به گزارش خبرنگار ایمنا، شیر، کامل‌ترین و قدیمی‌ترین غذای شناخته شده بشر است که با برخورداری از ترکیبات مهمی مانند پروتئین، کلسیم، فسفر و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی، حجم زیادی از نارسایی‌های ناشی از سوءتغذیه را جبران می‌کند، استفاده از شیر به ویژه برای دانش‌آموزان، تندرستی، تقویت قدرت یادگیری، تفکر و خلاقیت بیشتر را به ارمغان خواهد آورد، از ناخن‌ها تا پوست و موی سر همه درگیر و تأثیرپذیر از مصرف شیر و خواص آن هستند، هر لیوان شیر معادل ۲۵۰ میلی‌لیتر حدود ۳۱۵ میلی‌گرم کلسیم دارد که ۳۰ درصد کلسیم روزانه مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.
متخصصان و کارشناسان تغذیه اذعان دارند؛ در عصر حاضر بخش مهمی از هرم‌های غذایی تأیید شده توسط سازمان‌های غذا و داروی کشورها و نیز سازمان‌های بین‌المللی نظیر WHOو FAO به شیر و فرآورده‌های آن اختصاص دارد، بی‌شک یکی از برنامه‌های مهم، تأثیرگذار و گسترده در مورد ترویج مصرف شیر، طرح توزیع شیر در مدارس است که نگاهی به تاریخچه توزیع رایگان شیر در مدارس ایران نشان دهنده بیش از ۲۳ سال با پوشش قرار دادن ۱۰ هزار دانش‌آموز در سال ۱۳۷۹ برای اولین بار طرح شیر مدرسه به صورت آزمایشی آغاز و در سال‌های بعد به سراسر کشور و مقاطع تحصیلی تعمیم داده شد.
بنابراین طی سال‌های گذشته روند پوشش دانش‌آموزان در طرح شیر رایگان مدارس کامل‌تر شد تا جایی که جامعه هدف این طرح تمام دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌های پیش‌دبستانی، ابتدایی، راهنمایی و متوسطه شبانه‌روزی دولتی، مراکز شبانه‌روزی کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش بهزیستی و کارکنان شاغل در واحدهای آموزشی بود، از این رو براساس آمارها هم‌زمان با اجرای رسمی طرح در سال ۸۰، یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار دانش‌آموز شیر رایگان دریافت کردند، طی سال‌های ۸۵ تا ۹۴، جمعیت تحت پوشش این برنامه تمام دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی بودند، به طوری که مطابق آمار از سوی انجمن صنایع لبنی ایران بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۶؛ سال (۷۹ تا ۹۴) حدود ۱۲ میلیون دانش‌آموز ایرانی در تمام مقاطع تحصیلی شیر پاستوریزه و استریل در مدارس دریافت کرده‌اند.
بنا به اذعان مسئولان وقت وزارت آموزش و پرورش، در سال تحصیلی ۹۵-۹۴ به‌رغم مشکلات اعتباری در تمام مقاطع تحصیلی شامل مقطع پیش‌دبستانی تا پیش‌دانشگاهی مدارس دولتی و غیردولتی و دانش‌آموزان مراکز شبانه‌روزی تحت پوشش بهزیستی شیر توزیع شد و به عبارتی دانش‌آموزان، پیش دبستانی‌ها، معلمان و کودکان تحت پوشش بهزیستی که شمار آنها به ۱۴.۵ میلیون نفر می‌رسد، ۷۹۸ میلیون پاکت شیر در ۵۵ نوبت با صرف اعتبار ۴۰۰ میلیارد تومانی دریافت کردند؛ اما در سال تحصیلی ۹۵ تأمین اعتبار شیر مدارس با مشکلاتی همراه شد و طبق گفته معاون وزارت آموزش و پرورش، توزیع شیر با احتیاط بیشتری صورت گرفت.
