به گزارش خبرگزاری ایمنا، با توجه به اینکه یکی از مشکلات و معضلات زندگی شهری، ازدحام خودروها، به‌وجود آمدن ترافیک و مشکلات عبور و مرور در سطح شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها است، اهمیت بررسی راهکارهای نوین برای رسیدن به حمل‌ونقل پایدار و کاهش مشکلات تراکم ترافیکی دوچندان شده است.
کنترل ترافیک کلان‌شهرها در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات مدیران و برنامه‌ریزان شهری مطرح بوده است، به‌گونه‌ای که ارائه راهکارهای متداول همچون توسعه معابر از نظر هزینه‌های کلان و افزایش بی‌رویه تعداد وسایل نقلیه شخصی نتوانسته است به‌عنوان راه‌حل قطعی و مناسب برای رفع معضل ترافیک کلان‌شهرها تلقی شود.
البته راهکارهای متعددی از قبیل تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی از جمله مترو، تراموا و احداث مسیرهای دوچرخه مطرح شده است که طبق نظر کارشناسان این مهم نیز باید با توجه به بافت شهرها تحقق پیدا کند؛ چند سالی است که تب و تاب تراموا در شهرهای کشور باب شده است و بخش قابل توجهی از مدیریت شهری مراکز استان‌ها، پیگیر این هستند که سیستم حمل‌ونقلی تراموا را در شهر خود به بهره‌برداری برسانند.
موضوع حمل‌ونقل همگانی یک مجموعه به‌هم پیوسته است و نمی‌توان هر کدام را به‌صورت مجرد نگاه کرد. تمام سیستم‌های حمل‌ونقلی یکدیگر را تکمیل می‌کند و در پایان به سیستم حمل‌ونقل سریع‌السیر بین شهری متصل می‌شود.
سیستم حمل‌ونقلی تراموا باید به سیستم‌های حمل‌ونقل دیگر متصل شود، بنابراین باید توجه داشته باشیم که چه سیستمی و چه شرایطی برای این اتصال باید مورد توجه قرار گیرد.
داستان تراموای شهری در ایران سابقه به نسبت قدیمی در مشهد دارد و پس از آن، در حدود پنج سال اخیر است که دوباره مورد توجه قرار گرفته است؛ اصفهان یکی از تجارب خوب درباره گفت‌وگو روی موضوع تراموا را دارد که مباحث مفصلی در این زمینه انجام شد و در نهایت شورای اسلامی شهر پذیرفت که تراموا در حال حاضر می‌تواند تعلیق شود.
در حال حاضر یک شرکت مشاور تخصصی حمل‌ونقل ریلی در حال مطالعه در شهر ارومیه است و مواردی برای احداث تراموا در شهر شیراز نیز مطرح شده است، همچنین تهران با جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفر، رشت، اصفهان، کرمان، قزوین، شیراز، همدان، ارومیه و سایر شهرها بسیار به احداث تراموا رغبت داشتند.
در واقع امروزه مسئله این است که اگر تراموا پاسخ سوال «توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل همگانی است»، سایر شهرهای دنیا چگونه به آن نگاه می‌کنند؟ شهرهای کشور چگونه به آن نگاه کردند و چه منفعتی دارد؟
هرگونه هزینه‌ای در حوزه حمل‌ونقل عمومی انجام شود، کار درستی است
علی نادران، کارشناس حمل‌ونقل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با طرح این پرسش که آیا می‌توانیم به‌صورت مجرد بگوییم چیزی همچون تراموا خوب است؟، می‌گوید: همان‌طور که پیاده‌روی برای اهدافی خوب است و نمی‌تواند جایگزین سایر گونه‌های حمل‌ونقلی همچون خودرو و هواپیما باشد، به‌طور احتمالی می‌توان گفت تراموا نیز برای اهداف مشخصی خوب و مناسب است.
وی می‌افزاید: کار درستی نیست که مدیران شهری بگویند مشکل شهر با احداث تقاطع غیرهمسطح رفع می‌شود تا مشاور در این زمینه نظر تخصصی ارائه کند، بلکه درست این است که مدیریت شهری به متخصصان بگوید مشکل ترافیک وجود دارد و شما چه راهکارهایی برای آن ارائه می‌کنید؟ تا متخصص پس از انجام مطالعات لازم یا نتیجه‌گیری راهکارها، پاسخی به این سوال ارائه کند.
