به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، کاهش تقاضا برای فضاهای اداری به‌دلیل الگوهای کاری منعطف و ترکیبی و تغییر در رفتار مصرف‌کننده منجر به کاهش حضور در بسیاری از مراکز شهری شده است که به‌نظر می‌رسد این امر از اولویت‌های مصرف‌کنندگان باقی بماند. از سوی دیگر در آینده ساختارهای مراکز شهری بیش از این پاسخ‌گوی اهداف ساکنان نیستند. این روندها شکل‌دهنده مشکلاتی هستند که طی چندین دهه در بسیاری از مکان‌های شهری رخ داده است و بر مشاغل مراکز شهرها فشار می‌آورد، نرخ‌های فضاهای خالی را افزایش می‌دهد و حوزه‌های زندگی را در این بخش‌های شهری در عمل متروکه می‌کند.
علل، تأثیرات و راه‌حل‌های کاهش حجم هسته‌های شهری با بسیاری از چالش‌های دیگر از بحران مسکن گرفته تا کاهش درآمدهای مالیاتی و افزایش جرم و جنایت در مراکز شهری در ارتباط است که شهرها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بنابراین شهرها به‌دنبال فرصتی برای ارزیابی مجدد کاربری‌ها و شکل شهری مراکز خود هستند تا آنها را به مناطقی پویا تبدیل کنند که مردم به زندگی، راه‌اندازی کسب‌وکار و پرداخت به تفریح و بازدید در آنها علاقمند هستند.
شهرها برای دستیابی به این هدف باید رویکردی یکپارچه اتخاذ کنند که شامل طیف وسیعی از اقدامات برای ایجاد مراکز شهری پایدار از نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی باشد تا بتوانند در مواجهه با تغییرات و چالش‌ها در دهه‌های آینده رشد کنند. ترکیبی از کاربری‌ها در مراکز شهر با کاهش وابستگی به یک بخش، تاب‌آوری را ارتقا می‌دهد و محله‌های کاملی ایجاد می‌کند که با فراهم آوردن تراکم و تنوع خدمات و امکانات رفاهی، جامعه‌ای متنوع و فراگیر را تقویت می‌کند و با کمک به افراد بیشتر برای دسترسی به خدمات نزدیک به خانه، نیازهای حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد. برای توسعه مراکز شهری با کاربری مختلط، شهرها باید اقدامات زیر را انجام دهند:
- منطقه‌بندی با کاربری مختلط مسکونی، تجاری و فرهنگی را اجرا یا کدهای شهر را اصلاح کنند تا امکان منطقه‌بندی انعطاف‌پذیر را فراهم آورند و وسیع‌ترین طیف ممکن از فعالیت‌ها و کاربری‌ها را در خود جای دهد. به این ترتیب پاسخ‌گوی نیاز ساکنان آینده خواهند بود.
- گسترش کاربری‌های سطح خیابان و استفاده‌های خرده‌فروشی و تفریحی را در تمام طبقات ساختمان‌ها گسترش دهند، چراکه در پیشرفت‌های جدید به نماهای فعال در سطح خیابان‌ها نیاز خواهند داشت.
