به گزارش ایمنا، امروز _یکشنبه سیزدهم شهریورماه_ هم‌زمان با سالروز تولد و درگذشت بزرگان فرهنگ و ایران است.
زادروز ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی (زاده سیزدهم شهریورماه ۳۵۲، نیمه سپتامبر ۹۳۷ خوارزم -- درگذشته بیست‌ودوم آذر ۴۲۷، سیزدهم دسامبر ۱۰۴۸ غزنه) ریاضیدان و ستاره‌شناس است.
وی دانشمندی بزرگ است که زادگاهش روستای کوچک «بیرون» بود و «بیرونی» نامیده شد.
در ریاضیات، هیئت «علوم فضایی» فیزیک، زمین‌شناسی و جغرافیا سرآمد دانشمندان دوران خود بود. دایرةالمعارف علوم چاپ مسکو، ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است. در بسیاری از کشورها نام او را بر دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و تالار کتابخانه‌ها نهاده و به او لقب «استاد جاوید» داده‌اند.
ابوریحان بیرونی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال و جنوب را دقیق محاسبه و تعریف کرده است. خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی را در کوه‌های لغمان «افغانستان کنونی» رصد و بررسی کرد و ماه‌گرفتگی سپتامبر همین سال را در غزنه به زیر مطالعه برد.
در زمان وی، سامانیان که پایتختشان شهر بخارا بود، بر شمال شرقی ایران، شامل خراسان بزرگ‌تر و منطقه خوارزم، زیاریان بر گرگان و مازندران و مناطق اطراف آن‌ها، بازماندگان صفاریان بر سیستان بزرگ‌تر، غزنویان بر جنوب ایران خاوری «مناطق مرکزی و جنوبی افغانستان امروز» و بوئیان بر سایر مناطق ایران تا بغداد حکومت می‌کردند و همه آن‌ها مشوق دانش و ادبیات فارسی بودند و سامانیان بیش از دیگران در این راه اهتمام داشتند. بیرونی که در جرجانیه خوارزم نزد ابونصر منصور تحصیل علم کرده بود، مدتی نیز در گرگان تحت حمایت مادی و معنوی زیاریان که مرداویز سردودمان آنان بود، به تحقیق پرداخت و پس از آن تا پایان عمر در ایران خاوری آن زمان به پژوهش‌های علمی‌اش ادامه داد. بااینکه محمود غزنوی میانه خوبی با بیرونی نداشت و وسایل کافی برای تحقیق در اختیار او نبود، اما این دانشمند لحظه‌ای از تلاش برای تکمیل تحقیقات علمی خود دست نکشید.
او که به زبان‌های یونانی، هندی و عربی هم تسلط داشت، کتب و رسالات متعددی که شمار آن‌ها را بیش از ۱۴۶ گفته‌اند، نوشت که جمع سطورشان بالغ‌بر ۱۳ هزار است.
مهم‌ترین آثار او عبارت از «التفهیم» در ریاضیات و نجوم، «آثار الباقیه» در تاریخ و جغرافیا، «قانون مسعودی» که نوعی دایرةالمعارف است و کتاب «هند» درباره اوضاع این سرزمین از تاریخ و جغرافیا تا عادات و رسوم و طبقات اجتماعی آن است.
بیرونی کتاب دایرةالمعارف خود را به نام سلطان مسعود غزنوی حاکم وقت کرد، ولی هدیه او را که سه بار شتر سکه نقره بود نپذیرفت و به او نوشت که کتاب را به خاطر خدمت به‌دانش و گسترش آن نوشته است، نه پول.
بیرونی معاصر بوعلی‌سینا بود که در اصفهان می‌نشست و باهم مکاتبه و تبادل‌نظر فکری داشتند. بیرونی در جریان لشکرکشی‌های محمود غزنوی به هند غربی "که پاکستان امروز قسمتی از آن است" امکان یافت که به آن سرزمین برود، زبان هندی فراگیرد و درباره اوضاع هند تحقیق کند که محصول این تحقیق، کتاب «هند» او است.
درگذشت علیقلی بیانی
بیانی (زاده پانزدهم بهمن ۱۲۹۱ تهران – درگذشته سیزدهم شهریور ۱۳۸۸ تهران) نویسنده، مترجم و مهندس سدسازی است.