کارشناس حمل‌ونقل با بیان اینکه در واقع متخصصان باید پاسخ سوالات و مشکلات را بدهند و فقط سوال از سوی مدیران شهری مطرح شود، خاطرنشان می‌کند: نکته اولیه این است که در حالی که پاسخ پرسش ساده خواهد بود، اما طرح سخت است و مدیران حوزه حمل‌ونقل شهری باید به این موضوع توجه داشته باشند که سوال را مطرح کنند تا مشاور به‌عنوان متخصص این حوزه به دنبال پاسخ باشد.
نادران با بیان اینکه با جمله «هرگونه هزینه‌ای در حوزه حمل‌ونقل عمومی انجام شود، کار درستی است» به‌صورت کامل موافق هستم، تاکید می‌کند: در حال حاضر مطرح می‌شود که اولویت با حمل‌ونقل همگانی است، در حالی که شهروند برای رسیدن به ایستگاه اتوبوس تندرو باید از پل عابرپیاده عبور کند و خودروها از مسیر همسطح عبور می‌کند؛ چرا راه عبور شهروندان را دور می‌کنید تا تردد خودروها تسهیل شود؟
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم به‌عنوان یک مدافع سیستم حمل‌ونقل ریلی نظر بدهیم، باید بگوییم که نتوانستیم شهروندان را برای استفاده از گونه‌های مختلف حمل‌ونقل عمومی ترغیب کنیم، اضافه می‌کند: باید بتوانیم سیستمی وارد حمل‌ونقل عمومی کنیم که از نظر آسایش و راحتی، آرامش، زیبایی و شناختی رقیب خودروهای شخصی باشد.
اینکه بگوییم تراموا برای شهر تهران خوب نیست، اشتباه می‌کنیم، زیرا کسی این موضوع را مطالعه نکرده است؛ حتی اگر این سیستم در پایتخت خوب نیست نمی‌توان گفت به‌طور مشخص در رشت نیز این سیستم بد است و کارایی مناسبی ندارد
کارشناس حمل‌ونقل تصریح می‌کند: معتقدم اتوبوس جذابیت چندانی برای شهروندان ایجاد نکرده است، در حالی که مزایایی که در سیستم حمل‌ونقل ریلی وجود دارد را در خودروی شخصی نیز می‌بینیم.
نادران ادامه می‌دهد: اینکه بگوییم تراموا برای شهر تهران خوب نیست، اشتباه می‌کنیم، زیرا کسی این موضوع را مطالعه نکرده است؛ حتی اگر این سیستم در پایتخت خوب نیست نمی‌توان گفت به‌طور مشخص در رشت نیز این سیستم بد است و کارایی مناسبی ندارد.
وی اضافه می‌کند: اینگونه مطرح می‌شود که احداث یک تراموای گردشگری در شیراز بسیار خوب است، بنابراین باید از گردشگران بپرسیم که آیا در صورت وجود این زیرساخت، شهروندان از آن استفاده خواهند کرد؟
کارشناس حمل‌ونقل ادامه می‌دهد: اگر بخواهم در مورد ویژگی‌های تراموای تهران نظر بدهم، باید بگویم مسیر خط یک اتوبوس تندرو، تراموا می‌شود، چون چندین نسل است که از آن استفاده می‌شود و خط پایداری است.
نادران با بیان اینکه تراموا به دلیل اینکه روی زمین حرکت می‌کند به‌صورت نسبی ارزان است، اما باید مطالعه انجام شود و پس از احصای منافع و هزینه‌ها، آزادانه قضاوت کرد، زیرا مشاور ممکن است اشتباه کند، اضافه می‌کند: تراموا یک سیستم حمل‌ونقل عمومی سهل، بهتر، راحت‌تر و استفاده از آن برای تمام طبقات آسان است که ممکن است ارزان‌تر از سایر سیستم‌های حمل‌ونقلی باشد، بنابراین حامی آن هستم به دلیل اینکه اگر نتیجه مطالعه‌ای باشد خوب است.
