به گزارش خبرگزاری ایمنا، در تدارک برگزاری اولین سالگرد شهادت مجاهد قهرمانمان بودیم که غممان با غمی دگر تازه شد؛ دوازدهم دی سال ۱۳۹۹ بود که خبر درگذشت آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی این‌طور گوش به گوش چرخید: «آیت‌الله مصباح سردار عرصه جهاد تبیین درگذشت» و آنجا بود که بیش از هر زمان دیگر کلام امیرالمومنین یعنی: «إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.» (هرگاه عالمی بمیرد رخنه‌ای جبران‌ناپذیر در اسلام ایجاد می‌شود که تا روز قیامت هیچ‌چیز آن را فرو نمی پوشد.) را درک کردیم.
ساعاتی پس از این خبر بود که پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی درگذشت این عالم بلندمرتبه منتشر شد:
«با تأسف و تأثر فراوان خبر درگذشت عالم ربانی، فقیه و حکیم مجاهد، آیت‌الله آقای حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی را دریافت کردم. این، خسارتی برای حوزه علمیه و حوزه معارف اسلامی است. ایشان متفکری برجسته، مدیری شایسته، دارای زبان گویایی در اظهار حق و پای با استقامتی در صراط مستقیم بودند؛ خدمات ایشان در تولید اندیشه دینی و نگارش کتب راه‌گشا و در تربیت شاگردان ممتاز و اثرگذار و در حضور انقلابی در همه میدان‌هایی که احساس نیاز به حضور ایشان می‌شد، حقاً و انصافاً کم‌نظیر است. پارسایی و پرهیزگاری خصلت همیشگی ایشان از دوران جوانی تا آخر عمر بود و توفیق سلوک در طریق معرفت توحیدی، پاداش بزرگ الهی به این مجاهدت بلندمدت است.
اینجانب که خود سوگوار این برادر قدیمی و عزیز می‌باشم، به خاندان گرامی و فرزندان عالم و صالح و دیگر بازماندگان ایشان و نیز به شاگردان و ارادتمندان این معلم بزرگ و به حوزه علمیه تسلیت عرض می‌کنم و علو درجات ایشان و مغفرت و رحمت الهی را برای ایشان مسئلت می‌نمایم.»
زمانی که نگاهی حتی گذرا به این پیام داریم، شاهد استفاده از تعابیر بلند و کم‌سابقه هستیم، اما شاید برای عده‌ای این سوال مطرح شود که علامه مصباح که بود که رهبر معظم انقلاب اینچنین تعابیری را برایشان به کار بردند؟
محمدتقی مصباح یزدی متولد سال ۱۳۱۳، فیلسوف، مجتهد، فقیه، استاد اخلاق، مفسر، متکلم و از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و از شاگردان امام خمینی (ره)، آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی، سیدابوالقاسم خوئی و محمدتقی بهجت بود.
ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، عضویت در مجلس خبرگان رهبری و شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از جمله مناصب او بود.
این عالم بلندمرتبه وی تحصیلات مقدماتی حوزوی را در یزد به‌پایان رساند و برای تحصیلات تکمیلی علوم اسلامی عازم نجف شد، اما به‌علت مشکلات مالی، ناچار شد بعد از یک‌سال از نجف هجرت کند و برای ادامه تحصیل به قم رفت و در آنجا ضمن بهره‌بردن از محضر اساتید بزرگ قم در حوزه علم، وارد فعالیت‌های علمی، سیاسی و فرهنگی شد.
آیت‌الله مصباح از بدو ورود به حوزه علمیه قم، متوجه برخی کاستی‌ها در سه حیطه آموزشی، اخلاقی و تبلیغی شد و بر همین اساس دنبال بود تا با تهیه و تدوین برنامه‌ای به‌حل این مشکلات اقدام کند و در ادامه طرحی را ضمن نامه‌ای که به امضای ۲۰۰ تن از بزرگان حوزه رسیده بود به‌محضر آیت‌الله العظمی بروجردی تقدیم کرد و آیت‌الله بروجردی نیز نامه را مورد عنایت قرار داد و محتوای آن را تأیید کرد.