وی ایدئولوگ و دبیر کل حزب ایران، مهندس هیدرولیک، مهندس سد گلپایگان، مدیریت سدهای کرج و سپیدرود و مدیرعامل سازمان آب و برق منطقه‌ای سپیدرود و عضو کمیته خواربار و کشاورزی جهانی بود.
بیانی از نوادگان میرزایوسف بیان‌الممالک و از طرف مادری نسب به علی قلی‌خان اعتمادالسلطنه پسر فتحعلی شاه قاجار می‌رساند. وی تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان برد و از شاگردان ادیب بجنوردی بود و در سال ۱۳۱۱ جزو محصلین اعزامی به فرانسه رفت و تحصیلاتش را در رشته مهندسی هیدرولیک «مکانیک مایعات» در دانشکده علوم «گرنبل» دنبال کرد و از استادانی چون پروفسور دانل، گس وکتن بهره برد.
او در سال ۱۳۱۷ به ایران بازگشت و پس از مدتی فعالیت به‌عنوان معاون فنی در اداره آب شهرداری، به ریاست آن اداره منصوب شد. با تأسیس مدرسه مهندسی هنرسرای عالی که بعدها «پلی‌تکنیک» نام گرفت، به تدریس هیدرولیک پرداخت. در سال ۱۳۲۴ از طرف شورای فرهنگی بریتانیا به‌عنوان پژوهشگر به‌لندن رفت و در امپریال کالج مشغول پژوهش شد. او سال ۱۳۲۵ به‌تهران بازگشت و در ۱۳۳۰ به‌سمت مدیرکل شهرداری‌های وزارت کشور منصوب شد. در این سمت برای تهیه و تنظیم مواد لایحه قانونی اصلاح قانون شهرداری‌ها تلاش ورزید و در سال ۱۳۳۱ بانک ساختمان را تأسیس کرد و رئیس هیئت‌مدیره آن شد.
آثار متعددی از این استاد برجسته باقی‌مانده است که از آن‌جمله می‌توان به تألیف کتاب‌های «جریان سیلابی در انحنای انهار مربعی» به‌زبان فرانسه «طول نفوذ بندها» به‌زبان انگلیسی «شناخت برتری پروژه‌ای آبیاری» «طریقه توزیع اعتبارات قبل از حصول اطلاعات تفصیلی» «سیاست استفاده از منابع آب کشور» «دانش و آرمان» «منطق ایمانیان در مارکسیسم «منطق عشق عرفانی» «منطق نیایش» «زندان اندیشه در حدیث نفس بهمنیار» و ترجمه کتاب‌های «رام کردن قدرت» برتراند راسل «فیزیک و فلسفه» سر جمیز هاپوود جینز فیلسوف و ریاضیدان انگلیسی، «پژوهش در نهاد زمان و اثبات اختیار» و «تحول خلاق» و «ماده و یاد» هانری برگسن اشاره کرد.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به‌پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در آبان‌ماه ۱۳۸۰ او را به‌عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به این استاد اهدا کرد.
علیقلی بیانی در ۹۷ سالگی درگذشت.
زادروز محمود جوادی‌پور
جوادی‌پور (زاده سیزدهم شهریورماه ۱۲۹۹ تهران – درگذشته پنجم آذرماه ۱۳۹۱ تهران) نقاش، گرافیست و از پیشگامان هنر نوگرا است.
پدرش در ۱۵ سالگی از کرمان به تهران مهاجرت کرد و در اوقات فراغت به طراحی نقش قالی می‌پرداخت. حدود سال ۱۳۱۷ که به‌عنوان ناظر هزینه معادن انارک در نائین انجام وظیفه می‌کرد، ساعات بیکاری‌اش را با استفاده از سنگ‌های معدنی، خاک‌ها، رسوبات معدن و انواع مواد طبیعی دیگر به‌نوعی نقاشی می‌پرداخت که از نظر هنری بسیار باارزش و زیبا بود.
