به گزارش خبرنگار ایمنا، ساخت ماهواره‌بر یکی از مهم‌ترین و دشوارترین مباحث است؛ ایران فعالیت خود را در این زمینه از ۴۰ سال پیش آغاز کرد و با پرتاب ماهواره امید، جزو ۱۰ کشوری قرار گرفت که به فضا دست‌یافته‌اند. یکی از ماهواره‌برهای ساخت ایران که امروزه مورد توجه قرار گرفته «ذوالجناح» است. این ماهواره‌بر می‌تواند نقش بسیار مهمی در برنامه‌های فضایی کشور ایفا کند. برای بررسی و شناخت بیشتر ماهواره‌بر ذوالجناح با عمران مرادی، پژوهشگر علوم فضایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
ماهواره‌بر چیست؟
یکی از مهم‌ترین و دشوارترین مباحث موجود در حوزه ماهواره، ساخت ماهواره‌بر است. ساخت ماهواره‌بر معمولاً با پیچیدگی و سختی‌های متعددی مواجه است؛ برای عبور از جاذبه زمین و ارسال محموله به فضا باید از موشک‌های بزرگی استفاده شود که معمولاً برای ساخت آن از سیستم‌های پیچیده و سوخت‌های خاصی استفاده می‌شود.
فعالیت ایران در حوزه ساخت ماهواره‌بر از چه سالی آغاز شد؟
ایران سال‌ها است که به مقوله ماهواره پرداخته شده است و قدمت ساخت ماهواره و بهره‌برداری از این تکنولوژی بیش از ۴۰ سال است، اما ساخت ماهواره‌بر در ایران به طور رسمی از زمانی مطرح شد که این کشور توانست ماهواره «امید» در مدار قرار دهد. امید، نام ماهواره کوچکی بود که با موفقیت در مدار قرار گرفت و به واسطه این موفقیت، ایران جزو کشورهایی قرار گرفت که توانایی قراردادن ماهواره در فضا را دارد.
پس از ماهواره‌بر «سفیر امید» چه ماهواره‌برهایی توسط ایران ساخته شد؟
پس از سفیر امید ماهواره‌برهای مختلفی ساخته شد که یکی از آن‌ها «ذوالجناح» نام دارد و قرار است نقش ویژه‌ای در برنامه‌های فضایی ایران ایفا کند. به طور کلی ماهواره‌برها در مدارهای مختلف لئو، مئو و ژئو قرار می‌گیرد. ایران در سند توسعه هوا-فضا که در سال ۱۳۹۱ تصویب شد هدف‌گذاری‌های مختلفی برای بهره‌برداری از هر سه مدار انجام داد.
ماهواره‌بر ذوالجناح چیست؟
ذوالجناح دومین ماهواره‌بر ایران است که جزو ماهواره‌برهای سه‌مرحله قرار می‌گیرد. ماهواره‌بر ذوالجناح به سه قسمت تقسیم شده است که پیش‌رانش دو قسمت اصلی آن از سوخت جامد و پیش‌رانش قسمت سوم از سوخت مایع استفاده می‌کند. موشک‌هایی فضایی به دلیل اینکه ارتفاع بسیاری را طی می‌کند و وزن بسیاری دارد، پس از گذراندن بخشی از مسیری مرحله به مرحله قسمتی از خود را جدا می‌کند تا سبک‌تر شود و بتواند به مقصد نهایی خود دست یابد.
وزن و ارتفاع هدف ماهواره‌بر ذوالجناح چه میزان است؟
ماهواره‌بر ذوالجناح می‌تواند محموله‌هایی تا وزن نهایی ۲۲۰ کیلوگرم را جابه‌جا کرده و تا ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین هدایت کند؛ این ویژگی ذوالجناح مشابه ماهواره‌بر «سیمرغ» است که برای محموله‌هایی تا وزن ۲۵۰ کیلوگرم و ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری طراحی شده است.
تفاوت ذوالجناح با دیگر ماهواره‌برهای ساخت ایران چیست؟
یکی از ماهواره‌برهایی که با استفاده از آن در سال ۱۳۹۹ ماهواره نظامی تحت عنوان «نور» در فاصله ۴۲۵ کیلومتری از سطح زمین قرار داده شد، «قاصد» نام دارد. یکی از تفاوت‌های ذوالجناح با قاصد، سوخت استفاده شده در مرحله نخست ماهواره‌بر است؛ درواقع ماهواره‌بر ذوالجناح در مرحله نخست از سوخت جامد استفاده می‌کند، اما قاصد در این مرحله از سوخت مایع بهره می‌برد. ماهواره‌بر ذوالجناح می‌تواند در هر پرتاب ۱۰ ماهواره مشابه «نور» را به صورت همزمان در مدار قرار دهد.
