به گزارش خبرنگار ایمنا، علی شجاعی‌اصفهانی امروز سه‌شنبه بیست‌وپنجم بهمن در نشست ضرورت مستندنگاری گورستان تخت فولاد با تاکید بر تکیه فیض‌علیشاه در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل اصفهان، اظهار کرد: مستندنگاری اماکن، بناها و سازه‌های تاریخی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
وی افزود: حدود ۵۲ تکیه و بقعه در گورستان تاریخی تخت فولاد وجود دارد. همچنین آثار معماری دوره‌های صفویه، قاجاریه، پهلوی و معاصر، در این مجموعه ارزشمند وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر افزود: تخت فولاد اصفهان بازگوکننده و بازتاب‌دهنده شهرها و بلاد کهن ایران‌زمین است.
وی با بیان اینکه اهمیت مسئله باستان‌شناسی شهری باعث شد به تخت فولاد بپردازیم، تصریح کرد: اصفهان منطقه‌ای تاریخی و از شهرهای درجه یک قبل و بعد از اسلام در جهان به‌شمار می‌رود.
شجاعی‌اصفهانی خاطرنشان کرد: آنچه امروز مشاهده می‌کنیم معرفی یک دوره از ده‌ها دوره تاریخی و باستانی است. درواقع مطالعه گورستان شهرها یک مقوله از زیرمجموعه‌های باستان‌شناسی شهری است.
وی با اشاره به اینکه امروزه شمار زیادی از بناها و قبور قدیمی را از دست داده‌ایم، اظهار کرد: بخش زیادی از قبرهای آجری به مرور زمان از بین رفته و تخریب شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر افزود: به نسبت شش دهه گذشته، شمار قبرهای تخت فولاد اصفهان به حدود یک‌بیستم رسیده است و فقط در تکیه فیض‌علیشاه ۳۶۵۲ قبر وجود دارد. همچنین به فاصله ۱۰ سال، باز هم شاهد از دست رفتن تعداد زیادی از قبرها در این گورستان بوده‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه به نام توسعه و بازسازی بسیاری از عناصر ارزشمند را از دست داده‌ایم، اضافه کرد: امیدوارم مسئولان ذی‌ربط بیش از پیش به این موارد توجه کنند.
شجاعی‌اصفهانی گفت: خیابان فیض سابق در گذشته در مسیر شهرهای شیراز و یزد واقع بوده است. این خیابان در دوره معاصر هم به‌دلیل احداث فرودگاه قدیم اصفهان احداث شده که باز هم به بافت تاریخی کهن این منطقه آسیب رسانده است.
وی با اشاره به اینکه شاهد پیشروی پلاک‌به‌پلاک و تخریب قبرها و سازه‌های تاریخی در طول سال‌های گذشته هستیم، افزود: یکی از اقدامات نادرست در دهه ۷۰، تبدیل بخشی از محدوده بزرگ گورستان تخت فولاد به فضای سبز بود. به‌نظر می‌رسد عامل این تصمیم‌ها نداشتن شناخت کافی از ارزش زیاد این منطقه تاریخی بوده است.
استاد دانشگاه هنر ادامه داد: کاشت درختان هم در این سال‌ها به سنگ قبرها آسیب زیادی وارد کرده است. همچنین همسطح‌سازی سنگ قبرها عامل دیگری است که تخریب قبور را در پی داشته است. بنابراین همه این عوامل نشانگر اهمیت مستندنگاری و ثبت اطلاعات دقیق این مکان تاریخی و ارزشمند است.
وی با اشاره به اینکه مرحوم استاد همایی و مصلح‌الدین مهدوی درباره تخت فولاد دغدغه‌های زیادی داشتند، اظهار کرد: استاد همایی در کتاب تاریخ اصفهان می‌نویسد برای ذکر اشخاص فقط به این امر اکتفا نکرده‌ام که فلان کس در چه تاریخی مرده و در فلان تکیه و مقبره مدفون است، بلکه تمام خصوصیات مدفن و ساختمان قبر و عبارات سنگ‌نوشته را درباره مشاهیر و رجال به فارسی و عربی با تعیین اینکه به کدام خط ثلث و نستعلیق و کوهی نوشته شده و معرفی خطاط و حجار در صورتی که نام کاتب سنگ لوح و سنگ‌تراش آمده باشد و تغییر طول و عرض و ارتفاع و سایر جهات مشخصه را به‌طور کامل مطرح کرده و تعریف جامع و مانع آورده‌ام؛ به طوری که همه از خودی و بیگانه بتوانند از روی نشانی‌ها بدون احتیاج به بلد و راهنما هر قبری را در آن نقطه‌ای که هست، بیابند و اگر آن اثر از بین رفت، امکان اینکه به شکل اول خود بازگردد وجود داشته باشد.
شجاعی‌اصفهانی با اشاره به بخشی از نوشتار مصلح‌الدین مهدوی در کتاب تاریخ تخت فولاد اصفهان، افزود: او نیز می‌نویسد اگر کسی سنگ‌نوشته‌های تخت فولاد را پیش از آنکه به کلی از بین برود با کمال دقت و حوصله بخواند و اشعار آن را یادداشت کند و اسامی مدفونین تاریخ آن را بنویسد، قسمت مهمی از تاریخ علمی و ادبی اصفهان از دوران پرافتخار صفوی تاکنون به‌دست می‌آید. چه بسیار دانشمندانی که نامشان فقط در سنگ قبرشان تاکنون باقی مانده است.
وی درباره تاریخچه تکیه فیض‌علیشاه اظهار کرد: این تکیه دو و نیم هکتار وسعت دارد. عبدالکریم گزی در کتاب تذکره قبور خود نوشته است این تکیه که در کنار جاده شیراز ساخته شده قبر فیض‌علیشاه است. همچنین گفته شده این مکان میان مردم آن زمان به نام «فیضی» هم مشهور بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر خاطرنشان کرد: بخش مهمی از این تکیه به خانواده ایزدخواستی‌ها و زرتشتیان مربوط بوده که از بین رفته است؛ اما شاخص‌ترین قبر این مجموعه همان قبر فیض‌علیشاه است. شماری از منابع تاریخی ساخت این تکیه را به علی‌مرادخان زند نسبت داده‌اند.
پیام انتخابی، باستان‌شناس، نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: این بنا از معدود سازه‌های دوره تاریخی زندیه در اصفهان است.
وی افزود: مطالعات باستان‌شناسی این مجموعه در یک محدوده چهارهکتاری با تصاویر هوایی و عکس‌برداری از همه قبور انجام شد. همچنین از همه قبور عکس تهیه شده و نوشته‌های روی قبرها ثبت و در یک پایگاه داده نگهداری می‌شود.
این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: مجموعه‌کار تحقیقاتی‌ای که برای تخت فولاد اصفهان انجام شده نوعی مستندنگاری و درواقع روش‌شناسی است؛ روش‌هایی که با آزمون و خطا دنبال و در قالب یک شیوه‌نامه آماده شدند.
وی تصریح کرد: حدود ۱۹۰۰ عکس در این کار تحقیقاتی گرفته شده و ۱۰۵ میلیون نقطه از داده‌ها به‌دست آمده است.
به گزارش ایمنا، نشست مستندنگاری آرامستان تخت فولاد با تاکید بر مستندنگاری تکیه فیض‌علیشاه به یاد دکتر علاءالدین آذری، استاد تاریخ دانشگاه تهران، در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل برگزار شد.
نظر شما