وی در رابطه با اینکه موضوع حمل‌ونقل همگانی یک مجموعه به‌هم پیوسته است و نمی‌توان هر کدام را به‌صورت مجرد نگاه کرد، تمام سیستم‌های حمل‌ونقلی یکدیگر را تکمیل می‌کند و سیستم حمل‌ونقلی تراموا نیز باید به سیستم‌های حمل‌ونقل دیگری متصل شود، بنابراین باید توجه داشته باشیم که چه سیستمی و چه شرایطی برای این اتصال باید مورد توجه قرار می‌گیرد، اضافه می‌کند: معتقدم هر سیستم حمل‌ونقلی در کنار سایر این سیستم‌ها مفید است و اولویت دارد که این موارد با مطالعه مشخص می‌شود.
کارشناس حمل‌ونقل اضافه می‌کند: در مطالعات جامع حمل‌ونقل، در نسبت فایده به هزینه تصمیم‌گیری می‌کنیم که چه خط یا کدام سیستم حمل‌ونقل عمومی احداث شود.
باید ۳۰۰ کیلومتر تراموا در شهرهای ایران داشته باشیم
شهاب‌الدین کرمانشاهی، دکترای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: بیشتر اینگونه سوال مطرح می‌شود که «تراموا را کجا احداث کنیم؟»، در حالی که باید اینگونه باشد که «چگونه مشکل حمل‌ونقل همگانی را رفع کنیم؟»
وی اضافه می‌کند: سال ۱۳۸۸ که احداث تراموای اصفهان در مصوبه شورای عالی ترافیک آمده است، در بند دیگر به مونوریل قم نیز اشاره و سرنوشت هر دو نیز به‌صورت تاریخی به یکدیگر متصل شده است.
دکترای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل خاطرنشان می‌کند: در دنیا از بین گونه‌های انبوه‌بر حمل‌ونقل همگانی، حدود ۲۱ هزار کیلومتر مترو، ۱۷ هزار کیلومتر تراموا و حدود ۱۰ هزار کیلومتر خط اتوبوس تندرو احداث شده است، بنابراین اگر سایر این سیستم‌های حمل‌ونقلی را جدا کنیم، در واقع حدود ۳۶ درصد کل این سیستم را تراموا تشکیل داده است، بنابراین اگر تراموا بهترین و مهم‌ترین سیستم حمل‌ونقل همگانی نباشد، بسیار قابل توجه است که بیش از یک‌سوم حمل‌ونقل همگانی انبوه‌بر را این سیستم تشکیل داده است.
کرمانشاهی با بیان اینکه اینگونه نیست که اگر یک کارشناس بگوید به این نتیجه رسیدم که تراموا به‌درد نمی‌خورد، اشتباه کرده است، اضافه می‌کند: اگر بخواهیم از تناسب این اطلاعات استفاده کنیم، با توجه به اینکه حدود ۴۰۰ کیلومتر مترو در سطح شهرهای کشور داریم، باید حدود ۳۰۰ کیلومتر هم تراموا داشته باشیم.
حدود ۹۰ درصد شبکه تراموا در کشورهای توسعه یافته و حدود ۴ درصد در کشور چین احداث شده است
وی با بیان اینکه اگر کشور چین را از آمار قاره آسیا حذف کنیم، ۵۰ درصد طول خطوط سیستم‌های حمل‌ونقل همگانی انبوه‌بر این قاره مترو، حدود ۸ درصد تراموا و بالغ بر ۴۲ درصد دیگر را نیز اتوبوس تندرو است، اضافه می‌کند: حدود ۹۰ درصد شبکه تراموا در کشورهای توسعه‌یافته و حدود ۴ درصد در کشور چین احداث شده است و سایر کشورها به‌غیر از موارد ذکر شده، حدود ۷ درصد باقی‌مانده را دارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌افزاید: انقلاب تراموایی بین سال‌های ۱۹۰۰ تا سال ۱۹۲۰ میلادی اتفاق افتاد که در این مدت حدود پنج هزار کیلومتر از این سیستم احداث شده است، همچنین در دهه‌های اخیر بین هزار تا ۱۵۰۰ کیلومتر تراموا احداث می‌شود، بنابراین توسعه آن در حال حاضر نیز مطرح و مورد توجه است.