اهمیت قرار دادن چند ماهواره به صورت همزمان در مدار چیست؟
امروزه این فعالیت که ماهواره‌برها بتوانند به صورت گروهی چند ماهواره را در فضا قرار دهند بسیار معمول شده است. اگر قرار باشد ماهواره در مدارهای پایینی زمین قرار بگیرد، باید در طول روز چندین بار به دور کره زمین بچرخد؛ بنابراین بهره‌برداری و کنترل ماهواره دشوار می‌شود از طرفی قرار دادن ماهواره در مدارهای بالایی مانند ژئو دشوار است. برای پوشش مستمر منطقه جغرافیایی مورد نظر معمولاً گروهی از ماهواره به مدارهای پایینی فرستاده می‌شود که در این صورت هرگاه ماهواره‌ای از منطقه جغرافیایی خارج شود، ماهواره دیگری جایگزین شود.
ماهواره‌بر ذوالجناح چه مشخصاتی دارد؟
ماهواره‌بر ذوالجناح که توسط وزارت دفاع و با پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شده است، سیزدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹ برای نخستین‌بار از آن رونمایی شد و از پایگاه فضایی سمنان در یک مسیر زیرمداری فعالیت خود را آغاز کرد. این ماهواره‌بر سه مرحله‌ای بوده و مبتنی بر سوخت جامد است و هدف‌گذاری آن قرار دادن ماهواره‌هایی با وزن ۲۲۰ کیلوگرم در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری است.
طول ماهواره‌بر ذوالجناح حدود ۲۵.۵ متر بوده و قطر آن ۱.۵ متر است؛ وزن این ماهواره‌بر نزدیک به ۵۲ تن است. ذوالجناح در دو مرحله نخست از موتور سوخت جامد با قطر ۱.۵ متر و رانش ۷۴ تن استفاده می‌کند، اما در مرحله سوم از موتور سوخت مایع با قطر ۱.۲۵ و رانش ۳.۵ تن بهره می‌برد. این ماهواره‌بر به صورتی تنظیم شده که بتواند ۱۰ ماهواره سبک را در مدار به صورت همزمان قرار دهد.
ماهواره‌بر ذوالجناح چه مأموریتی دارد؟
ماهواره‌بر ذوالجناح برای پرتاب‌های تحقیقاتی استفاده می‌شود و سه پرتاب تحقیقاتی نیز برای این ماهواره‌بر برنامه‌ریزی شده است. پنجم تیرماه ۱۴۰۰ دومین پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح به منظور اهداف تحقیقاتی انجام شد و در آینده نیز سه پرتاب دیگر برای این ماهواره‌بر پیش‌بینی شده است. ماهواره‌بر ذوالجناح می‌تواند نقش بسیار مهمی در برنامه‌های فضایی ایران ایفا کند.
به طور کلی فعالیت ایران در حوزه فضایی چگونه بوده است؟
برنامه‌های فضایی ایران بسیار حائز اهمیت است و باید مقدار فاصله‌ای که در این زمینه با کشورهای فعال در این صنعت داریم، جبران شود. در حال حاضر ایران جزو ۱۰ کشوری است که توانسته به فضا دست‌یابد و پیشرفت مطلوبی داشته است؛ اکثر برنامه‌های فضایی ایران بومی است و همین مسئله نشان می‌دهد ایران می‌تواند به صورت بومی صنعت فضایی خود را توسعه دهد.
سخن آخر...
در آینده، بشریت وابستگی بسیاری به فضا پیدا خواهد کرد و اگر امروز در این زمینه فعالیت نکنیم مطمئناً از بسیاری کشورها عقب می‌مانیم؛ بنابراین بهتر است با جدیت بیشتر برنامه‌های فضایی را دنبال کنیم. ساخت ماهواره‌برهایی مانند ذوالجناح نشان می‌دهد، می‌توانیم همگام با کشورهای توسعه‌یافته حرکت کنیم و فاصله خود را با کشورهای دیگر کاهش دهیم.
نظر شما