به گزارش خبرنگار ایمنا، اختصاص دادن زمانی هر چند کوتاه برای تفریح و سرگرمی، از دیرباز مورد توجه و ملزوم زندگی بوده و با توسعه زندگی مدرن شهری در عصر امروز، اهمیتی ویژه‌تر یافته است. داشتن اوقات فراغتی هدفمند و در عین حال داوطلبانه، به طور قطع منجر به مهارت‌افزایی فردی و تمرین مهارت‌های اجتماعی خواهد شد و از همین رو، آگاهی‌بخشی والدین در برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت فرزندان خود، تأثیر بسزایی خواهد داشت.
دوران نوجوانی و جوانی در چرخه تربیتی از اهمیت بسیار ویژه‌تری برخوردار هستند و نقش اوقات فراغت در این دوران‌ها بر شکل‌گیری هویت، شخصیت، مهارت‌افزایی و تمرین مهارت‌های فردی و اجتماعی بی‌بدیل است. طی چند سال گذشته و با همه‌گیری بیماری کرونا، بسیاری از نوجوانان و جوانان، زمان اوقات فراغت خود را در خانه و با بازی‌های کامپیوتری، تلویزیون یا خواب می‌گذراندند و بیشتر نوجوانان درگیر کسلی، افسردگی و انزوا شدند و اهمیت اوقات فراغت و لزوم در نظر داشتن برنامه‌ریزی صحیح برای گذراندن آن مشخص شد.
بسیاری از مهارت‌های زندگی در پستوی لحظاتی تحت عنوان «اوقات فراغت» شکل می‌گیرند و آینده‌ای را رقم می‌زنند که نور موفقیت در آن به چشم بخورد. بسیاری از فعالیت‌های هدفمند در لحظات اوقات فراغت هویت نوجوانی را می‌سازند و تمرینی راحت برای موقعیت‌های سخت زندگی به شمار می‌روند.
سرسختی، مسئولیت‌پذیری، مهربانی، روحیه کار تیمی، صبوری، دغدغه‌مندی، خلاقیت و نوآوری، از جمله مهارت‌هایی است که با تمریناتی راحت در طول اوقات فراغت حاصل می‌شوند. گذراندن اوقات فراغت با برنامه‌ریزی‌هایی صحیح، افزون بر تأثیرات روحی، اثرات جسمی متعدی را نیز به همراه دارد و فعالیت‌های در نظر گرفته شده که نیازمند فعالیت جسمی هستند، از نظر جسمی فرد را قوی خواهند کرد و بر اعتماد به نفس او تأثیرگذار خواهند بود.
انگیزش درونی نوجوان؛ معیار انتخاب فعالیت‌ها در اوقات فراغت
حسین روزبهانی؛ دکترای روان‌شناسی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: اوقات فراغت شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها است که فرد بر اساس انگیزش درونی خود برای تفریح، بازی، استراحت، سلامت یا افزایش دانش، علم و اعتقادات خود به آنها مشغول می‌شود، اما هیچ فشار، تعهد و الزامات خانوادگی، شغلی و اجتماعی برای انجام آنها ندارد.
وی می‌افزاید: اوقات فراغت بخش مهمی از زندگی فرد را تشکیل می‌دهد و در صورتی که افراد برنامه مشخصی برای چگونه گذراندن آن نداشته باشند، متحمل آسیب‌های متعددی خواهند شد؛ در واقع اوقات فراغت در زندگی افراد نقشی پر اهمیت به خود اختصاص می‌دهد و باید برنامه‌ریزی شده و حساب شده گذرانده شود.
این دکترای روان‌شناسی با بیان اینکه اوقات فراغت برای سنین نوجوانی کلیدی‌تر است و اهمیت ویژه‌تری دارد، تصریح کرد: اوقات فراغت در نظر گرفته شده برای یک نوجوان باید منطبق با علایق، توانایی‌ها و نیازمندی‌های او باشد. داشتن این اطلاعات منجر به در نظر گرفتن برنامه‌ریزی صحیحی برای نحوه گذراندن اوقات فراغت یک نوجوان خواهد شد.
شکوفایی، خلاقیت و نوآوری؛ ارمغان اوقات فراغت سالم
وی با تاکید بر اینکه در صورت داشتن برنامه برای گذراندن اوقات فراغت به صورت صحیح، شاهد شکوفایی، خلاقیت و نوآوری نوجوان خواهیم بود، ادامه داد: طبق تحقیقات انجام شده، در صورت وجود امکانات کافی برای تفریحات سالم، نوجوانان کمتر به سمت و سوی تفریحات ناسالم گرایش پیدا می‌کنند.
روزبهانی ضمن تاکید بر نیاز نوجوانان به اوقات فراغت، گفت: یک نوجوان در اوقات فراغت موفق به کشف علایق خود خواهد شد. او در این زمان، لحظاتی را با دوستان خود سپری می‌کند، به تأیید همسالان و دوستان خود می‌رسد و از استراحت لازم، بهره می‌برد.