برخی کارشناسان معتقدند گرچه تا میانه دهه ۸۰ نیز اقدامات خوبی در زمینه توزیع رایگان شیر در مدارس ایران اتفاق افتاد اما در اواخر دهه ۸۰ با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها، شیر مدارس حذف شد به نحوی که محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی اظهار کرده است؛ «تا سال‌هایی شیر مدارس مطالبه آموزش و پرورش بود و بر آن نظارت داشت، وزارت بهداشت آئین‌نامه‌های آن را ابلاغ می‌کرد و تولیدکنندگان هم آن را اجرا می‌کردند، اما از دوره‌ای به بعد شیر مدارس جزو بودجه آموزش و پرورش شد و این سازمان نیز به جای تخصیص بودجه متمرکز آن را تبدیل به بودجه استانی کرد. استانی شدن بودجه باعث شد که از به طور مثال تهران، امکان ارسال محصولات به شهرستان‌های دیگر نباشد و باید از استان تأمین می‌شد، از طرفی تا طرح‌ها تصویب و ابلاغ شود از سال تحصیلی ماه‌ها گذشته بود.
اعتبارات لازم برای تحقق کامل طرح «باغ» فراهم نشد
از همین رو وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که برنامه این وزارتخانه برای سال تحصیلی ۹۶ تمرکز بر روی مناطق کم برخوردار است و دفعات توزیع شیر در مدارس نیز مطابق سال تحصیلی ۹۵-۹۴ همان ۵۵ نوبت خواهد بود، با این وجود اما دی‌ماه سال ۹۶ اعلام شد که هیچ اعتباری به منظور توزیع شیر در مدارس به وزارتخانه تخصیص نیافته است، کمبود اعتبارات تا حدی پیش رفت که اولویت آموزش و پرورش برای توزیع شیر مدارس در سال ۹۷ نیز بر روی مدارس ابتدایی و مناطق محروم و آن هم بین ۲۴ تا ۴۰ نوبت شیر در سال تحصیلی گذاشته شد، اما تخصیص اعتبارات آن به زعم وزیر وقت آموزش و پرورش به دلیل مشکلات درآمدی دولت و خزانه، امکان تخصیص بودجه فراهم نشد.
طبق آنچه از طرف سازمان برنامه و بودجه در سال ۹۸ ابلاغ شد، اولویت نخست توزیع شیر رایگان مدارس به استان‌های کمتر برخوردار مانند ایلام، بوشهر، خراسان جنوبی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان تعلق گرفت و طی دو سال ۹۹ و ۱۴۰۰ اگرچه خبرهای کمرنگی از تخصیص بودجه برای شیر مدارس در لوایح بودجه سالانه شنیده می‌شد، اما به دلیل پاندمی کووید ۱۹ و تعطیلی آموزش حضوری مدارس، عملاً هیچ شیری بین دانش آموزان توزیع نشد.
به زعم کارشناسان و مسئولان؛ در قانون بودجه سال گذشته برای اجرای طرح «باغ» (بسته‌های غذایی) ۱,۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار برای تغذیه رایگان که به توزیع شیر و تغذیه دانش‌آموزان مناطق محروم معطوف می‌شد، اختصاص یافت، از همان ابتدا قرار بر این شد تا طرح مذکور در آغاز کار برای ۷۵ هزار دانش‌آموز تا پایان سال تحصیلی اجرا شود و از سال تحصیلی آینده (۱۴۰۲-۱۴۰۱) برای جمعیت دانش‌آموزی سه تا پنج میلیون نفر به ویژه دانش‌آموزان مدارس و مناطق محروم و کم برخوردار، عشایری و مرزی اجرا شود، بنابراین در سال ۱۴۰۱ طرح باغ تا پایان خردادماه به صورت آزمایشی و از مهرماه سال ۱۴۰۱ به‌صورت رسمی در مدارس دوره ابتدایی و متوسطه اول و دوم با اولویت دانش‌آموزان دختر در مناطق روستایی، کم برخوردار و عشایری اجرا شد، بسته‌های غذایی توزیع شده در بین این دانش‌آموزان شامل شیر و نان غنی‌شده، خرما، گردو، کشمش بود، اجرای پایلوت این طرح از دانش‌آموزان استان‌های البرز و سیستان و بلوچستان کلید خورد و دلیل آن این بود که با اجرای آزمایشی آن در حاشیه شهر کرج و مناطق محروم سیستان و بلوچستان، به‌طور هم‌زمان ذائقه دانش‌آموزان مناطق شهری و روستایی و نیازهای غذایی آنها ارزیابی شود.
