به گزارش خبرنگار ایمنا، نقالی، پرده‌خوانی یا افسانه‌گویی ایرانی و شاهنامه‌خوانی از دیرباز در فرهنگ ایرانی به‌عنوان میراثی ماندگار نقش‌آفرینی کرده است. هنر نقالی در فرهنگ ایرانی ریشه دارد و قدیمی‌ترین شکل بازگو کردن قصه‌ها و داستان‌های حماسی یا مذهبی است. برخی به نقالی پرده‌خوانی نیز می‌گویند، چراکه نقال برای افسانه‌سرایی به تصاویر مرتبط با داستان که روی پرده‌های بزرگ رسم شده‌اند، اشاره می‌کند. در اکثر موارد داستان‌های شاهنامه و داستان‌های پهلوانان ایرانی و عیارانی همچون پوریای ولی موضوع نقالی هستند و در بعضی موارد، وقایع مذهبی همچون داستان عاشورا پرده‌خوانی می‌شود.
قصه‌گویی و داستان‌سرایی از روزگاران کهن در بین اقوام مختلف از جمله ایرانیان باستان رواج داشته است. در زمان صفویه با گشوده شدن قهوه‌خانه‌ها این هنر در میان افرادی که در آن محل تردد می‌کردند رواج یافت. شاهان صفوی به دلیل علاقه به تصویرگری، نگارگری و نمایش به این هنر بها دادند. پرده‌های فراوانی در قهوه‌خانه‌ها نصب شد و نقالان زیادی پرورش پیدا کردند که از آن‌ها حمایت می‌شد. دوره‌های بعد با رونق گرفتن تعزیه‌خوانی از رونق نقالی کاسته شد.
از طرفی پرده‌خوانی، تعزیه، نقالی و شبیه‌خوانی از دیرباز در میان شیفتگان اهل‌بیت (ع) در ایام مختلف سال از جمله مناسبت‌هایی چون ماه محرم و ماه مبارک رمضان رواج داشته، به‌ویژه برای زنده نگه‌داشتن یاد امام حسین (ع) و امام علی (ع) در مناسبت‌های مختلف اجرا می‌شده است. همچنین هنر زیبای نقالی و پرده‌خوانی به‌عنوان یک هنر ملموس با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بنیاد فردوسی، خانه تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی کشور ایران در تاریخ بیست‌وهفتم نوامبر ۲۰۱۱ در ششمین اجلاس میراث معنوی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
پیشینه نقالی در استان‌های کشور
مهدی دریایی یکی از پیشکسوتان هنر نقالی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هنر نقالی و پرده‌خوانی از جمله هنرهای اصیل ایرانی است که در استان مرکزی پیشینه دیرینه دارد.
وی می‌افزاید: مرحوم «ولی‌اله ترابی» از شهرستان فراهان و «سیدمصطفی سعیدی» از شهرستان اراک، دو نقال مطرح کشور در عصر معاصر هستند.
پیشکسوت هنر نقالی تصریح می‌کند: پیشینه هنر پرده‌خوانی نیز در استان مرکزی به سال ۱۳۴۰ برمی‌گردد که تا اوایل انقلاب شکوهمند اسلامی در قهوه‌خانه‌ها از جمله قهوه‌خانه میدان ارگ در شهرستان اراک به نمایش درمی‌آمد.
وی ادامه می‌دهد: پرده‌خوان‌های معروفی در استان مرکزی واقعه عاشورا را اجرا می‌کردند که از جمله آنان می‌توان از مرحوم «درویش قنبر» و مرحوم «مرشد جوانبخت» نام برد.
دلیل بی‌توجهی به هنر نقالی
مهدی زمانی‌نسب، پیشکسوت شبیه‌خوانی در اراک به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از ۱۳ سالگی فعالیت خود را با ارادت به خاندان ائمه اطهار (ع) در زمینه شبیه‌خوانی آغاز کردم.
وی می‌افزاید: حدود ۶۳ سال است که فعالیت هنری خود را در حوزه شبیه‌خوانی انجام می‌دهم. در سال‌های بعد از انقلاب برنامه‌های نقالی، شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی در حسینیه بازار اراک برگزار می‌شد و حضور گسترده علاقه‌مندان جلوه زیبایی به آن می‌بخشید.
پیشکسوت شبیه‌خوانی در اراک تصریح می‌کند: درگذشته به دلیل ساده زیستی مردم و توجه به مسائل دینی و مذهبی، کمبود مشکلات اجتماعی و نبود فضای مجازی، برگزاری مجالس تعزیه، شبیه‌خوانی، نقالی بیشتر رواج داشت اما در سال‌های اخیر شاهد روند کاهشی برگزاری این مجالس و استقبال کمتر مردم از این برنامه‌ها که جزو میراث ماندگار و کهن ایران‌زمین است، هستیم.
وی با بیان اینکه نبود توجه به مسائل فرهنگی از سوی مسئولان در ادوار گذشته موجب کمرنگ شدن و محدود شدن مجالس عزاداری، تعزیه شده است، می‌گوید: شاید ما آخرین نسل از گروه‌های برگزارکننده شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی، تعزیه و نقالی باشیم، چراکه در سال‌های اخیر توجه و علاقه‌مندی مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان به این برنامه‌ها کاهش چشمگیری پیدا کرده است.
زمانی تأکید می‌کند: در صورتی‌که انجمن هنری شبیه‌خوانی، تعزیه، نقالی و پرده‌خوانی حمایت و تقویت شود، شاید بتوان بخشی از این میراث کهن را برای سال‌های آینده احیا کرد.
کاهش مخاطبان نقالی‌خوانی
عباس کاووسی، پیشکسوت تعزیه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برگزاری تعزیه و مجالس عزاداری ائمه اطهار (ع) در برخی ماه‌های سال از جمله علاقه‌مندی‌های مردم ایران به‌ویژه شهر اراک است. اگرچه در استان مرکزی و شهر اراک هنرمندان بسیار زیاد و معروفی فعالیت داشتند اما امروز شاید به دلیل نبود علاقه‌مندی نسل جوان به این بخش شاهد کاهش برنامه‌ها هستیم و دیری نخواهد گذشت که این میراث فرهنگی و دیرینه ایران‌زمین به فراموشی سپرده شود.
وی می‌افزاید: تعزیه‌خوانی، نقالی، شبیه‌خوانی و پرده‌خوانی از جمله برنامه‌های فرهنگی و هنری بودند که نسل‌های گذشته خاطرات فراوانی با آن‌ها داشتند اما به دلیل کم‌توجهی به برنامه‌های سنتی، این میراث قدیمی جایگاه خود را در میان جوانان و نوجوانان از دست داده است.
نظر شما