تفاوت بورس و فرابورس چیست + مزایا و معایب بازار

به گزارش ایمنا، بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی و دائمی است. در این بازار دسته‌ای از ابزارهای مالی مثل سهام شرکت‌ها و واحدهای تولیدی تجاری و خدماتی، اوراق مشارکت و دیگر اوراق بهادار مورد معامله قرار می‌گیرد. فرابورس (OTC) شکل تسهیل شده‌ای از بورس است. در فرابورس امکان عرضه سهام به شرکت‌هایی که اعتبار، سرمایه، سودآوری یا شفافیت کمتری دارند، داده می‌شود.

بورس چیست؟

بورس به بازاری گفته می‌شود که قیمت‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا و اوراق بهادار است.

ساختار فرابورس

بازار فرابورس در ایران آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. این بازار دارای جایگاه قانونی مشابه بورس است و شرایط پذیرش و معامله آسان‌تری نسبت به آن دارد؛ مهم‌ترین وظیفه فرابورس سازمان‌دهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه (مانند شرکت‌های کوچک) است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند و خواستار ورود سریع به بازار هستند.

انواع بازار بورس و فرابورس

بورس شامل دو بازار اول و دوم است؛ شرکت‌هایی که در بازار اول فعالیت می‌کنند، در صورتی که عملکرد مناسبی نداشته باشند به بازار دوم منتقل می‌شوند و شرکت‌هایی که عملکرد مناسبی در بازار دوم داشته باشند، می‌توانند به بازار اول منتقل شوند.

ساختار جدید فرابورس ایران از پنج بازار تشکیل شده است: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز)، بازار سوم و ابزارهای نوین مالی. در بازار اول فرابورس، سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری پذیرش و معامله می‌شود. بازار دوم فرابورس تنها شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیان‌ده، تازه تأسیس و آن‌هایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته می‌شود. بازار پایه نیز یکی از بازارهای فرابورس است که به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکت‌های این بازار فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند و به سه دسته تقسیم می‌شوند. طبق قوانین جدید، شرکت‌های این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آن‌ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است.

پذیرش در بورس و فرابورس

روند پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ساده‌تر است و الزامات ساده‌تری نسبت با بورس دارد. شرایطی مانند حداقل سرمایه ثبت شده شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران، حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه، زیان انباشته، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها و سودآوری معیارهای سختگیرانه‌تری در بورس دارند.

مزایای انتقال از فرابورس به بورس

فرابورس به علت شرایط پذیرش آسان‌تر، بستر مناسبی را برای حضور شرکت‌ها در بازار اوراق بهادار ایجاد کرده است. این تفاوت بین بورس و فرابورس باعث شده تا مشارکت بیشتری در بازارهای مالی ایران اتفاق بیافتد. همچنین شرکت‌های فعال در فرابورس این امکان را دارند که از طریق فروش سهام خود از مزایای تامین مالی ارزان قیمت از طریق بازار سرمایه استفاده کنند.

شرکت‌های فرابورس

وجود بازارهای متنوع از جاذبه‌های فرابورس است؛ سهامداران می‌توانند در شرکت‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده و ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند.

تسهیلات و تأمین مالی شرکت‌های فرابورس

بانک‌ها، شرکت‌های فعال در فرابورس را به عنوان وثیقه جهت دریافت تسهیلات می‌پذیرند و اگر شرکت‌ها در فرابورس پذیرفته شوند و فعالیت کنند، می‌توانند از تأمین مالی از طرف سهامداران برخوردار شوند.

روش و زمان معامله در بورس و فرابورس

روش معامله در بورس و فرابورس تفاوت خاصی ندارد و از طریق پلتفرم‌های آنلاین انجام می‌شود؛ زمان معاملات در فرابورس، انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به بورس دارد.

معافیت مالیاتی در فرابورس

بر اساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس از پرداختی بخشی از مالیات معاف هستند: بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، ۵ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی (فرابورس) یا خارجی پذیرفته می‌شود از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرش شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بورس بخشیده می‌شود. شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان بورس، حداقل ۲۰ درصد سهام شناور آزاد داشته باشند نیز ۲ برابر بخشودگی مالیاتی دارند.

از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد و وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

سرمایه گذاری در بازار

• در بازار فرابورس احتمال ضرر شرکت‌ها وجود دارد.
• با توجه به سخت‌گیری‌های موجود در بازار بورس، احتمال ورشکسته شدن در آن صفر است. همچنین شرکت‌هایی که در بازار بورس فعالیت دارند از درآمد و سود نسبتاً بالاتری برخوردارند و احتمال بازدهی مثبت سهام آن‌ها بیشتر است.
• در بازارهای مختلف فرابورس ریسک سرمایه گذاری متفاوت است. این ریسک در بازار اول از بقیه بازارها کمتر است. ریسک بازار دوم از بازارهای پایه، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط کم‌تر است. ریسک بازار پایه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط از همه بازارها بیشتر است چرا که شرکت‌ها بدون سخت‌گیری و گردش مالی در آن پایین پذیرش شده‌اند.
• بازارهای دیگری مانند طلا، سکه، ارز و مسکن نیز برای سرمایه گذاری وجود دارند.