- تبدیل پارکینگ‌های کم یا بی‌استفاده به زمین‌های فعال شهری هم‌چون ایستگاه‌های حمل‌ونقل، مناطق مسکونی و محوطه‌های سرگرمی
- اعطای پاداش به توسعه‌دهندگان فضاهای متراکم شهری برای فراهم آوردن فضاهای ترکیبی مسکونی، تجاری و فرهنگی
- تسریع فرآیندهای صدور مجوز و تأییدیه‌های ردیابی سریع زمان و هزینه‌های مرتبط با به‌ثمر رساندن پروژه‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری در مراکز شهری
- ایجاد دستورالعمل‌های روشن برای تشویق مالکان املاک به انجام پروژه‌های تبدیل، مقاوم‌سازی یا بازسازی بدون مواجهه با تشریفات اداری بیش از حد
- اعطای وام‌ها، کمک‌های مالی یا یارانه‌های کم‌بهره برای تسریع بازسازی مراکز شهری به‌منظور جبران هزینه‌های طراحی، ساخت و تأیید عملکرد پروژه‌های تبدیل و مقاوم‌سازی
- اولویت‌بندی تغییر کاربری و مقاوم‌سازی و به‌حداقل رساندن فرآیند تخریب و بازسازی برای جلوگیری از افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش ساخت‌وساز
- افزایش نسبت مسکن به‌ویژه مسکن مقرون‌به‌صرفه در مناطق اداری‌محور مراکز شهرها به‌منظور تبدیل آنها به محله‌های پویا
- تسهیل تبدیل فضاهای تجاری کم استفاده و دفاتر خالی به مسکن و کمک به افزایش ارزش ملک و ایجاد محله‌های فعال‌تر
- چشم‌پوشی یا اصلاح استانداردهای توسعه و ایجاد تغییرات نظارتی برای تسهیل تبدیل مناطق اداری به مسکونی
- حمایت از مشاغل در مراکز شهرها با سرمایه‌گذاری و حمایت از کسب‌وکارهای مرکز شهر به‌منظور تقویت اقتصاد محلی، ایجاد شغل، جذب ساکنان و گردشگران، تقویت حس جامعه، هویت شهر و حفظ پویایی محیط شهری پویا
- بهبود حمل‌ونقل و مناظر خیابانی برای فعال کردن قلمرو عمومی شهرها و ایجاد فضاهای قابل دسترس‌تر برای عابران پیاده به‌منظور تقویت حس جامعه
- ایجاد فضاهای سبز جدید و بهبود امکان‌پذیری دسترسی به فضاهای سبز بزرگ و محوطه‌های بازی
- اجرای یک استراتژی رویدادهای ویژه برای برگزاری رویدادهای بیشتر به مراکز شهر و استخدام رهبران برای ترویج این چشم‌انداز و پیشبرد اقتصاد خلاق
- گسترش و تسهیل دسترسی به خدمات عمومی در مراکز شهرها
- ایجاد یک استراتژی ارتباطی برای ترویج توسعه مرکز شهر
دو بخش قابل‌توجه در بهبود فضاهای شهری:
احیای فضاهای بدون استفاده و بی‌هویت
فضای زیر بزرگراه‌های مرتفع همواره مفاهیمی هم‌چون تاریکی، ناامنی یا کثیفی را در ذهن‌ها تداعی می‌کند و فضایی فاقد نمادگرایی یا هویت برای افراد است. در این فضا روابط اجتماعی یا پیوندهای عاطفی به‌عنوان مشخصه‌های یک جامعه ایجاد نمی‌شود. با این حال می‌توان آن را به یک فضای زندگی تبدیل کرد که هویت محله خود را به تصویر می‌کشد و برای آن ماندگاری به ارمغان می‌آورد.
نمونه‌ای از این تغییر را می‌توان در بوئنوس آیرس پیدا کرد که در سال ۲۰۱۹ از این زیرساخت شهری خود برای ایجاد دو محله نمادین و نمایش سایر عناصر با اهمیت تاریخی و میراثی در محله‌ها بهره برد. هدف از این پروژه پیوند هر دو بخش محله و بهبود تجربه مردمی بود که در خیابان بخش پایینی بزرگراه تردد می‌کنند. این مداخله موقت از طریق برنامه‌ریزی شهری تاکتیکی و با مشارکت ساکنان و صاحبان مشاغل این بخش انجام شد و در واقع جامعه نقش رهبری را در طول این فرآیند ایفا کرد.
روند اجرای پروژه به‌صورت مشارکتی توسعه پیدا کرد و شامل موارد زیر بود:
- درک و همدلی با جامعه
- تعریف مشکلات، خواسته‌ها و نیازها
- ابداع راهکارهایی برای چالش‌های پیش رو
- نمونه‌سازی و تحقق مداخله
- آزمایش این امر که آیا تغییرات به‌طور مثبت متغیرهای شهری تعریف‌شده را اصلاح می‌کند یا خیر
در نهایت عناصر هویتی در نقاشی‌های دیواری کف و سقف، همچنین تزئینات محل به وجود آمد که داستان‌های کوتاه محله را به تصویر می‌کشند. این عناصر توسط خود ساکنان ایجاد شد و شامل مبلمان بازیافتی در فضای عمومی، مداخلات هنری و بازی‌های کودکان بود که فضای غیردوستانه زیر بزرگراه را به فضایی اجتماعی و جذاب تبدیل کرد.