بر این اساس به‌رغم تمام این برنامه‌ها، دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام شد که اعتبارات لازم برای تحقق کامل طرح «باغ» فراهم نشد، چراکه گرچه اعتبار شیر مدارس در بودجه ۱۴۰۱ دیده شده بود، اما تخصیص نداشت و برخی استان‌ها از اعتبارات خودشان به صورت حداقلی این کار را انجام دادند به طوری که صادق ستاری‌فرد، سخنگوی وقت وزارت آموزش و پرورش درباره آخرین وضعیت اجرای طرح بسته امنیت غذایی و توزیع شیر در میان دانش‌آموزان مناطق محروم اظهار کرد که پیش‌بینی آموزش و پرورش اجرای طرح «باغ» برای تمام استان‌ها بود، اما به دلیل عدم تخصیص اعتبارات از سوی سازمان برنامه، این طرح به طور کامل محقق نشد و شیر رایگان دانش‌آموزی در مناطق کم برخوردار هشت استان توزیع شد.
تمام دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی سراسر کشور ۲ بار در هفته شیر رایگان دریافت خواهند کرد
بنابراین پس از شش سال وقفه در توزیع شیر مدارس، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی روز شنبه اول مهرماه، در حاشیه مراسم نواختن زنگ آغاز سال تحصیلی اعلام کرد که امسال توزیع شیر در مدارس آغاز شده و امیدواریم بتوانیم در مدارس زیادی شیر توزیع کنیم تا بدین ترتیب نسبت به مسئله جسمی دانش‌آموزان توجه ویژه‌ای صورت گیرد، همچنین رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش در بیست‌ونهم شهریورماه در جلسه هیئت دولت و به مناسبت آغاز سال تحصیلی اعلام کرد؛ همه دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی سراسر کشور دو بار در هفته شیر رایگان دریافت خواهند کرد.
از این رو برنامه‌ریزی طرح توزیع شیر رایگان در مدارس ابتدایی در حالی شروع شد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم در جلسه علنی روز چهارشنبه بیست‌وششم مهرماه، بندهای الحاقی (۵) و (۶) ماده ۷۱ لایحه برنامه هفتم توسعه را به تصویب رساندند و بر این اساس نمایندگان مجلس شورای اسلامی دولت را مکلف به اجرای توزیع شیر رایگان در مدارس کردند، لذا بنا بر اعلام وزیر آموزش و پرورش، «تمام دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی سراسر کشور دو بار در هفته شیر رایگان دریافت خواهند کرد»؛ از سوی دیگر بنا بر گفته معصومه نجفی پازوکی معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش، تعداد دانش‌آموزان ابتدایی در سال تحصیلی جدید، ۹ میلیون نفر است؛ بر این اساس ۹ میلیون دانش‌آموز قرار است در سال تحصیلی جدید تحت پوشش شیر رایگان قرار گیرند.
نگاهی به ضرورت‌های احیای توزیع شیر رایگان مدارس
براساس گزارش روزهای گذشته انجمن صنایع لبنی ایران، شیوع پوکی استخوان در کشور در بین سالمندان ایرانی بالاتر از ۶۰ سال بیش از ۴۰ درصد گزارش شده است. همچنین در گزارشی به نقل از وزارت بهداشت، کمبود تراکم و پوکی استخوان در زنان بالای ۵۰ سال در حدود ۴۷ ذکر شده است. بارسلامتی و اقتصادی اوستئوپروز و شکستگی استخوان در ایران به نسبت بالا است به عنوان مثال یک مطالعه در سال، ۲۰۱۷ متوسط هزینه‌های مستقیم (پزشکی و غیرپزشکی در سال بعد از شکستگی لگن مهره و ساعد را به ترتیب ۵۳۸۱ ۲۹۸۱ و ۱۲۰۹ دلار محاسبه کرده است، علاوه بر این ایران در میان کشورهایی است که جمعیت سالخورده آنها به شدت در حال رشد است، بنابراین پیش‌بینی می‌شود که بیماری‌های مفصلی، به طور کلی و اوستئوپروز و سارکوپنی به طور خاص به مشکلات اصلی سلامت عمومی در آینده نزدیک تبدیل شده و بار سنگینی بر سلامت و اقتصاد سلامت مردم تحمیل خواهد شد.