در ادامه این مسیر بود که آیت‌الله مصباح همراه با شهید بهشتی و آیت‌الله ربانی شیرازی مدرسه‌ای با نام «حقانی» جهت پروراندن طلاب ممتاز تأسیس کردند و آیت‌الله قدوسی نیز به‌ریاست این مدرسه منصوب شد؛ از دیگر خدمات آموزشی و پرورشی آیت‌الله مصباح یزدی، پذیرفتن بخش آموزش مؤسسه در راه حق بود که آیت‌الله سیدمحسن خرازی مؤسس آن بود؛ وی به‌سبب نفوذ عقاید ماتریالیستی و مارکسیستی فرهنگ غرب در ذهن جوانان و با توجه به خلأ موجود در حوزه در زمینه این مباحث، تصمیم به‌ساماندهی بخش آموزش مؤسسه در راه حق گرفت.
تلاش علامه مصباح برای ایجاد وحدت میان حوزه و دانشگاه
تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و همچنین بنیاد فرهنگی باقرالعلوم (ع) از دیگر خدمات آیت الله مصباح بود؛ وی در ابتدای انقلاب با مشاهده توطئه‌های اعتقادی دشمنان تصمیم گرفت تا برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، در مراکز گوناگون خصوصاً محیط‌های دانشگاهی به سخنرانی و پاسخ به‌شبهات بپردازد و بر همین اساس در طرحی، تأسیس مرکزی به نام «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» را پیشنهاد داد که به تصویب ستاد انقلاب فرهنگی رسید؛ در ادامه نیز با تأسیس «بنیاد فرهنگی باقرالعلوم (ع)»، فارغ‌التحصیلان مؤسسه در راه حق را برای گذراندن دوره‌های تخصصی در یازده رشته علوم قرآنی، اقتصاد، تاریخ، کلام و دین‌شناسی، روان‌شناسی، علوم تربیتی، مدیریت، علوم سیاسی، فلسفه، حقوق و جامعه‌شناسی دعوت کرد و در نهایت با توسعه این مؤسسه، همچنین گسترش روزافزون طلاب، نیاز به‌فضایی گسترده‌تر با امکانات بیشتر، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بنا شد.
از گروه ۱۱ نفره تا راه‌اندازی نشریات پیش از انقلاب
آیت‌الله مصباح یزدی در طول حیات خود، همواره در کنار مسائل مذهبی و علمی، به مسائل سیاسی نیز توجهی ویژه داشت و در صحنه سیاسی به‌صورت یک عنصر فعال، ایفای نقش می‌کرد که در ادامه مروری بر آن‌ها نیز داریم:
وی در دوران قبل از انقلاب و هم‌زمان با نهضت امام‌خمینی با همکاری برخی از روحانیون فعال در صحنه همچون آیت الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی، شهید قدوسی و آیت‌الله ربانی شیرازی، برای مبارزه با رژیم پهلوی گروهی را تشکیل داد که در متون تاریخی به «گروه یازده نفره» یا «هیئت مدرسین» معروف است؛ آیت‌الله مصباح همچنین در بیانیه‌ها و نامه‌ها، از سیاست‌های دولت در زمینه‌های مختلف از جمله بدرفتاری با علما و فضلا، خفقان حاکم بر نظام سیاسی، محدودیت رفتاری و سانسور شدید، به‌طور قاطع اعتراض کرده است.
آیت الله مصباح یزدی در دوران خفقان پهلوی نیز به‌طور صریح حمایت خود را از رهبری امام خمینی اعلام می‌کرده که در این رابطه می‌توان به‌نامه سرگشاده ایشان به‌همراه دیگر علما، خطاب به امام خمینی (ره) اشاره کرد که در این نامه، ضمن ابراز تألم ناشی از بدرفتاری با امام، از تبعید ایشان به عتبات عالیات به‌شدت ابراز تأسف کردند؛ از دیگر فعالیت‌های سیاسی ایشان در دوران قبل از انقلاب، می‌توان به راه‌اندازی مطبوعات و نشریات مقابل رژیم یاد کرد که از جمله آنان نشریه «بعثت» و «انتقام» بودند.