شاخص‌های پروژه پس از اجرا:
- استفاده از فضای عمومی: مشارکت، فعالیت تجاری و کاربری زمین
- تجربه عابر پیاده: درک تغییرات، تردد عابران پیاده، ترافیک وسایل‌نقلیه، بهداشت و ایمنی
- هویت و اجتماع: ادراک ویژگی‌های هویتی، پرهیز از خرابکاری و استفاده‌های نامنظم
داده‌ها نشان‌دهنده بهبود در ارزیابی مثبت زیست‌محیطی فضا از ۳۶ به ۷۰ درصد بود، تردد عابران پیاده در صبح روزهای تعطیل ۲۳ و در بعدازظهرها ۳۷ درصد افزایش داشت، جریان خودرو ثابت اما سرعت آنها شاهد کاهش ۳۹ درصدی بود و در درک پاکیزگی و بهداشت، ویژگی‌های هویتی محله، افزایش زمان اقامت و مشارکت همسایگان برای مراقبت از گلدان‌های نصب‌شده بهبود حاصل شد.
توسعه پروژه همچنین این امکان را فراهم کرد که راه‌های دیگری برای تعامل و همکاری بین دولت محلی، جامعه مدنی و شهروندان کشف شود تا محیط‌های شهری و مکان‌های بدون هویت به فضاهای زنده و جذاب تبدیل شود.
احیای مراکز شهری در محیط‌های کوچک
مراکز شهری از جمله مکان‌هایی بودند که بیشترین آسیب را از همه‌گیری کووید -۱۹ دیدند، با این وجود بسیاری از عناصر این مراکز می‌توانند موتورهای بالقوه‌ای برای جذب ساکنان جدید یا ایجاد فرصت‌های اقتصادی بیشتر برای مغازه‌های کوچک و سایر فعالیت‌های تجاری باشند. در مقایسه با شهرهای بزرگ، سکوت و آرامش یکی از مهم‌ترین شاخص‌های شهرهای کوچک است و می‌توان با احیای مراکز کوچک تاریخی موجود در هر یک از این شهرها از این مزیت بهره برد.
مراکز شهری در دوران بحران اقتصادی و شیوع کووید -۱۹ با نگرانی‌هایی از جمله حفاظت از محیط زیست، ترویج گردشگری، احیای فضاهای شهری و رشد اقتصادی مواجه شدند. هر بحران جدید خطر کاهش جمعیت را افزایش می‌دهد و این امر برای آینده شهرها به هیچ‌وجه مناسب نیست. در مقایسه با شهرهای بزرگ‌تر، در شهرهای کوچک که انسجام اجتماعی قوی‌تر است و اقدامات دولت محلی می‌تواند در احیای فضاهای اجتماعی مؤثرتر باشد، تمرکز بر موضوعات یادشده به‌منظور بازآفرینی روحیه اجتماعی جدید آسان‌تر است. در شهرهای کوچک همچنین می‌توان رویکردهای مهمی را برای توسعه مراکز زیست‌پذیرتر و فراگیرتر توسعه داد و از آن درس‌هایی برای بافت‌های شهری بزرگ‌تر گرفت.