وی با بیان اینکه در صورتی که خانواده فرد فعالیت مشترکی با نوجوان خود در نظر بگیرد که منجر به لذت دو سوی باشد، شاهد تقویت و برقراری ارتباطی سالم و مؤثر بین خانواده و نوجوان خواهیم بود، اضافه کرد: باید مد نظر داشته باشیم که فعالیت‌های در نظر گرفته شده برای اوقات فراغت نوجوانان نباید بیش از حد باشد.
این دکترای روان‌شناسی اظهار کرد: در واقع تعداد فعالیت‌های در نظر گرفته شده برای نوجوان باید مشخص و انگشت‌شمار تعریف شوند؛ چراکه در صورت درگیری بیش از حد نوجوان با فعالیت‌های در نظر گرفته شده، در سایر ابعاد زندگی او شاهد ایجاد اختلال خواهیم بود.
اوقات فراغت پیچیده، مفرط و پر از اهداف برای نوجوان مفید است؟
وی ضمن تاکید بر لزوم رعایت تعادل در برنامه در نظر گرفته شده برای اوقات فراغت نوجوانان، افزود: والدین باید به این باور برسند که تعریف برنامه اوقات فراغت پیچیده، مفرط و پر از اهداف، منجر به درخشان شدن آینده نوجوان نخواهد شد و موفقیت او را در زندگی تضمین نخواهد کرد.
روزبهانی تصریح کرد: دوران نوجوانی با تغییرات و اتفاقات بسیاری همراه است که از جمله آنها می‌توان به تغییرات جسمانی اشاره کرد. تغییرات جسمانی یک نوجوان می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس وی شود و ترس‌های درونی او از جمله ترس از طرد شدن، منجر به تلاش او برای کسب تأیید همسالان خواهد شد.
وی ادامه داد: افراد در سنین نوجوانی به دنبال شکل‌دهی هویت خود هستند و والدین باید پیش از رسیدن فرزند به این دوران، رابطه خود را به قدری با فرزند خود قوی کنند و به او محبتی بی‌قید و شرط داشته باشند که نوجوان آنها در انتخاب دوست یا حتی تفریحات خود، از والدین درخواست کمک کند.
این دکترای روان‌شناسی خاطرنشان کرد: حمایت فرزندان بدون داشتن نگاه سرزنش‌گر یا مواخذه‌ای، منجر به افزایش عزت نفس و خود ارزشمندی نوجوان خواهد شد و در پی این اتفاقات، نوجوان در انتخاب برنامه‌های اوقات فراغت خود، گزینشی صحیح اعمال خواهد کرد.
هفت سنگ؛ طرحی برای ارتقای سطح کیفی آموزش‌های مهارتی و تربیت اجتماعی
اکبر رحمتی؛ مدیر سازمان دانش‌آموزی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به اجرای طرح تابستانی «هفت‌سنگ»، اظهار می‌کند: پایگاه‌های اوقات فراغت سازمان دانش‌آموزی موسوم به هفت‌سنگ و به معنای هیجان، فکر، تلاش، سلامتی، نشاط و گردشگری، با هدف ارتقای سطح کیفی آموزش‌های مهارتی و معرفتی، تربیت اجتماعی و سیاسی، آشنایی با آثار فرهنگی و محیط‌زیست توأم با ایجاد شادابی و نشاط در مدارس راه‌اندازی می‌شود.
وی می‌افزاید: اوقات فراغت از دو جنبه فردی و اجتماعی مورد توجه قرار دارد و در ابعاد فردی آن می‌توان به کسب مهارت‌های زندگی، سلامت جسمانی، سلامت روح و روان، توانمندسازی، شکوفایی استعداد فردی، خودسازی و جامعه‌پردازی اشاره کرد.
تمرین اجتماعی زیستن؛ مهم‌ترین کارکرد اجتماعی اوقات فراغت
مدیر سازمان دانش‌آموزی استان اصفهان تصریح می‌کند: مهم‌ترین کارکرد اجتماعی اوقات فراغت، تمرین اجتماعی زیستن و توجه دادن شرکت‌کنندگان به مقوله‌های مهم زندگی اجتماعی از جمله قانون‌مداری، نظم، مشارکت، توسعه فرهنگی، صیانت از خانواده، افزایش سرمایه اجتماعی، اعتماد فردی و نهادی است.
وی ادامه می‌دهد: برنامه‌ها و فعالیت‌های پیش‌بینی‌شده با موضوعات مختلف و در قالب کارگاه‌های تشکیلاتی، کارگاه‌های خبرنویسی، گزارش‌نویسی، عکاسی، فن بیان برای دانش‌آموزان، مهارتی، معرفتی، فضای مجازی و سفرهای تربیتی، به‌صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود.
رحمتی از برگزاری اردوها و سفرهای تربیتی سازمان دانش‌آموزی به منظور غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان خبر داد و خاطرنشان می‌کند: اعزام مرحله دوم اردوی معرفتی و معنوی دانش‌آموزان برای ۲۶۴ دانش‌آموز دختر زیارت اولی به مشهد مقدس در اواخر خردادماه و اوایل تیرماه انجام می‌شود.
