این روز در پارک‌ها، دشت‌ها و جنگل‌ها به کاشت نهال می‌پردازند، البته در این میان کارشناسان معتقدند باید تمرکز اصلی درختکاری روی گیاهان بومی و سازگار با اقلیم ایران باشد، همچنین مسئولان کشوری نیز در این راستا طرح کاشت یک میلیارد درخت را در دستور کار خود قرار دادند که طی این طرح مشخص شده در شهرهای کشور چند اصله درخت کاشته شود تا بتوان با آسیب‌های محیط زیستی از جمله آلودگی هوا مقابله کرد.
طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران
بر این اساس دولت سیزدهم با برداشتن گام بزرگ دیگری برای چندمین بار ثابت کرد که محیط زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، از این رو کاشت یک میلیارد اصله نهال را در مدت چهار سال آغاز کرد، برای این منظور پانزدهم اسفندماه ۱۴۰۱ همزمان با روز درختکاری پویش کاشت یک میلیارد درخت در سراسر کشور با حضور رئیس جمهوری آغاز و مقرر شد در مدت چهار سال سالانه ۲۶۰ میلیون نهال تولید و در نقاط مختلف کشور کاشته شود، از این‌رو با توجه اهمیت و نجات حیات کره زمین اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد اصله درخت از شنبه یازدهم آذر امسال در سراسر کشور با کاشت ۲۵۰ میلیون نهال در سال اول این طرح چهار ساله آغاز شد، البته اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت بدون اجرای طرح آبخیزداری و تقویت سفره‌های زیرزمینی و تأمین آب سبز مشکل است بنابراین طرح‌های آبخیزداری مکمل اجرای این پروژه ملی است.
بر این اساس عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور طی بیست‌وسوم دی سال جاری توضیح داد: در طرح کاشت یک میلیارد درخت، سهم جنگل‌ها ۳۰۰ میلیون اصله نهال یعنی ۳۰ درصد، زراعت چوب ۳۰۰ میلیون اصله (۳۰ درصد)، فضای سبز ۲۰۰ میلیون اصله نهال (۲۰ درصد) و بیابان ۲۰۰ میلیون اصله نهال (۲۰ درصد) است که اگر همگی این درختان بعد از چهار سال سبز شوند می‌توانند ۱۶۰ میلیون تن ترسیب کربن، ۶.۲ میلیون تن تولید اکسیژن، ۱۷۱.۵ میلیون مترمکعب تأمین آب، ۲۷.۵ میلیون تن کاهش فرسایش خاک، ۱۷۲.۷ میلیون تن جذب گرد و غبار را به دنبال داشته باشد.
رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور پیرامون تأمین آب طرح کاشت یک میلیارد درخت احیا و غنی‌سازی عرصه‌های جنگلی، ابراز داشته است: متوسط بارش کشور ممکن است یک الی دو سال کمتر از ۲۵۰ میلی‌متر باشد، اما متوسط بارش آنچه را که متولی آن اعلام می‌کند ۲۵۰ میلی‌متر است، یعنی سالانه حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آب بارش یا آب سبز داریم، این یک میلیارد درخت که قرار است تولید شود، اگر همه در شرایط سخت اقلیمی هم کاشته شود و هر درخت را بگوییم ۱۰ بار در سال آب بدهیم و هر ۱۰ مرتبه هم ۲۰ لیتر آب دهیم، هر درخت ۲۰۰ لیتر آب نیاز دارد و این معادل ۲۰۰ میلیون لیتر آب است که با تقسیم بر یک هزار، نزدیک به ۲۰۰ هزار مترمکعب آب می‌شود، از این‌رو ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب در مقابل ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بارشی که به طور متوسط در کشور می‌بارد، عددی نیست، البته این بدون محاسبه پساب است، یکی از ظرفیت‌های کشور برخورداری از وسعت ۱۶۵ میلیون هکتاری است که ۱۳۴.۴ میلیون هکتار از آن منابع طبیعی برآورد شده و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور متولی رسیدگی و نگهداری از آن است.
انجام ۳۰ میلیون نهال و بذرکاری در کل کشور
آن‌گونه که سید هاشم موسوی‌نژاد، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی با اشاره به اجرای طرح کاشت یک میلیارد اصله درخت در کشور اظهار کرده است: تاکنون بالغ بر ۳۰ میلیون نهال کاری و بذرکاری در قالب این طرح انجام شده است و تاکنون ۱۱۶ میلیون نهال در بخش دولتی و ۱۲۱ میلیون نهال در بخش غیر دولتی تولید شده است.
