انگیزه؛ سرچشمه موفقیت

‌به گزارش خبرنگار ایمنا، انگیزه نیرویی است که ما را به سمت انجام کارهایمان سوق می‌دهد و بزرگ‌ترین عامل موفقیت است، انسان بدون انگیزه و تلاش، هرگز نمی‌تواند به سمت انجام هیچ کاری روانه شود و به موفقیتی در زندگی دست یابد.

برای همه ما پیش آمده که در اواسط انجام دادن کاری انگیزه‌مان را از دست بدهیم، لذا در شرایطی که فرد بی‌انگیزه است، دچار افسردگی و خستگی خواهد شد و این بی‌انگیزگی باعث می‌شود، فرد به موفقیتی دست نیابد و به عقب بازگردد.

لازم است بدانیم تقویت انگیزه باعث می‌شود که رفتارهایمان جهت بگیرد، عوامل بسیاری زمینه‌ساز ایجاد انگیزه است و به رفتارها افراد جهت می‌دهد؛ خانواده، روابط اجتماعی و دوستان می‌توانند از مهم‌ترین عوامل ایجاد یا تخریب انگیزه باشند، چراکه انگیزه می‌تواند رفتار ما را هدفمند کند و به آن تداوم بخشد، این ویژگی طبق خواسته‌ها و نیازهایی که داریم ایجاد می‌شود.

بی‌تردید تمام چالش‌ها و رفتارها بر اساس انگیزه‌ها و اهداف شکل می‌گیرد، انگیزه‌ها و اهداف به عنوان دو عامل مهم درونی و بیرونی است که انسان را به تلاش وادار می‌کند، تعاریف مختلفی برای انگیزه ارائه شده که براساس یکی از این تعاریف، انگیزه به معنای آنچه انسان را به کاری وا می‌دارد و آن را به جهت خاصی سوق می‌دهد، است.

انگیزش یعنی حالتی که در اثر دخالت یک انگیزه به شخص دست می‌دهد با این اوصاف برخی انگیزش را درونی خوانده و آن را کشش درونی، جنبش یا قصدی می‌دانند که سبب می‌شود، شخص به روش معین عمل کند، با این تعریف مشخص می‌شود که انگیزه از درون فرد می‌جوشد و سرچشمه می‌گیرد.

انگیزه فرمانروای بسیاری از رفتارها است و تعیین می‌کند که در هر موقعیتی چه رفتاری از خود بروز دهیم، انگیزه آدمی را از هزارتوی تصمیم‌ها و رفتارها رها می‌کند و در مسیری مشخص قرار می‌دهد.

انگیزه درونی همان چیزی است که بدون ترس از تنبیه یا تشویق فرد را مجبور به انجام کار خاصی می‌کند و به عنوان یک نیروی راهنما برای تمام رفتارهای انسان عمل می‌کند، اما درک نحوه عملکرد و عواملی که ممکن است بر آن تأثیر بگذارد از جهات مختلفی می‌تواند مهم باشد.

بر این اساس انگیزش از مهم‌ترین دغدغه‌های عصر حاضر است، چراکه انگیزه نیرویی تعیین‌کننده در ابعاد مختلف است که زمینه‌ساز موفقیت می‌شود و به طور قطع نبود آن شکست در هر زمینه‌ای را به همراه دارد.

از سوی دیگر تحقیقات روان‌شناسی نشان می‌دهد که انگیزه، نقشی بسیار مهم و اساسی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارد و این مسئله بر همگان آشکار است. اگر معلم بتواند انگیزه لازم و مناسب را در دانش‌آموزان به وجود آورد، آن‌ها به درس و مدرسه بیشتر علاقه‌مند می‌شوند و در فرایند یادگیری و آموزش، عملکرد بهتری خواهند داشت چراکه انگیزه، دانش‌آموز را به سمت یادگیری هدایت می‌کند، علاقه و عشق او را برمی‌انگیزاند و به فعالیت‌ها و تلاش‌های آن شکل و جهت می‌بخشد.