حضور پرقدرت آیت‌الله مصباح در حیاط خلوت آمریکا
آیت‌الله مصباح یزدی در مرداد ۱۳۷۶ نیز سفری به آمریکای لاتین داشت که بسیار پربرکت بود؛ این سفر از اسپانیا شروع شد و در آرژانتین خاتمه یافت و هدف از آن سفر نیز آشنا کردن جامعه آمریکای لاتین با تفکر اسلامی، مقابله با الحاد، تبیین معارف اهل بیت (ع)، معرفی بیشتر انقلاب اسلامی ایران، پاسخ به شبهات مردم و وحدت ادیان توحیدی بود.
آیت‌الله مصباح ۶۳ ساله، در این مسافرت تبلیغی و علمی در ده‌ها مرکز علمی و فرهنگی حاضر شده و حدود ۸۰ سخنرانی انجام داد که فهرست بخشی از سخنرانی‌های ایشان عبارتند از:
اسپانیا: ۱۲ برنامه سخنرانی، شهرهای مادرید (پایتخت اسپانیا) سویا، گرانادا و بارسلون
مکزیک: ۸ برنامه سخنرانی، مکزیکوسیتی (پایتخت)
کوبا: ۸ برنامه سخنرانی، هاوانا (پایتخت)
کلمبیا: ۱۶ برنامه سخنرانی، بوگوتا (پایتخت)
برزیل: ۹ برنامه سخنرانی، شهر ریودوژانیرو و سن پابلو
شیلی: ۹ برنامه سخنرانی، سانتیاگو (پایتخت) و شهر وال پارائیسو
آرژانتین: ۱۷ برنامه سخنرانی، بوینوس آیرس (پایتخت) و شهرستان روساریو
جهاد فرهنگی در «طرح ولایت»
از مهم‌ترین مصادیق و جلوه‌های جهاد فرهنگی آیت‌الله مصباح یزدی طراحی و راه اندازی دوره مبانی اندیشه‌ی اسلامی «طرح ولایت» برای دانشجویان سراسر کشور بود.
درست در زمانی که دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی با استفاده از فضای دوم خرداد ۱۳۷۶، هجمه گسترده‌ای را به مبانی اسلام و انقلاب اسلامی می‌کردند، آیت‌الله مصباح یزدی از جمله شخصیت‌هایی بود که در سال‌های دوران اصلاحات، حجم وسیعی از جوسازی‌ها برای تخریب شخصیت وی صورت گرفت تا او را از صحنه تأثیرگذاری فرهنگی کشور خارج سازد اما نه تنها این امواج اهانت‌آمیز خللی در ادامه حرکت روشنگرانه وی ایجاد نکرد، بلکه عزم آیت الله مصباح را بر پیمودن مسیر خود راسخ‌تر ساخت.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار دانشجویان و دانش‌آموزان بسیجی «طرح ولایت» در شهریورماه ۱۳۷۸ نقش آیت‌الله مصباح یزدی را در هدایت طرح و برنامه طرح ولایت حائز اهمیت خواندند و فرمودند: «امروز بحمداللَّه نظام اسلامی ما مفتخر است که شخصیت‌های برجسته علمی و معنوی در آن حضور دارند؛ مثل همین شخصیت عزیز و عظیم -جناب آقای مصباح یزدی- که بحمداللَّه این کار هم از برکات ایشان است. من ایشان را نزدیک به چهل سال است می‌شناسم و به ایشان ارادت قلبی دارم؛ فقیه، فیلسوف، متفکّر و صاحب‌نظر در مسائلِ اساسی اسلام. اگر خدای متعال به نسل کنونی ما این توفیق را نداد که از شخصیت‌هایی مثل مرحوم علامه طباطبایی، یا مرحوم شهید مطهّری استفاده کند، بحمداللَّه این شخصیت عزیز و عظیم، خلأ آن عزیزان را در زمان ما پر می‌کنند. من حقیقتاً خدا را حمد و شکر می‌کنم که جامعه ما و به‌خصوص نسل جوان ما به ایشان خیلی علاقه دارند. من از هر جا که کسب خبر کردم - در سرتاسر کشور - اطّلاع یافتم که نسل جوان ما به ایشان به‌شدت علاقه‌مند، معتقد و قدردان است. این هم نعمت بزرگ خدا و دلیل سلامت این کار است.»