کرمانشاهی با بیان اینکه طبق آمار و نمودار موجود، تراموا یک زمان اوج می‌گیرد، افول می‌کند و سپس با رشد قابل توجهی مواجه می‌شود، اضافه می‌کند: با توجه به آمار موجود، خوب بودن سیستم تراموا آن‌قدر واضح نیست، همچنین در نقطه مقابل خیلی واضح نیست که سیستم بدی است، بنابراین باید روی آن بحث و مطالعه شود.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر با خلأ اطلاعات و تحلیل روبه‌رو هستیم و ما مشاوران باید نشان دهیم که افرادی هستند که با اتلاف منابع مشکل دارند و هر بار که از مقابل مونوریل رد می‌شویم، یاد آن باشیم که یک اشتباه برنامه‌ریزی موجب شد این پروژه نیمه‌تمام رها شود، بنابراین باید توجه داشته باشیم که برای پاسخ دادن به یک مسئله می‌توان به پاسخ‌های متنوعی همچون تراموا اشاره کرد.
تخیلی به‌نام تراموای تهران
محمدحسین نوروزی، دبیر کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اینکه کارفرماها راهکار را روی میز می‌گذارند و اشاره می‌کنند که آن را کجا اجرا کنیم، از این نشئت می‌گیرد که مشاوران نمی‌گویند که یک کار به‌صورت کامل غلط است یا یک کار دیگر به‌طور حتم صحیح است؛ در واقع نخستین چیزی که مشاور از کارفرما می‌خواهد، نظرات آن است تا بداند در پایان به چه چیزی نیاز دارد، در حالی که مشاور باید پیشنهاد دهد.
وی اضافه می‌کند: این موضوع موجب می‌شود مدیران شهری برای مسائل تصمیم‌گیری کنند و از مشاور به‌عنوان توجیه‌گر استفاده کنند و نتیجه آن مواردی همچون مونوریل قم است.
دبیر کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه طبق آمار، تصادفات منجر به فوت در شهر تهران در سال ۱۴۰۰، ۱۸ نفر در خطوط ویژه شهر دچار حادثه منجر به فوت شدند که از این میزان ۱۴ نفر راکب یا سرنشین موتور سیکلت بوده‌اند، خاطرنشان می‌کند: همچنین طبق آمار موجود، مدت زمان متوقف شدن یک قطار تراموا حدود ۴۰۰ درصد بیشتر از اتوبوس تندرو است و می‌تواند تعداد فوتی‌ها را تا همین میزان افزایش دهد، بنابراین تراموا در محیط شهری تهران یک تخیل است.
نوروزی با بیان اینکه در طرح جامع حمل‌ونقل تهران که در شورای اسلامی شهر تهران مطرح شد، فقط موضوع «ظرفیت احداث سه کریدور تراموا» مطرح شده است، اضافه می‌کند: در شهری هستیم که سال‌های زیادی است که تغییراتی در آن اتفاق می‌افتد و می‌گوییم شهروندان از حمل‌ونقل عمومی استفاده نمی‌کنند، در حالی که باید شرایط استفاده از آن نیز وجود داشته باشد، طبق طرح جامع باید در حال حاضر تعداد اتوبوس‌های پایتخت به ۹ هزار دستگاه می‌رسید، در حالی که هم‌اکنون حداکثر حدود دو هزار اتوبوس فعال داریم.
وی ادامه می‌دهد: تهران شهری است که مرکزیت دارد و این مرکز آهسته‌آهسته رشد کرده است و هر خط حمل‌ونقل همگانی باید از این نقطه عبور کند و سه کریدور مطرح شده برای تراموا نیز به‌نوعی قطری هستند و از این مرکز می‌گذرند.