دانش‌آموزی که انگیزه یادگیری ندارد، کمتر در فعالیت‌های آموزشی شرکت می‌کند. در نتیجه کمتر یاد می‌گیرد، خیلی زود هم خسته خواهد شد. در این میان نظریه‌ها و نکات زیادی برای کمک به افراد در ایجاد انگیزه طراحی شده است که در این خصوص با حجت‌الله مهدی، رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:

ایجاد انگیزه چه تأثیری بر انجام امور فردی، اجتماعی و آموزشی افراد دارد؟

اگر بخواهیم عواملی را به عنوان عوامل موفقیت در هر زمینه‌ای ازجمله تحصیلی، شغلی، اجتماعی در نظر بگیریم یکی از عواملی که می‌تواند فرد را به موفقیت برساند، "انگیزه" است. به عبارتی انگیزه موتور محرک حرکت و موفقیت در انسان‌ها است، زیرا به واسطه انگیزه آدمی حرکت، فعالیت و پیشرفت می‌کند و برای کارهای خود زمان و وقت صرف خواهد کرد.

در زمینه آموزشی و تحصیل، دانش‌آموزی که انگیزه موفقیت آن در سطح بالایی است اگر در رشته خاصی موفق شود این انگیزه کمک می‌کند بسیاری از مسائل را که در کوتاه مدت برای آن لذت‌بخش است، اما منع موفقیت وی می‌شود، را کنار بگذارد و تمام توان و زمان خود را منوط به مطالعه و رسیدن به خواسته‌های مورد نظر خود کند.

چگونه می‌توان برای انجام فعالیت‌ها، در افراد ایجاد انگیزه کرد؟

برای ایجاد انگیزه خاص برای موفقیت‌ها ازجمله موفقیت‌های تحصیلی افراد باید انگیزه قوی و محکم داشته باشند، همچنین لازم است بدانیم متخصصان حوزه روان‌شناسی انگیزه را به دو بخش درونی و بیرونی تقسیم‌بندی می‌کنند، انگیزه درونی انگیزه‌ای است که هر فردی به واسطه ویژگی‌های ذاتی خود دارد و اهداف آن فرد برای رسیدن به موفقیت‌ها جهت می‌یابد، اما انگیزه بیرونی، مجموعه‌ای از عواملی است که از طریق محرک‌های بیرونی به دلیل موقعیت اجتماعی، مالی یا تشویق برای انجام کاری در فرد ایجاد می‌شود.

در این بین اگر بخواهیم دانش‌آموزان باانگیزه‌ای در حوزه تحصیل داشته باشیم، باید تلاش کنیم که انگیزه‌های بیرونی را به سمت انگیزه درونی سوق دهیم، زیرا محرک‌های ظاهری می‌تواند در کوتاه‌مدت برای رسیدن به اهداف هر فردی کمک‌رسان و بسیار هم موفقیت‌آمیز باشد، اما این نوع انگیزه، اشکالات بزرگی دارند، زیرا براساس انگیزه‌های ظاهری ممکن است افراد طی یک تا دو هفته پرانرژی، فعال و تلاشگر باشند، اما باید بدانیم در این شرایط به طور ناگهانی تلاش‌ها را رها می‌کنند، زیرا چنین انگیزه‌هایی به سرعت خاموش می‌شوند یعنی فرد به یک‌باره انرژی زیادی به دست می‌آورد و پس از مدت کوتاهی با کاهش انگیزه بیرونی آن انگیزه و انرژی متحرک از بین می‌رود. در مقابل انگیزه بیرونی، محرک درونی قرار دارد که فرد بدون انگیزه‌های خاص ظاهری، محرک‌های انگیزشی قوی را برای کسب خواسته‌ها و اهداف خود ایجاد و تقویت می‌کند.

چرا وجود انگیزه درونی در افراد حائز اهمیت است؟

انگیزه درونی از آن جهت حائز اهمیت است که نیاز ندارد افراد، توسط دیگران از بیرون انرژی دریافت کنند و مدت زمانی که فرد به واسطه انگیزه درونی می‌تواند فعالیت یا اقدامی را انجام دهد، زمان بسیار طولانی است و هنگامی که برای هر اقدامی انرژی و زمان بیشتری صرف می‌شود، به طور قطع موفقیت‌های بیشتری در زمینه تحصیل، کار، زندگی و روابط اجتماعی کسب خواهد شد.

