به گزارش خبرنگار ایمنا، ایران کشوری که تنها هفت درصد از مساحت کل آن را جنگل تشکیل می‌دهد، این مسئله به اهمیت اکوسیستم‌های جنگلی کشور که شامل انواع گونه‌های جانوری و گیاهی است، اضافه می‌کند.
امروزه حفظ درختان از جایگاه و اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا ازآنجاکه قابلیت جذب دی‌اکسیدکربن را دارند، یکی از ابزارهای مهم برای مقابله با گرمایش جهان محسوب می‌شوند.
به گفته کارشناسان نابودی جنگل‌های کشور تا ۵۰ سال آینده، مطابق با برآوردهای هشدارگونه ناسا از وضعیت ایران حقیقت دارد، به این معنا که با تداوم این شرایط، در سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۰۶۰ اثری از جنگل‌هایی که امروز می‌شناسیم در کشور باقی نخواهد ماند؛ بنابراین اگر سالانه یک درصد جنگل‌ها در ایران از بین برود، در صد سال آینده جنگلی نخواهید داشت و با ۱.۵ درصد حدود ۷۵ سال دیگر تمام جنگل‌های کشورتان نابود می‌شود.
جنگل‌ها از حیث تأمین مواد غذایی جامعه، مصنوعات چوبی، محصولات کاغذی، تأمین بسیاری از مایحتاج عمومی جامعه، جلوگیری از فرسایش و ازبین‌رفتن خاک و حفظ آب و نزولات آسمانی، نقش مهمی در اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کند، بنابراین تلاش برای جلوگیری از نابودی این منابع برای حفظ حیات انسان و کسب درآمد از این منابع طبیعی، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
همچنین یکی از مهم‌ترین و شاید حیاتی‌ترین راهکارها برای برون‌رفت از بحران تخریب و نابودی بیشتر جنگل‌های باقی‌مانده کشورمان، زراعت چوب و توسعه آن به‌ویژه در خارج از جنگل‌ها است. با این اقدام می‌توان در نخستین مرحله با تولید فراوان چوب و رفع حداقل نیازهای چوبی کشور، فرصت کافی برای برنامه‌ریزی‌های بعدی و مقابله با سایر عوامل مخرب داشت؛ عواملی همچون وجود دام در جنگل، حضور جنگل‌نشینان و قاچاق چوب که هر یک در تخریب و آسیب رساندن به موجودیت جنگل‌ها نقش بسیار مهمی دارد، در نتیجه زراعت چوب می‌تواند نقش مؤثری در اجرای عملیات پرورشی و جنگل‌داری جنگل‌های طبیعی و ارزشمند ایران که از اهمیت فراوانی برخوردار است، داشته باشد.
ابتدا در سال ۸۴ به‌صورت رسمی طرح زراعت چوب در کشور آغاز شد، اما با توجه به اینکه هنوز در آن دوران بهره‌برداری از چوب جنگل‌ها وجود داشت و نرخ واردات ارزان بود، زراعت چوب توجیه اقتصادی برای تولیدکنندگان بخش خصوصی نداشت، اما در سال‌های ۹۵ و ۹۶ با توجه به اینکه طرح تنفس جنگل اجرا و برداشت چوب از تمام جنگل‌های کشور ممنوع و متوقف شد، با افزایش نیاز صنایع چوب برای تأمین مواد اولیه، استقبال از اجرای طرح‌های زراعت چوب افزایش یافت.
امروزه می‌توان ۶۰ تا ۷۰ درصد از نیاز چوب کشور را از طریق زراعت چوب و مابقی را از درختان جنگلی باغ‌ها تهیه کرد. براساس طرح وزرات جهاد کشاورزی از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ باید حدود ۷۵ هزار هکتار از اراضی ملی تبدیل به زراعت چوب می‌شد، اما تاکنون تنها ۱۷ هزار هکتار طرح زراعت چوب در کشور اجرا شده است.
زراعت چوب علاوه بر حفظ منابع طبیعی و دادن فرصت برای تنفس جنگل‌ها، زمینه‌ساز اشتغال‌زایی و کسب درآمد برای افراد جویای کار است. کارشناسان معتقد هستند برای زراعت چوب انواع درخت‌های زودبازده و سریع‌الرشد و گسترش کشت درختان چوب‌ده شامل صنوبر، پالونیا و اکالیپتوس مناسب است.
به گفته برخی مسئولان، زراعت چوب طرحی راهبردی برای توسعه پایدار زیست‌محیطی و به سبب محدودیت واردات چوب و اجرای طرح تنفس جنگل بوده و انتخاب طرح زراعت چوب، بهترین مسیر برای تأمین نیازمندی‌ها است.