محمود جوادی‌پور در سال ۱۳۱۲ گواهینامه ششم هنرستان صنعتی ایران و آلمان در تهران در رشته آهنگری و ماشین‌سازی دریافت کرد. در سال ۱۳۲۲ جوادی‌پور به‌عنوان نقاش چاپخانه در بانک ملی ایران به‌صورت نیمه‌وقت استخدام شد و بامطالعه و تلاش، شیوه چاپ رنگی عکاسی را آزمود و موفق شد اولین کار چاپ رنگی را در همان سال انجام دهد.
وی در رشته‌های گرافیک، نقاشی، تصویرسازی و چاپ دستی فعالیت داشت و در دانشگاه تهران و هنرستان هنرهای زیبا هم تدریس می‌کرد. از جوادی پور به‌عنوان یکی از نخستین پایه‌گذاران جنبش نقاشی نوگرای ایران تجلیل شده است و به همین سبب از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان عالی دریافت کرد. آثار این هنرمند در برخی موزه‌های ایران و آمریکا نگهداری می‌شوند. وی نمایشگاه‌های متعددی با حسین کاظمی، احمد اسفندیاری، مهدی ویشکایی و هوشنگ آجودانی برگزار کرد.
محمود جوادی‌پور یکشنبه پنجم آذرماه ۱۳۹۱ در آلمان درگذشت. پیکر جوادی‌پور، با حضور هنرمندان، مسئولان فرهنگی و هنری و پیشکسوتان عرصه هنر از موزه هنرهای معاصر در قطعه هنرمندان بهشت‌زهرا به خاک سپرده شد.
سالروز درگذشت محسن هشترودی
هشترودی (زاده بیست‌ودوم دی‌ماه ۱۲۸۶ تبریز -- درگذشت سیزدهم شهریور ۱۳۵۵ تهران) اندیشمند، شاعر و ریاضیدان است.
وی فرزند اسماعیل مجتهد، از مشاوران شیخ محمد خیابانی، از فعالان نهضت مشروطه بود. تحصیلات دبستانی را در زادگاهش گذراند و برای ادامه تحصیل به دارالفنون رفت. چند سالی در تهران به تحصیل پزشکی گذراند، تا در سال ۱۳۰۴ به‌عنوان دانشجوی بورسیه دولتی برای تحصیل در رشته ریاضیات به فرانسه اعزام شد.
هشترودی در سال ۱۳۱۴ با درجه کارشناسی در رشته ریاضیات از دانشگاه سوربن فارغ‌التحصیل شد. سپس با سرپرستی پروفسور الی‌کارتان در همان دانشگاه، به پژوهش در زمینه هندسه دیفرانسیل پرداخت و در سال ۱۳۲۶ دکترا در رشته ریاضیات گرفت.
وی پس از بازگشت به ایران به‌عنوان استادیار در دانشکده علوم دانشسرای عالی به‌کار مشغول شد و در سال ۱۳۲۰ کرسی استادی دانشسرای عالی را دریافت کرد. او در سال ۱۳۳۰ به‌مقام ریاست دانشگاه تبریز رسید و در سال ۱۳۳۶ به‌عنوان رئیس دانشکده علوم دانشگاه تهران انتخاب شد.
هشترودی در طول زندگی حرفه‌ای‌اش ارتباط با مجامع علمی بین‌المللی را حفظ کرد و در سال ۱۳۲۹ به‌عنوان نماینده دانشگاه تهران در کنگره بین‌المللی ریاضی‌دانان هاروارد شرکت کرد و در مؤسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون و به درخواست ریاست مؤسسه، پروفسور اوپنهایمر به عضویت پذیرفته شد و یک‌ترم پاییزی را نیز به تدریس در دانشگاه هاروارد پرداخت.
وی از طرفداران سرسخت علوم پایه و علاقه‌مند به‌شعر و موسیقی و فلسفه بود و توانایی بیان مطالب علمی به‌زبان ساده داشت. وی به‌عنوان یک متفکر منتقد پیشرو و ریاضیدان نامدار ایرانی، دارای اهمیت نمادین و شخصیتی اثرگذار در جامعه علمی معاصر ایران بود.