وی با اشاره به اینکه بالغ بر ۳۰ میلیون نهال‌کاری و بذرکاری در کل کشور انجام شده و این طرح فرایند رو به رشدی را طی می‌کند و چندین برابر سال‌های قبل درختکاری خواهد شد و گونه‌های مربوط به هر چهار برنامه شامل گونه‌های جنگلی، مرتعی، بیابانی و زراعت چوب کاشته می‌شود، توضیح داده است که تاکنون ۱۱۶۴ تفاهم‌نامه در سطح ملی، استانی و شهرستانی برای اجرای طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال امضا شده است.
رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی پیرامون اینکه تعلل‌هایی برای اجرای طرح یک میلیارد اصله نهال صورت گرفت و وظایف و آئین‌نامه‌های اجرایی شفاف نیست، فرایند تزریق اعتبارات به‌کندی پیش می‌رود، معتقد است: سالانه برای اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت ۴,۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است، تاکنون ۸ درصد بالغ بر ۳۷۵ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که هنوز تخصیص نیافته است، در حالی که برای کاشت و نگهداری و تأمین آب مورد نیاز نهال‌ها به بودجه نیاز داریم، چرا که تا سه سال باید از نهال‌های کاشته شده، مراقبت کنیم.
وی درباره لزوم توجه به سازگاری نهال‌های کاشته شده با اقلیم هر منطقه توضیح داده است: تطبیق گونه‌های کاشته شده با اقلیم جزو ضرورت‌هاست بنابراین برای جلوگیری از افت نهال و تثبیت و استقرار نهال آن به سازگاری نهال با اقلیم توجه شود، به طوری که در طرح اولیه، چهار میلیون و ۱۱۷ هزار هکتار عرصه برای کاشت شناسایی و استعدادیابی شده و معیارهای اکولوژیک همچون شیب، ارتفاع، بارندگی، دما و ارزیابی خاک مورد توجه قرار گرفته، بنابراین گونه‌های قابل کشت در هر منطقه مشخص است.
کاشت بیش از ۴ میلیون اصله نهال از تعهد ۵ میلیونی سالانه
بابک حقیقی، رئیس اداره جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد آن معادل حدود ۹.۸ میلیون هکتار را عرصه منابع طبیعی و ملی، حدود ۴۰۳ هزار هکتار را جنگل، شش میلیون هکتار را مرتع و سه میلیون هکتار را بیابان تشکیل داده است، می‌گوید: براساس افق چشم‌انداز اصفهان، در طرح مردمی کاشت یک میلیارد اصله نهال در چهار سال کاشت، سالانه پنج میلیون اصله نهال از گونه‌های کم‌آب بر را با مشارکت سایر ارگان‌ها هدف‌گذاری کرده است.
وی با بیان اینکه سهم امسال استان اصفهان از «طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت»، تولید پنج میلیون اصله نهال بوده است، اظهار می‌کند: از این میزان سهم از ابتدای سال جاری تا پایان بهمن، چهار میلیون و ۳۷۵ هزار اصله نهال تولید شده که تعداد دو میلیون و ۵۰۴ هزار اصله نهال توسط بخش دولتی و بالغ بر یک میلیون و ۸۷۱ هزار اصله نیز با همکاری بخش خصوصی در استان اجرایی شده است.
رئیس اداره جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، با تاکید بر اینکه درختان ریه‌های تنفسی کشور به شمار می‌روند، می‌افزاید: منابع طبیعی استان اصفهان متعهد شده در چهار سال با مشارکت صنایع آلاینده، جوامع محلی، ادارات و ارگان‌های دولتی، انجمن‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، پادگان‌های نظامی و انتظامی و کشاورزان تعداد ۲۰ میلیون اصله نهال در استان کشت کند.
وی ادامه می‌دهد: از تعهد سهم کاشت ۲۰ میلیون اصله نهال طی افق چهارساله در استان اصفهان، سازمان بسیج اصفهان طی تفاهم‌نامه‌ای با سازمان منابع طبیعی استان در نظر دارد به میمنت سن مبارک امام زمان (عج) و تاریخ تولد شهید سردار حاج قاسم سلیمانی، کاشت این تعداد درخت را اجرایی کند.
