استفاده از رسانه‌های اجتماعی و توسعه واگرای مغز

به گزارش سرویس ترجمه ایمنا، موارد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد جوانان امروزی تا حدودی با مشکلات سلامت روانی متعدد دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مردم و متخصصان به‌سختی به‌دنبال شناسایی علت یا علل اولیه این مسئله هستند و در حال حاضر مظنون شماره یک برای ایجاد این مشکلات، صفحه‌های نمایش، به‌ویژه استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی است.

مطالعات اخیر نشان داده است که میان الگوهای فعال‌سازی مغز در طول زمان و میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی ارتباط وجود دارد. نتایج قطعی برای اثبات این امر همچنان محدود است و شواهد مستقیمی دال بر وجود این ارتباط، در دسترس نیست؛ اما می‌توان با بهره‌گیری از نتایج به‌دست‌آمده، به بهبود و حتی جلوگیری از مشکلات سلامت روان در نوجوانان و جوانان کمک کرد.

مطالعه‌ای برای بررسی الگوهای فعال‌سازی مغز و رسانه‌های اجتماعی

مطالعه یادشده که نتایج آن در نشریه معتبر JAMA Pediatrics منتشر شده، کل دانش‌آموزان مقاطع ششم و هفتم را در سه مدرسه دولتی کارولینای شمالی مورد بررسی قرار داده است. این دانش‌آموزان ابتدا پرسش‌نامه‌ای را تکمیل کردند که در آن، درباره تعداد دفعات بررسی حساب‌های کاربری فیس‌بوک، اینستاگرام و اسنپ‌چت سوالاتی مطرح شده بود. بر این اساس، افراد مورد آزمون به سه گروه با استفاده‌های کم، متوسط و زیاد از این رسانه‌های اجتماعی تقسیم شدند.

دانش‌آموزان سپس در سه نقطه زمانی مختلف، فعالیتی را با عنوان «وظیفه تأخیر انگیزه اجتماعی» انجام دادند، که شامل واکنش به پاداش‌های اجتماعی پیش‌بینی‌شده، تنبیه‌ها و بازخورد خنثی به روشی غیرمنتظره از رسانه‌های اجتماعی می‌شد. آن‌ها در طول انجام این فعالیت تحت یک اسکن عملکردی MRI قرار گرفتند، که میزان فعال شدن مغز را در مناطق مختلف اندازه‌گیری می‌کند.

یافته اصلی این بود که سه گروه یادشده در طول زمان آزمایش در برخی نواحی کلیدی مغز که تصور می‌شود مسئول پردازش پاداش‌های اجتماعی مهم است، الگوهای فعال‌سازی مغزی متفاوتی داشتند: کسانی که شبکه‌های اجتماعی را بیشتر بررسی می‌کردند، در سن ۱۲ سالگی کمترین حساسیت مغزی را در این نواحی نشان دادند، اما این حساسیت در سنین ۱۴ و ۱۶ سالگی افزایش داشت. دانش‌آموزان گروه متوسط الگویی مخالف این امر را نشان دادند و گروه ۱۲ ساله‌ای که کمترین میزان بررسی رسانه‌های اجتماعی را داشتند، بیشترین حساسیت را در این سن نشان دادند، که این فعالیت پس از آن به مرور زمان کاهش یافت.

تفسیر نتایج به‌دست‌آمده از آزمایش

تفسیر این الگوی گیج‌کننده کمی دشوار به‌نظر می‌رسید، به‌ویژه که استانداردهایی برای اشاره در مورد اینکه این الگوهای رشد مغز چگونه باید باشند، در دست نیست. محققان در تفسیر این الگو، نظریه‌ای مطرح کردند که معتقد است بررسی اجبار رسانه‌های اجتماعی (اعتیاد به آن‌ها)، رشد مغز نوجوانان را از طریق مسیرهای حساس‌کننده درگیر در پاداش‌ها و تنبیه‌های اجتماعی، تغییر می‌دهد.

با این حال نمی‌توان با استفاده از داده‌های فعلی، نتیجه‌گیری قطعی ارائه داد، زیرا در یک زمان واحد تفاوت‌هایی در فعال‌سازی مغز وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است تفاوت‌های فعالیت مغز باعث تغییرات رفتار در برخورد با رسانه‌های اجتماعی شود؛ نه اینکه حالتی برعکس آن اتفاق بیفتد و فعالیت در رسانه‌های اجتماعی با اثرگذاری بر فعالیت مغز، تغییراتی در آن ایجاد کند.

محققان خاطرنشان کردند که به‌رغم نتایج محدودی که می‌توان از این مطالعه گرفت، رسانه‌ها همواره و در هر شرایطی تأثیراتی از خود بر جای می‌گذارند. بدترین استنتاج آن‌ها از یافته‌های مبهم‌تر این بررسی، نشان‌دهنده رشد مغزی واگرا است. از سوی دیگر، چیزی در مورد مطالعات تصویربرداری مغزی در این بررسی وجود دارد که هرچند به‌طور اساسی تأیید می‌کند که فعالیت‌های مغز در پسِ افکار، احساسات و رفتار بشر قرار دارد، بسیار قانع‌کننده و واقعی به نظر می‌رسد.

مطالعه انجام‌گرفته یک فعالیت عملی جالب است که به درک بهتر از چگونگی تبدیل شدن استفاده از رسانه‌های اجتماعی به یک اجبار کمک می‌کند. شکی نیست که استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی یا صَرف کردن زمان زیاد پای صفحه‌های نمایش، با ایجاد مشکلاتی بسیار بزرگ برای انسان همراه است و دستیابی به این نتیجه به مطالعاتی مانند آنچه انجام گرفته است، نیازی ندارد؛ اما محققان امیدوارند که پیش از قرار گرفتن بیش از حدِ کودکان در معرض رسانه‌های اجتماعی، با بهره‌گیری از الگوی به‌دست‌آمده برای فعال‌سازی مغزی، بتوان از وارد آمدن آسیب به مغز نوجوانان و جوانان پیشگیری کرد.

آن‌ها پیشنهاد می‌کنند صرف‌نظر از اینکه هنگام مشاهده ایموجی‌های مختلف در پاسخ به پست‌های مثلاً شبکه اجتماعی اینستاگرام کدام ناحیه مغز روشن می‌شود، منابعی صرف آزمایش محتوای آموزشی در زمینه بهره‌گیری از رسانه‌های اجتماعی و صفحه‌های نمایش شود، که می‌تواند به‌طور مؤثر به کودکان یاد دهد چگونه به بهترین نحو ممکن و با وارد آمدن کمترین آسیب، از صفحه‌های نمایش استفاده کنند. این امر به کودکان، نوجوانان و حتی جوانان کمک خواهد کرد تا از مزایای ارزشمند این شبکه‌ها به‌طور مفید بهره‌مند شوند.