کارشناسان تغذیه و متخصصان علوم پزشکی، بر این عقیده‌اند که حذف شیر و لبنیات از سبد غذایی، تبعات ناگواری درپی دارد و می‌تواند مقدمه‌ای برای وقوع یک فاجعه انسانی تلقی شود. زیرا، جسم و روح انسان به غذای سالم و مقوی نیاز دارد تا بتواند خوب فکر کند و خوب کار کند، مواد مغذی که در شیر وجود دارد، به قدری برای انسان مهم است که اگر بخواهد هر کدام از محصولات لبنی را حذف کند؛ می‌تواند با مشکلاتی برای سلامت جسم و روان همراه باشد، از این رو کارشناسان بر این باورند که طرح توزیع رایگان شیر در مدارس می‌تواند از پوکی استخوان و کاهش متوسط قد دانش‌آموزان، پوسیدگی دندان، کاهش حافظه و کاهش ابتلاء به سرطان جلوگیری کند و سبب تقویت پوست و مو، افزایش حجم ماهیچه و کاهش استرس شود.
دستورالعمل توزیع شیر در مدارس هنوز ابلاغ نشده است
در همین راستا بنا بر اعلام وزیر آموزش و پرورش، که طرح توزیع شیر رایگان از مهر سال جاری در تمام مدارس ابتدایی سراسر کشور اجرا می‌شود؛ مهدی منتجب، رئیس اداره رفاه و پشتیبانی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان ضمن گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه در بحث توزیع شیر رایگان مدارس، هنوز دستورالعملی از سوی وزارت آموزش و پرورش به استان ابلاغ نشده است، می‌گوید: چنانچه درباره توزیع شیر رایگان مصوبه‌ای ابلاغ شود، اطلاع‌رسانی خواهد شد، باید منتظر دستورالعمل این وزارتخانه باشیم و به استناد آن انجام وظیفه کنیم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نحوه توزیع شیر در مدارس استان اصفهان به چه صورت خواهد بود، اظهار می‌کند: این موضوع که جامعه هدف چیست و به چه میزان و در چند نوبت شیر توزیع می‌شود، بر اساس دستورالعمل وزارت آموزش و پرورش است که باید تا زمان ابلاغ آن صبر کرد.
شیر یک ماده کامل برای رشد ذهنی و جسمی دانش‌آموزان
بر اساس این پیوند؛ خدیجه رحمانی، استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی درباره ضرورت توزیع شیر در مدارس اظهار می‌کند: شیر در میان همه مواد غذایی یک ماده کامل است که تمام مواد مغذی را دارا است و کمبود آن تنها در آهن دیده می‌شود.
وی می‌گوید: این ماده غذایی کامل، برای دوران رشد کودکان و نوجوانان بسیار مهم است، زیرا دانش‌آموزان در دوران رشد جسمی و ذهنی هستند و مصرف شیر در این سنین برای آنها بسیار مفید است.
این کارشناس تغذیه دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: سال‌های گذشته طرح پژوهشی درباره تأثیر شیر در رشد ذهنی و جسمی دانش‌آموزان انجام شد که براساس آن، توزیع شیر رایگان در مدارس صورت گرفت؛ براساس نتایج این مطالعه، مشخص شد که رشد جسمی و ذهنی دانش‌آموزان پس از نوشیدن شیر نسبت به قبل از آن بهبود می‌یابد.