این دوره‌ها از سال ۱۳۷۵ آغاز شد و برای ارتقای مباحث عقیدتی و مباحث فرهنگی دانشجویان هر تابستان تشکیل می‌شد، بعد از چندین سال تدریس، تقاضا برای فرهنگیان و معلمان و اساتید دانشگاه و حوزه‌های علمیه و گروه‌های مختلف بیشتری از جامعه به وجود آمد که در حال حاضر بیش از ۷۰ هزار نفر این دوره را گذرانده و کتاب‌های این دوره به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است؛ طرح ولایت دوره‌ای بود که افرادی که به هیچ چیزی اعتقاد نداشتند و اساساً منکر همه الهیات می‌شدند هم مخاطب آن بودند.
مروری بر آثار علامه مصباح یزدی
- اخلاق در قرآن (۳ جلد)
- آذرخشی دیگر از آسمان کربلا
- آزادی؛ ناگفته‌ها و نکته‌ها
- اصلاحات، ریشه‌ها و تیشه‌ها
- آفتاب ولایت
- آموزش عقاید (۳ جلد)
- آموزش فلسفه (۲ جلد)
- آئین پرواز
- اخلاق اسلامی
- انسان‌شناسی در قرآن
- انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن
- انقلاب اسلامی، جهشی در تحولات سیاسی تاریخ
- ایدئولوژی تطبیقی
- بزرگ‌ترین فریضه
- بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه
- به پیشواز خورشید غرب
- به سوی او
- به سوی تو
- به سوی خودسازی
- پاسخ‌های استاد به جوانان پرسشگر
- پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک (۶ جلد)
- پرتوی از امامت و ولایت در قرآن کریم
- پرسش‌ها و پاسخ‌ها (۵ جلد)
- پندهای امام صادق (علیه‌السلام) به ره‌جویان صادق
- پندهای الهی
- پند جاوید (۲ جلد)
- پیام مولا از بستر شهادت
- پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی
- تعدد قرائت‌ها
- تعلیقةٌ علی نهایة الحکمه
- تماشای فرزانگی و فروزندگی
- تهاجم فرهنگی
- توحید در نظام عقیدتی اسلام
- انقلاب اسلامی، جهشی در فرایند تحولات بین‌الملل
- جامعه و تاریخ در قرآن
- جامعیت قرآن
- جامی از زلال کوثر (شخصیت حضرت فاطمه زهرا)
- جان‌ها فدای دین
- جرعه‌ای از دریای راز
- جنگ و جهاد در قرآن (۲ جلد)
- جهان‌شناسی در قرآن
- جوانان و مشکلات فکری
- چکیدهٔ چند بحث فلسفی
- چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی
- حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه
- حقوق و سیاست در قرآن
- خداشناسی در قرآن
- خودشناسی برای خودسازی
- در پرتو آذرخش
- در پرتو ولایت
- در جست‌وجوی عرفان اسلامی
- دروس فلسفه
- دروس فلسفه اخلاق
- دین و آزادی
- رابطه علم و دین
- راه‌شناسی در قرآن
- راهنماشناسی در قرآن
- راهیان کوی دوست
- رساترین دادخواهی و روشنگری (شرح خطبه فدکیه) (۲ جلد)
- رستگاران
- ره‌توشه (۲ جلد)
- زن، نیمی از پیکر اجتماع
- زینهار از تکبر!