دبیر کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه بسیاری از شهرهای کشور با افتخار می‌گویند که بخشی از درآمدهای غیرنقدی خود را خرج حمل‌ونقل می‌کنند، ادامه می‌دهد: این هزینه بستگی دارد در کدام نقطه صرف شود، نقطه‌ای که پوشش جدید ایجاد می‌کند یا در نقطه‌ای که سیستم حمل‌ونقلی موجود است و می‌خواهیم با ارتقای آن، شهر را زیباتر کنیم و نمادی از شهر باشد، البته که این درآمد نیز جای بحث دارد.
تأمین زیرساخت‌های تراموا در اصفهان نباید لطمه‌ای به آثار تاریخی وارد کند
ابوالفضل قربانی، رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شهری شورای اسلامی شهر اصفهان می‌گوید: از گذشته در رابطه با موضوع احداث تراموا در نصف‌جهان مطالعاتی انجام شده و آنچه مسلم است، لزوم مطالعات بیشتر در این رابطه به دلیل هزینه آن و تحریم‌های ظالمانه و تأمین ارز است.
وی با اشاره به باز بودن پرونده احداث خطوط تراموا در اصفهان می‌افزاید: اینکه بگوییم این پروژه در زمان مشخصی اجرا خواهد شد، موضوع در حال بررسی و مطالعه است، اما زمانی مطرح شده بود یک خط از میدان استقلال تا میدان شهدا یا پل فلزی احداث شود و در صورتی که این مطالعات به نتیجه مطلوبی برسد، مدیریت شهری برای اجرای پروژه احداث تراموا _نه فقط این خط_ اقدام خواهد کرد.
احداث تراموا در سال‌های اخیر نیز در دستور کار مدیریت شهری اصفهان قرار داشته است، اما مشکلات پیرامون آن موجب تأخیر در اجرا شده است
رئیس کمیسیون هوشمندسازی و حمل‌ونقل شهری شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه نمی‌توان گفت برای تمام قسمت‌های اصفهان که در بافت تاریخی قرار دارد، باید از تراموا استفاده شود، اما بخش‌هایی از آن امکان استفاده از این سیستم حمل‌ونقلی را دارد، تصریح می‌کند: احداث تراموا در سال‌های اخیر نیز در دستور کار مدیریت شهری اصفهان قرار داشته است، اما مشکلاتی که پیرامون آن وجود داشته، موجب تأخیر در اجرا شده است، بنابراین هنوز هم در دستور کار است و امیدواریم با بهبود شرایط اقتصادی کشور، بتوان به آن سرعت بخشید.
قربانی تاکید می‌کند: بخش زیادی از مطالعات احداث تراموا مربوط به تکمیل مطالعات جامع حمل‌ونقل اصفهان است که باید مشاور دلایل توجیهی آن را مطرح می‌کند و درصدد هستیم تا پایان سال این طرح مطالعاتی را تکمیل کنیم.
با احداث تراموا مخالفم
مرتضی جابری‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: مسائل بسیار مهم‌تری در زمینه حمل‌ونقل شهرهای کشور داریم که موضوع احداث تراموا رده بیست‌هزارم آن‌ها هم نیست، بنابراین با احداث تراموا در وضعیت حال حاضر به‌صورت صریح و کامل مخالف هستم.
به گزارش ایمنا، دید کلی که در لایه مدیریت شهری وجود دارد، رغبت غیرعادی نسبت به تراموا است؛ البته اگر جمله «هرگونه صرف هزینه‌ای در حمل‌ونقل همگانی کار مثبتی است» را بپذیریم، تراموا یکی از گزینه‌هایی است که به‌صورت جدی به آن توجه شده است.
جدا از اینکه احداث تراموا به‌عنوان یک سیستم حمل‌ونقلی جدید می‌تواند یک «شوآف» باشد، باید توجه داشته باشیم که با چه فرایندی مصوبه احداث آن دریافت شده است؛ آیا سوال درستی در خصوص انجام مطالعات لازم برای احداث آن از مشاور پرسیده شده یا فقط باید این سیستم را به‌صورت منطقی تأیید می‌کرده است. البته باید به‌صورت کامل روی این موضوع بحث و تبادل نظر انجام شود و بدانیم چه مزایایی دارد و از طرف دیگر نیز دیدگاه سایر شهرهای جهان نسبت به آن چگونه است.
نظر شما