شهرهای کوچک و پتانسیل‌های مراکز شهری
شهرهای کوچک می‌توانند روش‌هایی مشترک را برای بازیابی و بهبود کیفیت فضاهای عمومی مورد آزمایش قرار دهند و فضاهایی را ایجاد کنند که با توسعه اشکال و روش‌های جدید می‌توان نوآوری و مشارکت را در آنها آزمایش کرد. برنامه‌های موجود در زمینه احیای مراکز شهری تاکنون با پنج درس مهم به‌عنوان گام‌های کلیدی همراه بوده است:
- تصمیم‌گیری درباره آینده مراکز شهری و تغییرات مورد نیاز
- تلاش برای حفظ مراکز تاریخی عین گسترش تجارت در مقیاس کوچک و با کیفیت بالا
- حذف محوریت خودروها از مراکز شهری به‌منظور بهبود زیست‌پذیری
- توجه به رده‌های سنی پیر و جوان در تحول مراکز تاریخی
- افتخارآفرینی ساکنان برای محل زندگی خود
تصمیم‌گیری درباره آینده و تمرکز بر گسترش تجارت
در شهرهای کوچک امکان بازگشت به مفهوم میدان و غنی‌سازی آن با کاربری‌های جدید وجود دارد. این امر در مورد خیابان‌ها نیز صدق می‌کند. مسئله نه‌تنها پیاده‌راه‌سازی کردن، بلکه زیباتر کردن خیابان‌ها است. نمونه‌های از این امر را می‌توان در پوشاندن خیابان‌ها با سنگ مرمر در پرتغال یا با آثار هنری خیابانی در سانفرانسیسکو و اکوادور مشاهده کرد که در آنها یک اثر شهرسازی تاکتیکی خلق شده است.
ایجاد شرایطی برای تبدیل مراکز تاریخی به چارچوبی با امکان رشد تجارت باکیفیت نیز می‌تواند برای شهرهای کوچک خلاقیت و ارزش به ارمغان بیاورد و با تعریف مجدد فضاهای عمومی آنها را زیست‌پذیر، پیاده‌رو محور و جذاب کند. هیرلن در هنر این اقدام را با استفاده گسترده از آثار هنری خیابانی انجام داد و مراکز شهری را به موزه‌ای در فضای باز از هنر شهری تبدیل کرد. البته هنر خیابانی به‌تنهایی کافی نیست و تشویق کارآفرینی خلاق برای مثال با ایجاد امکان افتتاح فروشگاه‌های موقت یا تشویق جوانان به افتتاح مشاغل جدید با اقدامات آموزشی خاص و معافیت از پرداخت مالیات‌های محلی از جمله عناصر راهبردهای احیای مراکز شهری به‌شمار می‌روند که در بلژیک و ایرلند با موفقیت روبه‌رو بوده‌اند.
بسیاری از مراکز شهری کوچک نیز بر حفظ فروشگاه‌های محلی و تقویت فعالیت‌های صنایع دستی تمرکز دارند و بر کیفیت و استفاده منطقی از فضاهای عمومی تمرکز می‌کنند و امکان درک مکانی جذاب و زیست‌پذیر را برای ساکنان فراهم می‌آورند. برای مثال نزدیک بودن فروشگاه‌ها به مناطق مسکونی اهمیت خود را در طول قرنطینه ثابت کردند و به احیای روحیه جامعه در بسیاری از شهرها و روستاها کمک کردند.
حذف خودروها و تمرکز بر جوانان و سالمندان
شهرهای جهان در بیشتر موارد بر استفاده از فضاهای خالی برای پارکینگ تمرکز می‌کنند، اما تجربه شهرهایی مانند آمستردام، اوترخت و کپنهاگ نشان می‌دهد که کاهش فضای اختصاص‌یافته به خودروها سهمی تعیین‌کننده در ایجاد سرزندگی و زیست‌پذیری بیشتر در شهرها دارد و استفاده از فضاهای بزرگ، مانند میدان‌ها برای کارکردهای مختلف از جمله زمین بازی، مکانی برای تأسیسات هنری یا ورزشی و مواردی از این قبیل، راه‌حلی ایده‌آل برای احیای یک شهر است.
کمک به کاهش وابستگی انسان‌ها به خودرو فرضی است که به سنگ‌بنای تمام اقدامات و سیاست‌های ساختاریافته و مشارکتی به‌ویژه در شهرهای کوچک شکل می‌دهد. بدون شک حذف تردد خودروها از مراکز شهری به جذاب‌تر شدن آنها کمک می‌کند. موضوع جابه‌جایی در شهرهای کوچک نه‌تنها به نحوه تردد مردم بین دو مکان، بلکه به سیستم حمل‌ونقل کالا نیز مربوط می‌شود، به‌ویژه که اکنون که پلتفرم‌های آنلاین انقلابی در نحوه خرید حتی در کوچک‌ترین شهرها ایجاد کرده‌اند. کاهش آلودگی با سازماندهی انواع متفاوتی از حمل‌ونقل و سیستم‌های عرضه دوستدار محیط زیست هم‌چون دوچرخه‌های باری، راهکاری کلیدی برای بهبود درک مردم از فضاهای اطراف است.