وی با بیان اینکه نوشیدن شیر در دوران بلوغ برای دانش‌آموزان ضروری است می‌افزاید: شیر یک ماده غذایی مفید برای دانش‌آموزان است که پیشنهاد می‌شود در میان وعده‌ها مورد استفاده قرار گیرد، زیرا دانش‌آموزان آینده‌سازان کشور هستند و باید از سلامت جسمانی و ذهنی کامل برخوردار باشند و اگر بنای سلامت جامعه را بخواهیم مورد توجه قرار دهیم، باید به تغذیه دانش‌آموزان اهمیت دهیم.
رحمانی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان می‌توانند پیام‌های سلامتی را هم به خانواده‌ها منتقل کنند، تصریح می‌کند: با توجه به این موضوع، خانواده‌ها هم در حد امکان می‌توانند به این پیام‌های سلامتی توجه کنند و مصرف این ماده تغذیه کامل را در سبد خانوار مدنظر قرار دهند.
وی درباره تأثیر توزیع شیر رایگان در مدارس و فرهنگ‌سازی برای رسیدگی به سلامت در میان دانش‌آموزان می‌گوید: دانش‌آموزان از نظر آموزش‌پذیری بسیار گروه خوبی هستند؛ به وِیژه از سنین دبستان کودک سعی می‌کند که از دوستان و معلمان بیش از خانواده پذیرش داشته باشد و حتی در دوران بلوغ یافته‌های قبلی را کنار می‌گذارند و بیشتر به یافته‌های فرهنگی و آموزشی جدید مرتبط با دوستان و معلمان توجه می‌کند.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی خاطر نشان می‌کند: مسئولان با اجرای این طرح به سلامت جامعه و آینده کشور کمک می‌کنند و اعتقاد داریم که پیشگیری مقدم بر درمان است. اگر مصرف شیر کم شود، بی‌شک بیماری‌های متعددی را در سال‌های بعد به ویژه در دوران کهنسالی بیشتر در میان بانوان خواهیم داشت و با مصرف شیر باید از پوکی استخوان پیشگیری کنیم.
نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان با خوردن شیر تأمین می‌شود
در همین راستا مهری‌سادات جلالی‌قهرمانپور، متخصص گوارش و تغذیه کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه تغذیه باعث رشد و تکامل کودکان می‌شود و در سلامت آنها نقش بسیار مهمی دارد، می‌گوید: شیر مدرسه از دیرباز به صورت حرکت جهانی در بسیاری کشورها به ویژه ایران در برنامه مدارس قرار گرفته است. چرا که کودکان در سنین رشد هستند و بیشترین نیاز را به مواد مغذی، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و کلسیم دارند.
وی اظهار می‌کند: با توجه به اهمیت مصرف کلسیم در رشد قدی مطلوب در نوجوانان، توصیه می‌شود دانش‌آموزان روزانه دست کم سه واحد از شیر یا جایگزین‌های آن، مصرف کنند، زیرا مصرف شیر به عنوان یک میان وعده سالم در مدرسه، می‌تواند نقش به سزایی در ایجاد عادت غذایی صحیح در محصلان داشته باشد.
این متخصص گوارش و تغذیه کودکان و نوجوانان با بیان اینکه هم‌اکنون سرانه مصرف شیر در کشور ۷۸ کیلوگرم اما میانگین مصرف جهانی آن ۱۱۶ کیلوگرم است و در ایران ۳۵ کیلوگرم کمتر از سرانه جهانی شیر مصرف می‌شود، می‌افزاید: اهمیت مصرف شیر برای کودکان و نوجوانان در تغذیه این گروه سنی تا اندازه‌ای است که آخرین چهارشنبه ماه سپتامبر (هر سال از مردادماه) از سوی سازمان جهانی غذا (فائو)، روز جهانی شیر مدرسه با هدف اصلی آن نیز تغذیه کودکان و نوجوانان با شیر به عنوان کامل‌ترین غذا که تمامی نیازهای تغذیه‌ای یک فرد را تأمین می‌کند نام‌گذاری شده است، تا دانش‌آموزان در کلاس‌های درس هم این کمبود مهم تغذیه‌ای را جبران کنند.