برای اوقات فراغت خانواده کمتر برنامه‌ریزی شده است
محمدتقی داستانی؛ عضو هیئت‌مدیره انجمن اوقات فراغت ایران، در گفت‌وگوهای پیشین خود با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه برای اوقات فراغت بزرگسالان و افراد خانواده کمتر برنامه‌ریزی شده است، اظهار کرد: بیشتر برنامه‌ریزی‌های اوقات فراغت، با تمرکز بر تابستان و تنها برای رده سنی کودکان و نوجوانان طراحی شده است؛ درحالی‌که برای اوقات فراغت قشر جوان، میانسال و سالخورده و با رویکرد خانوادگی، کمتر اقدامی صورت می‌گیرد.
وی با بیان اینکه اوقات فراغت موضوعی مخصوص برای فصل تابستان نیست، افزود: اوقات فراغت باید برای سراسر ایام سال تنظیم و برنامه‌ریزی شود و صرف اینکه برای دو ماهه میانی تابستان برنامه‌های فشرده برای دانش‌آموزان صورت بگیرد، به این معنا نیست که ما برای اوقات فراغت جامعه برنامه‌ریزی داشته‌ایم.
اوقات فراغت سرشار از اشتیاق است
عضو هیئت‌مدیره انجمن اوقات فراغت ایران با اشاره به اینکه دانش‌آموزان در ایام فراغت می‌توانند به کارهایی که علاقه و اشتیاق دارند، بپردازند چراکه آزادی عمل دارند، تصریح کرد: در اوقات فراغت، حس و حال خوب در جریان است و به همین جهت می‌توان در این زمان به‌خصوص، آموزش‌های تدارک دیده شده را با اثربخشی بسیار بیشتری منتقل کرد.
وی ادامه داد: به طور کلی فعالیت‌های جاری در اوقات فراغت اعم از آموزش، بازی، سفر، پرداختن به مدیا، همگی اختیاری و داوطلبانه صورت می‌گیرند؛ بنابراین، مملو از میل و اشتیاق هستند و بیشترین کارایی و خروجی مؤثر را خواهند داشت.
داستانی با بیان اینکه اوقات فراغت مقوله‌ای اجتماعی و نیازمند کار کارشناسی جدی است، گفت: بدون درک نیازهای جدید اجتماعی و نگرش نو، برنامه‌ریزی مؤثر در این حوزه امکان‌پذیر نخواهد بود.
مهارت آموزی و آینده‌نگری
وی آموزش مهارت‌های کاربردی را از دیگر برنامه‌های مهم اوقات فراغت برای کسب توانمندی اجتماعی و اقتصادی برای دانش‌آموزان دانست و اضافه کرد: اگر در دوره‌های هنری، برای نمونه، آموزش مهارت‌های گرافیکی و تولید محتوای رسانه‌ای به صورت کاربردی به نوجوانان آموزش داده شود، دانش‌آموزان با کسب این مهارت‌ها می‌توانند بسیار زودتر با ورود به فعالیت‌های اقتصادی به درآمدزایی دست یابند و بار مالی خود را از دوش خانواده بردارند.
عضو هیئت‌مدیره انجمن اوقات فراغت ایران اظهار کرد: بخش قابل توجهی از وقت روزانه افراد صرف شبکه‌های اجتماعی، تماشای فیلم و سریال با اقسام تولیدات رسانه‌ای می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ریزی و مدیریت اوقات فراغت در قبال موضوع رسانه، باید بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد.
بازی فقط بازی نیست!
وی افزود: در حال حاضر، بازی‌هایی از جنس آفلاین و غیردیجیتالی از جمله بازی‌های اتاق فرار، بازی‌های رومیزی و بازی‌های هویت مخفی، توانسته‌اند قشر بزرگی از مخاطبان جوان و خانواده‌ها را به سمت خود جلب کند. بازی عنصر بسیار مهم اوقات فراغت و اعتقاد بر این است که «بازی فقط بازی نیست».
داستانی اضافه کرد: در گذشته تصور برخی افراد از گذراندن اوقات فراغت، رفتن به شهربازی، مسافرت و حضور در پارک‌ها و بوستان‌ها بود، اما امروزه با ایجاد مجموعه‌های سرگرمی جدید و وجود امکانات نو در آنها، با کمترین هزینه و با برنامه‌ریزی کوتاه مدت و حتی در یک تصمیم آنی، افراد می‌توانند یک زمان فراغت جذاب و پرهیجان را تجربه کنند.
وی خاطرنشان کرد: انجمن اوقات فراغت ایران در سال ۹۲ به عنوان یک سازمان مردم نهاد، در وزارت کشور و در سطح ملی به ثبت رسید و در سال ۹۶ در استان اصفهان به عنوان سمن تخصصی اوقات فراغت، از اداره کل امور فرهنگی و اجتماعی استانداری، پروانه فعالیت دریافت کرد.
نظر شما