به گزارش خبرنگار ایمنا، اخترشناسی یا نجوم به دانش بررسی موقعیت، تغییرات، حرکت و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اجرام آسمانی مانند ستارگان، سیارات، دنباله‌دارها، کهکشان‌ها و رویدادهای آسمانی گفته می‌شود. اخترشناسی با رشته‌های مختلفی از جمله کیهان‌شناسی، فیزیک، شیمی و فیزیک حرکت ارتباط گسترده‌ای دارد و در زندگی و آینده بشر نیز بسیار حائز اهمیت است. علم نجوم تاکنون خدمات بسیاری به انسان‌ها ارائه کرده است و تنها با استفاده از این دانش توانسته‌ایم جهان اطراف خود را بشناسیم.
اخترشناسی جزو علومی است که از ابتدای آفرینش انسان وجود داشته و همواره مورد استفاده بشریت قرار گرفته است؛ درواقع انسان‌ها با استفاده از این علم و مشاهده ستارگان توانستند جهت‌یابی انجام دهند و تقویم‌های اولیه را طراحی کنند. برای بررسی و شناخت بیشتر و اهمیت علم نجوم با محسن منتظری، منجم و اخترشناس گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
کاربرد علم نجوم در گذشته چه بوده است؟
علم نجوم در گذشته کاربردهای مختلفی در حوزه جهت‌یابی و طراحی تقویم داشته است که در این راستا اسطرلاب و ساعت‌های آفتابی ساخته شده است. همچنین علم نجوم در حوزه دریانوردی نیز بسیار کاربردی بوده و حائز اهمیت است.
روند پیشرفت کاربردهای علم نجوم چگونه رقم خورده است؟
با گذشت زمان، کاربردهای علم نجوم گسترش یافت و تلسکوپ و دوربین‌های مختلف نجومی طراحی شد. در این هنگام به‌نوعی چشم مسلح شد و توانست اعماق آسمان را مورد مطالعه قرار دهد که به موجب این مسئله انسان متوجه موقعیت کره زمین در فضا شد. در آن زمان با مطرح شدن مغناطیس زمین و کره‌های سماوی، میدان گرانشی و فرمول‌های مرتبط با این موارد، کاربردهای بیشتر این علم در حوزه نجوم و فضا مطرح شد.
پی‌بردن به میدان گرانشی چه کاربردهایی را در علم نجوم رقم زد؟
در حوزه گرانش، علم نجوم توانست فضاپیماهایی را طراحی کند که بر پایه گرانش هستند و می‌توانند با استفاده از نیروی گریز از مرکز بر شتاب جاذبه غلبه کنند. همچنین پیشرفت‌های علم نجوم باعث شد بتوانیم با کمک فرمول‌هایی که پایه آن‌ها قوانین نیوتون و انیشتین بود، جاذبه را خنثی و ماهواره‌ها را در مدارهای مختلف زمین مستقر کنیم که این دستاورد، انقلابی را در حوزه مخابرات و ارتباطات رادیویی ایجاد کرد.
علم نجوم چگونه منجر به دگرگونی در عصر ارتباطات شد؟
امواج رادیویی زاییده‌ای از مطالعات کیهان‌شناسی است؛ درواقع بشر احساس کرد، می‌تواند امواجی که طول موج‌های بسیار بزرگی دارد را مورد مطالعه قرار دهد و از آن‌ها برای امواج تلویزیونی و رادیویی بهره‌مند شود.
علم نجوم و اخترشناسی در حوزه کوانتوم چه دستاوردهایی داشته است؟
پازل اتمی آزمایشگاه سرن (سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته‌ای) با کمک دانش ستاره‌شناسی و پیدایش ذره ایکس تکمیل شد؛ این پازل در آزمایشگاهی راه‌اندازی شده است که بیش از نیم قرن در این حوزه فعالیت داشته است و شتاب‌دهنده موجود در این آزمایشگاه بر مبنای شبیه‌سازی انفجار بزرگ و به‌وجود آمدن تمام هستی به‌صورت آزمایشی فعالیت می‌کند. امروزه این عمل در شتاب‌دهنده «آزمایشگاه سرن» انجام و براساس آن زیراتم‌ها نیز کشف شده است که این مسئله منجر به پیشرفت بسیار در حوزه علم کوانتوم شد؛ درواقع امروزه دیدگاه‌ها نسبت به اتم بیش از گذشته تکمیل شده است.
به طور کلی علم نجوم در چه زمینه‌هایی کاربرد دارد؟
یکی از کاربردهای بسیار مهم علم نجوم، پدید آمدن اینترنت است که درواقع از طریق «آزمایشگاه سرن» به‌دست آمده است؛ درواقع اینترنت برای اتصال کامپیوترها به یکدیگر در گذشته ایجاد شد و به‌عنوان نخستین شبکه محلی بین کامپیوترها مورد توجه قرار گرفت.
اطلاعاتی که از آزمایشگاه سرن به‌دست می‌آمد بسیار زیاد بود و برای پردازش انبوهی از داده لازم بود تعداد زیادی کامپیوتر را به یکدیگر متصل کرد تا عمل پردازش به کمک رایانه‌های مختلف انجام شود؛ درواقع اینترنت اولیه به‌دلیل حجم بسیار داده‌های خروجی سرن شکل گرفت و اکنون زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است.
امروزه علم نجوم چه جایگاهی در زندگی بشریت دارد؟
امروزه علم نجوم دیگر تحت این عنوان شناخته نمی‌شود، بلکه بسیار گسترش یافته و تحت نام‌های دیگری از جمله اخترفیزیک، کیهان‌شناسی، مباحث کوانتوم و حیات فرازمینی مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین امروزه نجوم علم هوافضا را نیز در بر دارد و اگر تمام این مباحث را کنار یکدیگر قرار دهیم، متوجه می‌شویم که عملاً علم نجوم زندگی بشر را تشکیل می‌دهد.
چرا علم نجوم تشکیل‌دهنده زندگی بشر است؟
امروزه تمام زندگی بشر با علوم مختلفی که جزو علم نجوم محسوب می‌شود در ارتباط است؛ مسائل حیاتی مانند هواشناسی با علم نجوم در ارتباط است و مباحث دیگری از جمله فعالیت‌های خورشیدی و شفق‌های قطبی که جزو پدیده‌های اخترشناسی به‌شمار می‌رود بر مسائل مهمی از جمله گرمایش زمین و فعالیت‌های مخابراتی تأثیر دارد.
یکی از مسائل دیگری که امروزه مطرح شده است، تحقیق پیرامون معادن موجود در کره ماه و سیاره مریخ است که تمام این مسائل نشان‌دهنده اهمیت علم نجوم و علوم فرازمینی است؛ بنابراین باید بشر به علم نجوم تسلط داشته باشد و کل دنیا را برای ارتقای سطح علمی انسان‌ها با این دانش آشنا کند.
نظر شما