به گزارش خبرنگار ایمنا، انسان به‌طور فطری دوستدار کمال و فضیلت‌های انسانی است. او به افراد کمال‌یافته و وارسته به فضائل و زیبایی‌های معنوی وی، عشق می‌ورزد و آنان را تحسین می‌کند. رمز توفیق امامان شیعه را در صید دل‌های پاک و مستعد را می‌توان در همین نکته جست‌وجو کرد؛ چرا که امامان معصوم (ع) جامع فضائل و مناقب و شایسته‌ترین انسان‌های عصر خود بوده‌اند و حقیقت‌جویان و سعادت‌طلبان عالم که وجدانی آگاه و عقیلی پویا دارند، بدون در نظر گرفتن آئین و اعتقادات خود با مطالعه زندگی، رفتار و سیره ائمه اطهار (ع) از عمق جان شیفته آنان می‌شوند و در موارد بسیاری مطالعه همین سیره و اخلاق، آنان را به سوی حق و حقیقت رهنمون می‌کند. یکی از سیره‌های مهمی که باید مورد بررسی قرار گیرد، سیره امام جواد (ع) است.
بررسی سیمای اخلاقی و رفتاری ایشان وسیله‌ای برای شناسایی ویژگی‌ها و صفات اخلاق فردی و اجتماعی امام جواد (ع) و ارائه الگوی عملی برای انسان‌ها است تا خود را از منجلاب و فساد اخلاقی رها کنند و در وادی پاکی و طهارت اخلاقی گام نهند. از این‌رو خبرگزاری ایمنا به مناسبت شهادت این امام بزرگوار گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام ابراهیم هراتی، مدرس حوزه و دانشگاه انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: چرا ولادت امام جواد (ع) این همه برکت به‌همراه داشت؟
حجت‌الاسلام هراتی: حضرت امام رضا (ع) از ۳۵ سالگی امامت شیعیان را عهده‌دار شد. خداوند تا ۴۷ سالگی به ایشان فرزندی عطا نکرد. یعنی ۱۲ سال با این مشکل روبه‌رو بودند که دشمنان در مقابل ایشان می‌گفتند «ما از پیامبر (ص) حدیث داریم که امامان شیعه ۱۲ نفرند که ۹ نفر آنها از نسل حسین بن علی هستند. ما چگونه امامت تو را قبول کنیم، در حالی‌که فرزندی نداری؟» یکی از دلایلی که امام رضا (ع) را غریب می‌نامند، شاید همین موضوع باشد.
شرایط محیطی باعث شده بود امامت حضرت و تداوم امامت زیر سوال برود. یکی از نشانه‌های امام این است که پسری داشته باشد تا امام شود و حدیث پیامبر (ص) محقق شود. وجود حضرت جوادالائمه (ع)، امامت پدر را ثابت، تداوم امامت را برای تشیع تضمینو اعتقاد شیعیان زمان را محکم کرد. به همین دلیل وقتی ایشان به دنیا آمد، امام رضا (ع) فرمود: مولودی با برکت‌تر از او به دنیا نیامده است.
ایمنا: چرا شیعه پس از امام جواد (ع) دچار انشعاب و انشقاق نشد؟
حجت‌الاسلام هراتی: شیعه در مورد امام به سه باور معتقد است. عصمت، نصب و علم لدنی. اینکه فردی در کودکی به امامت برسد و پاسخگوی تمام سوالات باشد و همه در مقابل علم او ناتوان باشند، مسئله مهمی است. در زمان امام جواد (ع) با توجه به این شرایط سوال مهمی پیش آمد و آن این بود که منشأ علم امام کجا است؟ چطور جوادالائمه (ع) با سن کم چنین در اوج قله علم و فقاهت است؟ این موضوع به وضوح نشان می‌دهد که منبع علم امام، خدادادی است و نه اکتسابی. در آن زمان، در مقام رفع تعجب عده‌ای که از به امامت رسیدن امام جواد تعجب می‌کردند، به موضوع حضرت عیسی (ع) و نبوت ایشان در مهد استناد می‌شد. لذا امام جواد (ع)، حجت خدا در اثبات مقام رفیع امامت است.
چه رمز و رازی داشت که امام رضا (ع) تا این اواخر دارای فرزند ذکور نمی‌شد، خدا می‌داند. کار بر آن حضرت چنان سخت شد که برخی سبک‌مغزها پس از ولادت جوادالائمه (ع) چهره‌شناس آوردند و از طریق چهره‌شناسی و با مقایسه چند و چون گام گذاشتن پدر و پسر، دریافتند که ایشان فرزند امام رضا (ع) است.