وی تصریح می‌کند: براساس این ضرورت، کارشناسان و مطالبه‌گران حوزه تعلیم و تربیت هر ساله موضوع توزیع شیر در مدارس سراسر کشور را به عنوان یک دغدغه جدی مورد توجه قرار داده‌اند و از مسئولان آموزش و پرورش درخواست مجدد توزیع شیر در مدارس سراسر کشور را داشتند تا در نهایت این اقدام مهم در دولت سیزدهم با اعلام رئیس جمهور در ابتدای سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ دوباره کلید خورد.
قهرمانپور با بیان اینکه شیر منبع خوبی از ویتامین‌های B است که سبب عملکرد خوب مغز می‌شود تا چرخه‌های خواب و بیداری غیر فعال نماند، می‌گوید: شیر دارای منیزیم و پتاسیم است که می‌تواند به کاهش فشار خون و افزایش جریان خون به اندام‌های حیاتی کمک کند؛ به همین علت باعث کاهش فشار روی قلب و همچنین سیستم قلبی و عروقی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اثر شیر در محافظت از پوست در برابر آفتاب و مرطوب نگه داشتن آن را می‌توان به اسیدهای آمینه موجود در آن نسبت داد، علاوه بر این، محتوای ویتامین A شیر دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بوده و به عنوان یک ماده پاک کننده رادیکال آزاد عمل می‌کند و به دلیل استرس، اکسیداتیو به جلوگیری از پیری زودرس پوست کمک می‌کند.
این متخصص گوارش و تغذیه کودکان و نوجوانان با بیان اینکه جذب کلسیم در سنین ۸ تا ۱۸ سالگی چند برابر سایر سنین است، اظهار می‌کند: رشد طولی تا سن سی سالگی اتفاق می‌افتد و پس از آن رشد طولی متوقف و به طور معمول رشد عرضی آغاز می‌شود، بنابراین کلسیم نقش تعیین کننده‌ای در استحکام و سلامتی استخوان‌ها و دندان‌ها دارد و جذب آن تنها تا حدود سی سالگی صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه اصرار به مصرف شیر مدرسه، فرهنگ‌سازی مصرف آن در بین دانش‌آموزان است، خاطرنشان می‌کند: کمک به افزایش سرانه مصرف شیر باعث ارتقای شاخص سلامتی و کاهش هزینه‌های درمان و نیز افزایش طول عمر همراه با سلامتی و کارآمدی جامعه خواهد شد.
با این اوصاف؛ شیر کامل‌ترین ماده‌ی غذایی است که تمام نیازهای تغذیه‌ای بدن افراد را تأمین می‌کند و در ارتقای شاخص‌های سلامتی و ایمنی بدن، طول عمر همراه با سلامتی و کارآمدی، افزایش بهره هوشی، سلامت دندان‌ها و استحکام استخوان‌ها و کاهش شیوع بیماری‌هایی نظیر فشار خون بالا و مشکلات قلبی و عروقی نقشی انکارناپذیر دارد و مطابق هدف‌گذاری وزارت بهداشت؛ میزان مصرف لبنیات در کشور از سال ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۵ باید حداقل به میزان ۲۵ درصد افزایش یابد، بنابراین به نظر می‌رسد؛ مسئولان ذی ربط می‌توانند در قالب یک قانون پایدار و سلامت محور با توجه به اهمیت فراوان کیفیت رشد و بالندگی کودکان کشور و نظر به تأثیر تغذیه شیر در ارتقای سلامت و رشد کودکان با هماهنگی دو وزارتخانه بهداشت و آموزش و پرورش و سایر ارگان‌های مرتبط نسبت به تأمین و توزیع شیر رایگان مدارس و با کیفیت مورد نیاز تمام دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی در راستای احیای حفظ سلامت آینده‌سازان مؤثر در توسعه کشور، اقدام کنند.
نظر شما