دکتر ماکان در کتاب نگرش‌های ایرانی می‌نویسد: روزی که آرمسترانگ به‌عنوان نخستین انسان پای بر کره ماه گذاشت، پروفسور هشترودی در گفت‌وگویی رادیویی اظهار کرد که بشر می‌توانست یک قرن زودتر به‌ماه دست یابد، اگر کتابخانه فارس و تیسفون را به آتش نمی‌کشیدند یا به‌دجله نمی‌ریختند.
پروفسور هشترودی در ۶۸ سالگی درگذشت و در گورستان بقاییه تبریز به‌خاک سپرده شد.
زادروز احمد مهدوی‌دامغانی
دامغانی (زاده سیزدهم شهریور ۱۳۰۵ مشهد – درگذشته بیست‌وهفتم خرداد ۱۴۰۱ آمریکا) علامه، نویسنده و پژوهشگر ایرانی، متخصص در ادبیات فارسی و عرب، استاد پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه هاروارد است.
وی علوم متداول قدیم و جدید را در مشهد فراگرفت و موفق شد دوره سطح حوزوی را به کمال به پایان رساند سپس در تهران اقامت گزید. در سال ۱۳۲۷ از دانشکده معقول و منقول (بعداً الهیات) دانشگاه تهران و در سال ۱۳۳۳ در رشته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با کسب رتبه اول، لیسانس گرفت. در سال ۱۳۴۲ از دانشگاه تهران درجه دکترای زبان و ادبیات فارسی گرفت و موضوع رساله دکتری وی تصحیح کتاب «کشف‌الحقایق» عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی بود.
مهدوی‌دامغانی در تهران تحصیل دروس حوزوی را ادامه داد و در دروس خارج بزرگانی چون محمدتقی آملی، محمدعلی مدرس خیابانی و میرزا مهدی آشتیانی شرکت جست و موفق شد اجازاتی که تصدیق علمیت او را می‌کرد نیز دریافت کند.
پس از گذراندن دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی به‌عنوان استاد دانشگاه تهران به تدریس در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس پرداخت. از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ در دانشگاه مادرید به تدریس ادبیات عرب و فارسی و فقه اسلامی اشتغال داشت. مهدوی دامغانی چندین سال سردفتر اسناد رسمی در تهران و از سال ۱۳۵۴ رئیس کانون سردفتران اسناد رسمی ایران بود.
احمد مهدوی‌دامغانی از سال ۱۳۶۶ مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تدریس در مقطع دکترا بود. رشته‌های تدریس او در آمریکا شامل ادبیات عرب، ادبیات فارسی، کلام، فقه و برخی علوم اسلامی بود.
آثار:
احمد مهدوی دامغانی دارای قلمی شیوا و بسیار رسا است. از همین روی مجلات متعدد که جنبه علمی و اجتماعی داشتند درصدد چاپ مقاله‌های او بودند. مانند مجله‌های: یغما، کلک، گلچرخ، ایران‌نامه، ایران‌شناسی، ره‌آورد و گلستان از مشهورترین مقاله‌های او مآخذ ابیات عربی کلیله‌ودمنه و مأخذ ابیات عربی مرزبان‌نامه است.
تألیفات:
۱. از علی آموز اخلاص عمل (تهران، تیر، ۱۳۷۹ ش).
۲. رساله درباره خضر (تهران، کتاب مرجع، ۱۳۸۹ ش).
۳. شاهدخت والاتبار شهربانو (تهران، دعا، ۱۳۸۹ ش).
۴. در باغ روشنایی (تهران، سخن، ۱۳۸۲ ش).
۵. گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی و برگردان به نثر فارسی (کویت، منشورات البابطین، ۲۰۰۰ م).
کتاب‌های تحقیقی:
۱. کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه (تهران، علمی فرهنگی، ۱۳۵۹ ش).
۲. المَجدی فی أنساب الطّالبیّین _ تحقیق (قم، مکتبة آیت‌اللّٰه العظمیٰ مرعشی نجفی، ۱۳۶۸ ش).
۳. نَسمةالسَّحر بذکر من تشیَّع و شعر _ تصحیح، تحقیق (تهران، وزارت خارجه، ۱۳۸۴ ش).
۴. دیوان خازن (عبداللّٰه بن احمد خازن) تصحیح و تحقیق (تهران. میراث مکتوب. ۱۳۹۴ ش).