حقیقی با بیان اینکه بر اساس مطالعات و شناسایی مناطق بومی و سازگاری نهال‌ها در نواحی، درصدد هستیم که این نهال‌ها را با کمترین بهره آبی، بازدهی مناسب و مطابق با خاک و هوای نقاط مختلف استان تولید کنیم، تصریح می‌کند: تلاش کردیم گونه‌های فضای سبز همچون سنجد، ارغوان، اقاقیا، عرعر، کاج، سرو و زیتون تلخ توسط بخش دولتی و انواع گونه بادام اسکوپاریا، صنوبر، اکالیپتوس و برخی درختان میوه نیز از سوی بخش خصوصی طی این مدت تولید شود تا در صورت بارش‌های غیر مؤثر، کمترین مشکل برای این پوشش گیاهی رخ دهد.
وی می‌گوید: جلوگیری از افزایش آلودگی هوا، تولید اکسیژن، کاهش فرسایش خاک، کنترل ریزگردها، گردوغبار، جلوگیری از انتشار گازهای سمی، تعدیل آب و هوای منطقه، کاهش درجه دما و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی از مزایای اجرای به موقع و فراگیر طرح توسعه پوشش گیاهی است.
رئیس اداره جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان پیرامون اینکه گسترش هر هکتار جنگل دست کاشت جذب ۶۸ تن گردوغبار و تبدیل ۲.۵ تن گاز کربنیک به اکسیژن را فراهم می‌کند، اظهار می‌کند: امسال همزمان با هفته منابع طبیعی و روز درختکاری؛ پروژه فراگیر تولید نهال و برنامه ویژه‌ای نیز برای توزیع و کاشت نهال به منظور افزایش میزان فضای سبز استان اجرایی خواهد شد.
وی با اشاره به افتتاح بزرگترین نهالستان دانش‌آموزی کشور در شهر ابریشم استان اصفهان عملیات اجرایی بزرگترین نهالستان دانش‌آموزی کشور در اردوگاه شهید بهشتی شهر ابریشم اصفهان در نخستین روز اسفند آغاز شد، می‌افزاید: این نهالستان دانش‌آموزی در قالب طرح شهید مرادی که در فاز نخست ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار اصله نهال را در سال، دارد با پیگیری و همت اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و همچنین اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان راه‌اندازی شده و یک گام بزرگ برای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت کشور در استان است.
لزوم کاشت گیاهان بومی و مقاوم به کم‌آبی در کشور
قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه سرانه فضای سبز در کشور پایین است؛ از سوی دیگر بسیاری از جنگل‌های طبیعی هم کم‌کم در حال از بین رفتن هستند، می‌گوید: در چنین شرایطی، چاره‌ای نداریم جز اینکه به طبیعت بازگردیم و از طریق کشت نهال و گیاهان مقاوم، زمین تخریب شده را دوباره احیا کنیم و سرزمین‌مان را از تهدید افزایش بیابان نجات دهیم.
وی با تاکید بر اینکه درختانی با کمترین نیاز آبی باید کاشت شود زیرا یکی از مشکلات ما محدویت‌های منابع آبی و تأمین آب است، اظهار می‌کند: بیش از درختکاری باید به نگهداری از درخت‌داری توجه کنیم و درختان غیربومی و مهاجم برای حفظ تنوع زیستی کشور از طبیعت ایران حذف شود، از این‌رو وقتی حرف از گونه‌های بومی است باید گونه‌هایی بکاریم که حداقل ممکن نیاز آبی را داشته باشند، اگر گونه با منطقه سازگار باشد به کمترین آب نیاز دارد.
فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی ایران ادامه می‌دهد: اینکه چه گیاه و درختی بکاریم که هم آب کم بخواهد و هم مقاوم به تنش‌های گرمایی و اقلیمی باشد و هم در برابر آلودگی هوا بتواند تاب‌آوری خود را حفظ کند، سوالی است که سال‌ها است، مطرح می‌شود، بنابراین انتخاب گیاهان مقاوم به کم آبی از بین نهال‌های مختلف برای کاشت ضروری است. برای نمونه گیاه اُرس یکی از بهترین گونه‌های بومی برای تکثیر است، چرا نباید روی این گونه متمرکز شد؟ یا گونه شن که در ۲۰ استان رویشگاه دارد بسیار سرسخت است و دمای ۴۰ درجه زیر صفر و پنج تا شش ماه فصل بدون آب را تحمل می‌کند.