اگرچه طرح زراعت چوب راهکار مناسبی برای تأمین مواد اولیه، اقتصاد، اشتغال، معیشت و کاهش تخریب جنگل‌ها به‌نظر می‌رسد، اما هر از گاهی شاهد قطع درختان زراعی در فصل‌هایی مانند بهار و تابستان هستیم، زیرا تصور می‌شود درختان مربوط به زراعت چوب را هر زمان می‌توان برداشت کرد و آن طور که باید به بهره‌برداری درختان در بخش زراعت چوب نظارت کافی نمی‌شود.
درختانی ازجمله صنوبر که برای زراعت چوب کاشته می‌شوند، بیش از ۱۰ تا ۲۰ سال زمان می‌برد تا قابلیت بهره‌برداری را داشته باشند. در منطقه‌ای که توده‌ای از درختان در سطح وسیعی کاشته و بیش از ۲۰ سال در آنجا رشد می‌کنند، اکوسیستمی ایجاد می‌شود که محل زندگی بسیاری از موجودات و حیات وحش است.
بهره‌برداری این درختان در فصل‌هایی مانند بهار و تابستان علاوه‌بر اینکه باعث طغیان آفات می‌شود، آثار بسیار مخربی به حیات وحش و پرندگان منطقه _که این توده درختان را به‌عنوان اکوسیستم خود برگزیده‌اند_، وارد می‌کند. زراعت چوب در کنار واردات چوب اگرچه راهکاری‌های مناسبی برای تأمین چوب مورد نیاز کشور در مقابل قطع درختان با ارزش و محدود کشور به شمار می‌آیند، اما لازم است نظارت‌ها در این زمینه افزایش پیدا یابد.
ممکن است پنداشته شود که زراعت چوب آب بسیار زیادی را می‌طلبد که آن‌هم با شرایط فعلی کشور و بحران کم‌آبی به‌هیچ‌وجه سازگار نیست، اما یکی از راهکارهای اجرایی جهت بهره‌برداری بهینه از منابع آبی حاصل از پساب‌های خانگی و صنعتی و جلوگیری از ورود آن به زنجیره غذایی تدوین الگوی کشت برای مصارف غیرخوراکی مانند زراعت چوب است.
از این رو بازیافت آب‌های نامتعارف، بازچرخانی و استفاده دوباره از آن‌ها در آبیاری با رعایت مسائل زیست‌محیطی می‌تواند ازجمله راهکارهای موجود برای کاهش فشار بر منابع آب شیرین باشد؛ بنابراین زراعت چوب یکی از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در بخش کشاورزی و منابع طبیعی است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، به‌طوری‌که نخستین طرح زراعت چوب استان اصفهان در سال گذشته با حضور معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با استفاده از پساب آب تصفیه‌خانه فاضلاب با اجرای طرح ۲۰۰ هکتاری زراعت چوب در دل کویر کاشان آغاز شده که مهم‌ترین مزیت آن ضمانت احیای جنگل‌های شمال کشور تا هفت سال آینده است.
آبیاری طرح «زراعت چوب» با پساب در اصفهان
رضا شفیعی سرپرست اداره جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره اجرای طرح «زراعت چوب» در استان، می‌گوید: وقتی سازمان منابع طبیعی بهره‌برداری از جنگل‌های شمال کشور را ممنوع اعلام کرد به دلیل نیاز صنایع چوب و کاغذ کشور به مواد اولیه، این سازمان طرح زراعت چوب را در دستور کار خود قرار داد تا به منظور حفظ منابع آب زیرزمینی و نیز امکان استفاده از آب‌های نامتعارف برای کشت‌های غیرمثمر، طرح زراعت چوب با پساب اجرایی شود.
وی با تاکید بر اینکه سیاست طرح زارعت چوب استفاده از پساب و آب‌های نامتعارف برای کشت‌های غیرمثمر است، می‌افزاید: طی دو سال گذشته ۲۰۰ هکتار از این طرح در کاشان ایجاد شده است، همچنین با کاشت گونه درختان گزشاهی و اکالیپتوس در شهرهای بیابانی مستقر در شمال و شرق استان این طرح در حال اجرا است.
سرپرست اداره جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان اظهار می‌کند: عملیات طرح زراعت چوب در شهرهای غربی اصفهان با بارندگی بیشتر و برف‌گیر از نوع درختان صنوبر و زبان گنجشک اجرایی می‌شود که اگر افرادی زمین زراعی داشته و متقاضی زراعت چوب باشند نیز می‌توانند تغییر کشت دهند.
وی ادامه می‌دهد: واگذاری اراضی دولتی طی خریداری آب‌های نامتعارف و پساب از اداره آب منطقه‌ای استان می‌تواند با اجرای این طرح در توسعه جنگل‌ها برای نسل‌های آینده یاری‌رسان باشد.