از سوی دیگر جوانان و سالمندان دو گروه اجتماعی هستند که بیشتر از سایرین به مراکز تاریخی شهرها گره خورده‌اند. مراکز تاریخی می‌تواند بخشی از هویت جوانانی باشد که ماشین ندارند، در نتیجه اگر فعالیت‌های محلی کمی وجود داشته باشد، آنها با فکر مهاجرت پرورش پیدا می‌کنند، حال‌آن‌که تبدیل جوانان به قهرمانان آینده شهر خود راه‌حلی برای جلوگیری از تمایل آنها به فرار است. در این راستا شهردار ای دریا در اسلوونی، از جوانان محلی خواست به معرفی مجموعه‌ای از اقدامات بپردازند که از نظر آنها باید در نقاط مختلف شهر انجام شود. آنها خواستار تخصیص مجدد فضاها و برقراری فعالیت‌های هنری و ورزشی مانند اجرای موسیقی و اسکیت‌بازی در میدان‌ها شدند. این موضوع در آمارانته پرتغال نیز صادق بود و جوانان توانستند یک هفته رویدادهایی با موضوع شهروندی ترتیب دهند و تغییرات مثبت چشمگیری در شهرها ایجاد کنند.
در مورد افراد مسن و سایرین که قادر به رانندگی نیستند نیز دسترسی به خدمات بهداشتی و اجتماعی یک عامل کلیدی در بهبود توانایی آنها برای زندگی در یک منطقه محسوب می‌شود. این رویکرد از طریق اجرای برنامه‌ها و ابتکارات مختلف برای برقراری پیوند میان بخش‌های مختلف جوامع، حس تعلق مردم را به محل زندگی خود تقویت می‌کند و کیفیت زندگی آن را ارتقا می‌بخشد.
افتخارآفرینی برای ساکنان
برنامه‌ریزی شهری موفق از مکان‌ها و فضاهایی شروع می‌شود که با مشارکت مردم طراحی شده است. همکاری میان ساکنان نسل‌های مختلف در طول بحران کووید -۱۹، نمونه‌ای کامل از انعطاف‌پذیری جوامع در مراکز کوچک است و درس‌هایی برای اجرای سیاست‌های یکپارچه‌تر و گسترده‌تر برای رفاه اجتماعی، برنامه‌ریزی شهری و زیست‌پذیری فراهم می‌آورد. ایجاد اعتماد در میان مردم برای تغییر درک جمعی از مراکز کوچک تاریخی یک عملیات سیاسی و فرهنگی است و فرآیندهای مشارکتی می‌تواند با ارائه تصویر کامل‌تری به ساکنان هر منطقه، به احیای آن کمک کند. با راه‌اندازی گروه‌های محلی و تبادل نظر با سایر بخش‌ها، شهرها ایده‌ها و راه‌حل‌های ممکن را نه‌تنها برای کمک به مدیریت، بلکه برای ارتقای مراکز شهر خود به دست می‌آورند.
تاریخچه یک مرکز کوچک را نمی‌توان تغییر داد، اما می‌توان روندها و چشم‌اندازهای توسعه آینده را به‌گونه‌ای جهت داد که دوباره از یک اقدام مشترک شروع شود که مردم را قهرمان فرآیندهای تغییر و مدیریت مراکز شهر خود می‌کند. مفتخر ساختن مردم به مشارکت در توسعه آتی جامعه خود باعث دیده شدن و جذابیت شهرهای کوچک می‌شود که این امر به لطف پویایی مکان‌های حیاتی شهرها ممکن است.
ترجمه از مریم زمانی، خبرنگار ایمنا
نظر شما