شاید یکی از اسرار آن پایان دادن به زمینه‌های اختلاف فرقه‌ای بود که پیش از این به خاطر تعدد فرزندان اهل بیت (ع) رخ داد و عده‌ای از روی جهل یا غرض، فرزند دیگری را به عنوان امام بعدی می‌پذیرفتند. چنان که اسماعیلیه و فطحیه این چنین پدید آمد؛ اسماعیلیه پیرو اسماعیل فرزند امام صادق (ع) و فطحیه پیروان عبدالله افطح فرزند دیگر امام شدند.
ایمنا: با وجود عمر کوتاه امام جواد (ع) چه آثار یا سیره اخلاقی و سیاسی از ایشان برای شیعیان به یادگار مانده است؟
حجت‌الاسلام هراتی: زندگی امام جواد (ع) در دوران بنی‌عباس سپری شده بود و بنی‌عباس بسیار مرموزانه به قدرت رسیده بودند و زیرکانه اهداف شوم خود را دنبال می‌کردند. در چنین شرایطی عمر امامان معصوم ما یکی پس از دیگری کوتاه‌تر می‌شد، چراکه سخت‌گیری‌های شدیدی در مورد امامان شیعه از سوی بنی‌عباس صورت می‌گرفت. بنابراین امام جواد (ع) نیز عمر کوتاهی داشت اما در این عمر کوتاه آثار بسیار خوبی از خود بر جای گذاشت.
یکی از آثار قیمتی که از امام جواد (ع) به یادگار مانده، مناظرات زیبای ایشان است؛ این مناظرات عرصه‌ای برای دیده شدن فضل و کمال این حضرت بوده که سرآمد دوران بوده است. در دوران زندگی این حضرت، کسی به پای فضل و کمال ایشان نرسید و همه مبهوت دانش و معارف فراگیر امام جواد (ع) بودند. هرچند تمام امامان ما کریم هستند اما در موقعیت و ظرف زمانی و مکانی که امام جواد (ع) در آن زندگی می‌کرد، جود ایشان به منصه ظهور نشست و بسیار دیده شد. امام رضا (ع) نیز در نامه‌ای که از خراسان به مدینه خطاب به امام جواد (ع) می‌نویسد و می‌فرماید: «هرکس سر راه تو قرار گرفت را از جود خود بهره‌مند کن و از در اصلی خانه عبور و مرور کن که وقتی نیازمندان در آنجا تجمع می‌کنند، به آنها کمک کنی و امام جواد (ع) نیز چنین می‌کرد.»
ایمنا: یکی از شبهه‌های مهمی که درباره امام جواد (ع) مطرح می‌شد، ازدواج ایشان با دختر مأمون عباسی است، شما در رابطه با این شبهه چه پاسخی دارید؟
حجت‌الاسلام هراتی: امام جواد (ع) با پذیرش ازدواج با دختر مأمون در واقع یک جنگ نرم علیه حکومت را شروع کرد. نفوذ امام (ع) در دستگاه حکومتی که محل تجمع فرق و مذاهب گوناگون بود، در واقع کانون توجه سوالات شیعیان قرار گرفت. ایشان از طریق مناظرات و جلسات پرسش و پاسخ که به‌گونه‌ای علنی و در بسیاری از موارد در حضور خود خلیفه برگزار می‌شد، به شکل غیرمستقیم به رد افکاری که تخریب جریان امامت و ولایت را نشانه گرفته بودند، می‌پرداخت از طرفی ایشان در جریان مناظرات و پاسخ به سوالات و شبهات، غالباً نبود آگاهی خلفا از مسائل شرعی و در نتیجه بی‌کفایتی آنان برای تصدی منصب خلافت را به اثبات رساند؛ پس ازدواج این امام معصوم با دختر مأمون برای کسب قدرت و مال‌اندوزی نبود.
ایمنا: بزرگ‌ترین راهبرد و استراتژی امام جواد (ع) چه بود؟
حجت‌الاسلام هراتی: امام جواد (ع) با توجه به جوان بودن و ویژگی‌های انحصاری خود و برخورداری از علم لدنی و غیبی به دوستان و دشمنان فهماند که مقام و مفهوم امامت، سن و سال نمی‌شناسد، بلکه به اراده و مشیت الهی تعلق دارد، همان‌طور که حضرت عیسی (ع) در گهواره، نبوت خود را به اثبات رسانید، امام جواد (ع) نیز توانست اندیشه امامت را بازسازی کند و زمینه را برای پذیرش و قبول امامان بعدی به‌خصوص امام زمان (عج) که پس از وی در سنین کودکی به امامت رسید، فراهم کند تا بستری برای آمادگی فکری توده مردم در جهت پذیرش امامت در عصر غیبت صغری و کبری شکل گیرد؛ امام جواد (ع) به‌خوبی این رسالت را به سرانجام رساند.
نظر شما