- سجاده‌های سلوک (۲ جلد)
- سفر به سرزمین هزار آئین
- سیری در ساحل
- سیمای پیامبر اعظم (ص) در آینه نهج‌البلاغه
- سیمای سرافرازان (۲ جلد)
- سلسله مباحث اسلام، سیاست و حکومت
- شرح الهیات شفاء (۵ جلد)
- شرح برهان شفاء (۴ جلد)
- شرح جلد اول اسفار اربعه (۲ جلد)
- شرح جلد سوم اسفار اربعه (۱ جلد)
- شرح جلد هشتم اسفار اربعه (۲ جلد)
- شرح نهایةالحکمه (۲ جلد)
- عبرت‌های خرداد
- فلسفه اخلاق
- قرآن در آینه نهج‌البلاغه
- قرآن‌شناسی (۲ جلد)
- قلمرو دین
- کاوش‌ها و چالش‌ها (۲ جلد)
- مباحثی پیرامون حوزه
- معرفت‌شناسی انتقادی
- نظریه حقوقی اسلام (۲ جلد)
- نظریه سیاسی اسلام (۲ جلد)
- گفتمان روشنگر
- نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم
- نقش تقلید در زندگی انسان
- یاد او (ذکر و ذاکران در کلام امیر مؤمنان)
- مباحثی پیرامون عرفان
- یاد تو
- نجوای عاشقانه
- شکوه نجوا
- صهبای حضور
- طوفان فتنه و کشتی بصیرت
- عبرت‌های خرداد
- عروج تا بی‌نهایت
- فلسفه اخلاق
- قرآن در آئینه نهج‌البلاغه
- قرآن‌شناسی (معارف قرآن ۶)
- قرآن‌شناسی جلد (۲ جلد)
- کاوش‌ها و چالش‌ها (۲ جلد)
- کلمة حول فلسفة الاخلاق
- کیهان‌شناسی (معارف قرآن ۲)
- گفتمان روشنگر درباره‌اندیشه‌های بنیادین
- لقای الهی
- مباحثی درباره حوزه
- مباحثی پیرامون مسائل اعتقادی و اخلاقی
- نظریه حقوقی اسلام (۲ جلد)
- نظریه سیاسی اسلام (۲ جلد)
- نقد و بررسی مکاتب اخلاقی
- نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم
- نقش تقلید در زندگی انسان
- نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه
- نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی
- نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام
- هم‌اندیشی معرفت‌شناسی
- یاد او
مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی سرانجام دوازدهم دی ۱۳۹۹ شمسی در ۸۶ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت و پیکر مطهر وی پس از انتقال به شهر مقدس قم، در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد؛ همان‌طور که پیش از این نگاهی به آثار این شخصیت عظیم داشتیم، ایشان در علم و فرهنگ و دین سرآمد بود و رهبر انقلاب در دیداری که با خانواده وی داشتند؛ این جامع‌الاطراف بودن را این‌طور بیان می‌کنند: «مرحوم آقای مصباح (رضوان‌الله علیه) یک خصوصیات منحصربه‌فردی داشتند که من در مجموعه فضلای برجسته‌ی قم که از قدیم می‌شناختیم، و حالا هم بحمدالله برکات بعضی‌شان ادامه دارد، نگاه می‌کنم، جامع این خصوصیّات را کسی مثل مرحوم آقای مصباح مشاهده نمی‌کنم؛ علم فراوان، فکر خوب و نوآور، بیان رسا و واضح، انگیزه‌ی تمام‌نشدنی و بی‌نظیر، خلقیّات و رفتارهای شایسته و برجسته، سلوک و معرفت و توجه معنوی و مانند اینها؛ مجموع اینها را واقعاً انسان نمی‌تواند پیدا کند. اینها در آقای مصباح جمع بود.»
نظر شما