۵. الوحشیات (ابوتمام) تصحیح (تهران، میراث مکتوب، ۱۳۹۰).
زادروز آرمان استپانیان
استپانیان (زاده سیزدهم شهریورماه ۱۳۳۵ آبادان) عکاس و گرافیست است.
وی فارغ‌التحصیل گرافیک دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و از سال ۱۳۷۸ با عکاسی از پرتره‌های حک‌شده بر سنگ‌قبرهای موجود در سراسیاب دولاب به عرصه عکاسی حرفه‌ای وارد شد؛ و از آن هنگام تاکنون از آثار او نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی گوناگونی برپاشده است از جمله: تسالونیکا، یونان ۱۳۸۱، گالری سیحون، تهران ۱۳۸۱، سوفیتل گالری لوکسامبورگ ۱۳۸۱، مجتمع فرهنگی مرکوری، قبرس ۱۳۸۲، گالری راه ابریشم تهران ۱۳۸۳، موزه نیکولاس وایومینگ، ایالات‌متحده ۱۳۸۴، گالری راه ابریشم ۱۳۸۴، گالری سانتوس تگزاس، ایالات‌متحده ۱۳۸۵، گالری قاف، امارات متحده عربی ۱۳۸۷، «ایران درون و برون» موزه چلسی نیویورک، ایالات‌متحده ۱۳۸۸، «عکس اندرونی» گالری هما، تهران ۱۳۸۹، آلترناتیو کالیگرافی ۲، آرت فر وین، وین ۱۳۹۱.
آثار او الهام‌گرفته از عکس‌های قدیمی است، او در این‌باره گفته است:
«در پارکینگ پروانه من بسیاری از تصاویر را که کسی به دنبال آن نیست خریداری می‌کنم. عکس‌های قدیمی، تصاویر خانوادگی بی‌ارزش، مکان‌های نامعلوم یا تبلیغات قدیمی، فیلم‌ها و کارت‌پستال‌های ساده و دیده نشده. این تصاویر را تهیه می‌کنم تا در کنار هم به بازی خودم مشغول باشم؛ بازی جذابی که می‌تواند خلاقانه داستان‌سرایی ذهن رؤیاپرداز من را تقویت کند.»
آثار او تاکنون در حراجی‌های کریستیز، ساتبیز و حراج تهران به نمایش درآمده‌اند.
نمایشگاه:
گالری افرند، تهران ۱۳۹۵.
سری تاریخ هنر، گالری هما، تهران ۱۳۹۰.
پژوهش‌ها:
مقدمه کتاب آقا رضا عکاس‌باشی، موزه عکاس‌خانه شهر، تهران ۱۳۸۶.
آقا رضا عکاس‌باشی، نمایش پژوهشی در همراهی هنگامه معمری، گالری هما، تهران ۱۳۸۹.
زیبایی‌شناسی در عکاسی قاجار. مجله عکس، تهران ۱۳۷۶.
رخدادها:
عکس قاجار تا عکس معاصر، گالری افرند، تهران ۱۳۹۶.
«نگاهی به تاریخ ایران، ارمنی‌های ایران از دریچه دوربین» عنوان نمایشگاهی است که در سال ۱۳۶۹ به همت او در موزه هنرهای معاصر برگزار شد و در آن آثار عکاسانی به نمایش درآمد که از ارامنه عکس گرفته‌اند از قبیل ارنست هولتسر، میرزا عبدالله قاجار و روسی خان
حراج بونهامز، لندن ۱۳۹۳.
حراج کریستیز، پاریس ۱۳۹۰.
جوایز:
دیپلم افتخار جشنواره عکاسی هنر و نیایش، فرهنگسرای نیاوران، تهران ۱۳۷۴.
دیپلم ویژه هیئت‌داوران، دوسالانه طراحی گرافیک ایران ۱ و ۲، تهران ۱۳۶۵.
رسانه:
هرچه پیش پا افتاده‌تر بهتر، جاوید رمضانی، تندیس ۱۳۹۶.
گفتگوی سایت عکاسی با آرمان استپانیان، تهران ۱۳۸۷.
نظر شما