شفیعی درباره ایجاد ۳۰۸ هزار هکتار جنگل‌کاری در بیابان‌های اصفهان که حدود ۱۵ درصد از جنگل‌های دست کاشت کشور را شامل می‌شود، می‌گوید: این جنگل‌ها شامل گونه‌های طاق، قره باغ، آتری‌پلکس و شورگز است که با دو سال آبیاری طی ۱۷ تا ۱۸ نوبت در ۹ شهرستان بیابانی استان مستقر شده و با توسعه، سدی در مقابل ریزگردها و گردوغبار داخلی خواهد شد.
وی یکی از دلایل اصلی منشأ گردوغبار داخلی را به غیر از هجوم ریزگردهای خارجی، خشکسالی اراضی کشاورزی می‌داند و می‌افزاید: این زمین‌ها با رهایی و نبود کشت و کار طی خشکسالی‌های متوالی به منشأ ریزگردهای داخلی تبدیل شده است.
سرپرست اداره جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان درباره چشم‌انداز جنگل‌های استان برای نسل آینده، اظهار می‌کند: اقداماتی که در این سال‌ها در توسعه جنگل‌های استان اجرا کردیم متناسب با تصویب اعتبارات استانی بوده است که به منظور حفاظت از جنگل‌ها برای آیندگان نیازمند فعالیت بیشتر و ایجاد جنگل‌های کاشت طبیعی هستیم.
وی تصریح می‌کند: قطع درختان، هیزم‌گیری و تجارت زغال بلوط یکی از کارهای پر سودی است که پای انسان‌ها را به نقاط بکر زاگرس باز کرده است. البته در استان‌های همجوار افراد سودجویی با قطع درختان بلوط و تبدیل آن‌ها به زغال سبب نابودی جنگل‌های طبیعی زاگرس شده‌اند.
شفیعی، استان اصفهان را یکی از ۱۱ استان کشور در حیطه جنگل‌های طبیعی زاگرس می‌داند و می‌گوید: وسعت این جنگل‌ها به نسبت دیگر استان‌های کرمانشاه، فارس و کردستان بسیار اندک است، اما درختان کهن و با ارزش جنگل‌های زاگرسی استان به عنوان ذخیره‌گاه‌های جنگلی به لحاظ وجود گونه‌های ژنتیکی و در حال انقراض، اهمیت بسیاری دارد و در قانون نیز بر حفظ و حمایت از گونه‌های ذخیره‌گاهی تاکید شده است.
وی با بیان اینکه جنگل‌های زاگرس بیشتر در مناطق غربی و جنوبی استان قرار دارد و بیش از هر زمان دیگری نیازمند مراقبت است، خاطرنشان می‌کند: آتش‌سوزی در این جنگل‌ها با استقرار در مناطق صعب‌العبور و دوردست توسط انسان به ندرت اتفاق می‌افتد اما در فصول افزایش دما و کاهش چشمگیر بارش‌ها و رطوبت خاک، خطر آتش‌سوزی بیشتر مراتع استان را تهدید می‌کند.
زراعت چوب در کاشان، ضامن احیای جنگل‌های شمال
قاسم بنایی، مدیر اجرایی طرح زراعت چوب اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشان می‌گوید: به منظور حفاظت و تنفس به درختان جنگل‌های شمال کشور که هر ساله برای تأمین چوب مورد نیاز بازار، درختان قطع می‌شود، وزارت جهاد کشاورزی، شهرستان کاشان را مجری طرح زراعت چوب کرده است.
وی با بیان اینکه در اولین اقدام اجرای طرح ۲۰۰ هکتاری زراعت چوب در دل کویر کاشان آغاز شده که مهم‌ترین مزیت آن ضمانت احیای جنگل‌های شمال کشور تا هفت سال آینده است، اظهار می‌کند: در این طرح از ۱۲ هزار نهال از گونه‌های زود بازده اکالیپتوس، پالونیا و کاتونزا که در برابر خشکی مقاومت بالایی دارند، استفاده و پیش‌بینی می‌شود پس از هفت سال کمربند سبز کاشان با این تعداد نهال شکل گیرد.
مدیر اجرایی طرح زراعت چوب اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشان می‌افزاید: اجرای این طرح به بهبود کیفیت هوا و کاهش گردوغبار در مناطق خشک و کویری تأثیر بسزایی دارد که مزیت دیگر طرح، بیابان‌زدایی ۴۰ درصدی در مناطق کویری شهرستان کاشان است.
وی تصریح می‌کند: طرح زراعت چوب با همکاری بخش خصوصی و با استفاده از پساب تصفیه‌خانه شهرستان کاشان با اعتبار ۱۵ میلیارد ریال آغاز شده و در سال‌های گذشته برای ۵۰ نفر به‌طور مستقیم و برای ۱۰۰ نفر به‌صورت غیرمستقیم اشتغال فراهم کرده است.
نظر شما