وی با بیان اینکه بعضی از مسئولان معتقدند که به روش‌های دیم می‌توانیم کاشت درختان را در شرایط کم‌آبی اجرایی کرد، تصریح می‌کند: این‌گونه اظهارنظرها را به هیچ‌وجه قبول نداریم، زیرا در کشت دیم هم درختان نیازمند آب هستند، از سوی دیگر کاشت گیاهان مقاوم به خشکی به این معنا نیست که می‌توانند بدون آب زنده بمانند، بلکه به این معناست که می‌توانند گرما و کمبود آب را برای مدت طولانی تحمل کنند و به رشد خود ادامه دهند، حتی در دوره‌های خشکسالی، طولانی مدت و حتی کمبود آب ممکن است برای مدت کوتاهی غیرفعال یا خاموش باشند تا در صورت به وجود آمدن شرایط مساعد مجدد به رشد خود ادامه دهند.
احدزاده اینکه متوسط بارندگی سالانه کشور ایران ۲۵۱ میلی‌متر و متوسط تبخیر آن حدود ۷۲ درصد بارندگی سالیانه کشور به میزان ۲۹۶ میلیارد مترمکعب گزارش شده و ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک دنیا است، می‌گوید: با توجه به مقدار کم بارندگی سالیانه و پراکنش نامناسب آن، برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی و کشاورزی باید با رعایت تمام اصول و موازین علمی کاشت نهال، بذر و بوته صورت گیرد و در جهت حفظ و حراست منابع طبیعی، مراتع، جنگل‌ها و عرصه‌های آبخوان که بستر و تأمین‌کننده اصلی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی هر کشور است تلاش مضاعفی شود.
وی با بیان اینکه امروزه تغییر اقلیم، یکی از مؤثرترین عوامل مؤثر بر رشد و نمو گیاهان، چرخه زندگی گیاهان را دستخوش تغییر خواهد کرد و حتی ممکن است بسیاری از گونه‌های گیاهی که از دیرباز و در حال حاضر در فضای سبز استفاده شده‌اند، تناسب خود را در اقلیم کنونی از دست دهند، خاطرنشان می‌کند: سیلاب‌های گاه و بی‌گاه در کشور به راحتی قابل مدیریت و استفاده هستند، نه اینکه وارد دریا شوند و ضمن شستن خاک‌های مرغوب، آب زیادی را از سرزمین خارج و خسارت وارد شده به منابع طبیعی را دو چندان کنند؛ درحالی‌که می‌توان این چرخه را با مدیریت درست استفاده از این منابع آب و جلوگیری از ایجاد خسارت‌ها، متوقف کرد و از این آب‌های نامتعارف برای آبیاری درختان دست کاشت بهره برد.
در نهایت؛ اگر چه بشر امروزه به تکنولوژی‌های مختلفی برای مبارزه با آلودگی‌ها دست پیدا کرده است، اما به نظر می‌رسد برگ و تنه درختان می‌تواند بهترین وسیله برای بهبود کیفیت هوای محیط‌زیست بشری باشد، این جانداران قادر هستند گازها و ذرات آلاینده را از هوا خارج کنند، مصرف انرژی را کاهش دهند، دمای جو زمین را تنزل دهند و جوامع را برای زندگی هرچه مطلوب‌تر یاری کنند، زیرا می‌توانند در برابر گرم شدن آب و هوا مقاومت و از آن جلوگیری کنند، بدیهی است که وجود درختان به افزایش تأمین اکسیژن برای تنفس، جذب و ذخیره دی‌اکسید کربن، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بالا بردن شانس بارندگی در شهرها، ذخیره آب باران و حاصلخیز کردن خاک، تأمین سایه برای خنک‌سازی محیط و بسیاری از مزایای مهم دیگر را در پی دارد، اما بیش از درختکاری باید به نگهداری از درختان جنگل‌ها و کهنسال توجه کنیم و با حذف درختان غیربومی و مهاجم از طبیعت کشور، تنوع زیستی کشور حفظ کنیم و تولید و پرورش نهال را با شیوه‌ای کم نیاز به آب و مناسب با هر منطقه صورت گیرد، زیرا در حقیقت مهم‌ترین وظیفه ما تولید نهال استاندارد است، چرا که نهال باید از بذر جمع‌آوری شده در همان منطقه تولید شود و پرورش درست نهال، یک شرط اساسی در موفقیت این پروژه است، نهال تولید شده با این روش با حداقل آبیاری در عرصه‌های طبیعی زنده می‌ماند.
نظر شما