چه عواملی سبب بی‌انگیزگی در افراد می‌شود؟

نکته نخست اینکه بین انگیزه و افسردگی همبستگی وجود دارد، اما به این صورت نیست که هر فردی انگیزه‌ای ندارد، افسرده نیز خواهد بود، البته باید بدانیم افرادی که افسردگی دارند درواقع حوصله و تمایل به انجام فعالیتی ندارند، چراکه افسردگی به عنوان بیماری و مشکلات روان‌شناختی است که نیاز به درمان و دریافت خدمات بالینی دارد و اگر افرادی که به افسردگی دچار می‌شوند، باید خدمات درمانی لازم را دریافت کنند، در حالی که اگر فردی انگیزه نداشته باشد، به درمان نیاز ندارد و تنها باید محرک‌های لازم را دریافت کند تا در مسیری که می‌خواهد موفق شود.

راهکارهای رشد انگیزه چیست؟

انگیزه سرچشمه موفقیت است، این نکته مهم است که افراد زیادی وجود دارند که افسرده نیستند، اما انگیزه ندارند، لذا برای افزایش محرک‌های درونی در بسیاری از افراد باید نکات مهمی را مدنظر قرار داد، چراکه از سنین دو سالگی تا دانش‌آموزان متوسطه اول و دوم می‌توانیم در افراد انگیزه‌های درونی ایجاد کنیم، اما مهم این است که افراد را جایزه‌مدار پرورش ندهیم، زیرا یکی از مشکلات اساسی روان‌شناسان با والدین، تشویق بی‌حد و حساب آن‌ها برای کارهای فرزندانشان است که چنین امری سبب تبدیل محرک‌های درون به انگیزه‌های بیرونی می‌شود، لذا تاکید داریم که تنها در موارد بسیار خاص بابت رفتار و کارهای به فرزندانمان جایزه دهیم، بنابراین با چنین اقدامی رفتارهای فرزندان به مسئولیت و انگیزه درونی تبدیل خواهد شد.

از سوی دیگر مسئولیت‌پذیری، محرک ایجاد انگیزه است؛ امروزه والدین به اشتباه تصور می‌کنند که باید تمام نیازها و خواسته‌های فرزندان خود را تأمین کنند، در حالی که این موضوع حس مسئولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی را از آن‌ها سلب کند. زمانی که احساس مسئولیت‌پذیری در کودکان، نوجوانان و جوانان به درستی شکل نگرفته باشد درواقع عمل و رفتاری را به صورت درونی انجام نمی‌دهند و چنین رفتارهایی باعث شکست و از بین رفتن انگیزه‌های درونی در فرزندان می‌شود.

نکته سوم که می‌تواند در رشد انگیزش درونی بسیار مهم باشد این است که خودمان، افرادی باشیم که به‌صورت منظم، مرتب و بر اساس قواعد با انعطاف‌پذیری بیشتری کارها را انجام می‌دهد، در این میان اما دو عامل اصلی سبب الگوپذیری نادرست کودکان و نوجوانان می‌شود، یکی افرادی که به شدت در پی قوانین و مقررات سختگیرانه هستند و دیگری افرادی که خیلی به دنبال این قانون‌ها نیستند، این دو گروه به نحوی می‌توانند آسیب‌زا باشند و انگیزش‌های درونی را از بین ببرند.

همچنین نباید فراموش کنیم که عمده‌ترین تمایل کودکان بازی و سرگرمی است اما از طرفی نباید آنها را در این امر رها کنیم تا محرک‌های درونی فرزندان سرکوب شود و برعکس در محیط خانواده‌ای با قواعد بسیار خشک، سفت و غیرانعطاف‌ناپذیر؛ افرادی پرورش می‌یابند که از درونی‌سازی انگیزه‌ها متنفر خواهند بود، لذا خانواده‌ها باید برای رشد و حیات انگیزه و انگیزش در فرزندان خود تلاش کنند.