به گزارش خبرنگار ایمنا، تأمین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی از نیازهای اساسی هر اجتماعی است که بدون وجود آن ممکن است سلامت و بهداشت جامعه تحت تأثیر قرار گیرد. تأمین این آب سالم و بهداشتی می‌تواند نقش اساسی در کاهش موارد ابتلاء به بیماری‌های عفونی و بیماری‌های منتقله از آب داشته باشد. بر اساس گزارش‌های اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، بیماری‌های گوارشی منتقل شده از طریق آب آلوده و کمبود اقدامات بهداشتی علت حدود بیش از دو میلیون مرگ در جهان است.
از طرفی امروزه با پیشرفت زندگی صنعتی و رشد جمعیت، مصرف آب افزایش یافته است و منابع آب موجود قابل‌مصرف، در معرض استفاده بیش‌ازحد و حتی آلودگی قرار گرفته است. در کشور ما نیز مسئله کمبود آب از گذشته‌های بسیار دور وجود داشته و حتی در برخی از مناطق مانع رشد و پیشرفت حوزه‌های کشاورزی، صنعتی و حتی اجتماعی شده است. استان اصفهان هم همچون سایر استان‌های کشور از این قاعده مستثنی نبوده است و باوجود خشکسالی اخیر این پرسش مطرح می‌شود که آب شرب استان اصفهان سالم است؟ که در گزارش پیش رو این موضوع بررسی شده است.
تأثیر منفی مصرف آب آلوده بر سلامت انسان
شهرام آگاه، فوق تخصص گوارش و کبد در این باره به ایمنا می‌گوید: آب شرب به‌عنوان یک منبع مهم حیاتی برای انسان است و همان‌طور که آب شرب در تأمین سلامتی فرد اهمیت دارد، بیماری‌های منتقل‌شده به فرد از طریق آشامیدن آب آلوده می‌تواند مشکلات متعددی برای فرد ایجاد کند. در آب آلوده دو عامل برای سلامت انسان مضر است که شامل عوامل میکروبی و عوامل شیمیایی می‌شود.
وی می‌افزاید: عامل اول مربوط به میکروب‌هایی است که می‌تواند از طریق آب آلوده همچون آب شهری آلوده به فاضلاب، به انسان منتقل شود از مهم‌ترین میکروب‌هایی که در اثر استفاده از آب آلوده می‌تواند بر سیستم گوارش انسان تأثیر منفی بگذارد «هلیکوباکتر پیلوری» است که این نوع میکروب در برابر اسید معده مقاوم بوده و می‌تواند در معده به زیست خود ادامه دهد و این میکروب می‌تواند باعث آسیب‌های جدی به معده فرد همچون التهاب، زخم شود و حتی برخی از انواع این نوع میکروب در طولانی مدت می‌توانند عامل ایجاد سرطان معده شوند.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه می‌دهد: یکی از منابع انتقال هلیکوباکتر پیلوری که در بدن انسان و برخی حیوانات زیست می‌کند، می‌تواند آب شرب باشد و اگر این میکروب از آب به بدن فردی منتقل شود به معنای این است که این آب آلوده به فضولات مرتبط با انسان یا حیوان شده است؛ دسته دوم از این میکروب‌ها که می‌تواند از طریق آب به انسان منتقل شود میکروب «سالمونلا» است این میکروب می‌تواند برای فرد مسمومیت غذایی یا اسهال ایجاد کند که یکی از راه‌های انتقال این میکروب از طریق مصرف آب آلوده است.
عناصر شیمیایی خطرناک در آب شرب شهری
وی تصریح می‌کند: دسته دیگر میکروب‌هایی هستند که در دستگاه گوارش رشد می‌کنند و برای سلامتی فرد مشکلات جدی ایجاد می‌کنند که بارزترین آن اسهال‌های عفونی است که این بیماری از طریق آب و غذای آلوده می‌تواند منتقل شود بنابراین اگر فردی آب آلوده بنوشد، میکروب‌های اسهال خونی و انواع اسهال عفونی به وی منتقل می‌شود.
آگاه می‌گوید: یکی دیگر از میکروب‌هایی که می‌تواند از طریق آب به انسان منتقل شود، انگل‌ها هستند، انگل‌ها شامل دو گروه می‌شود که انگل‌های تک‌سلولی یکی از آن‌ها است، بارزترین آن انگل «ژیاردیا» است که به‌طور معمول این انگل در کودکان در اثر مصرف آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: یکی از علائم آلودگی آب شرب شهری آلوده در اثر آزمایش‌ها وجود انگل ژیاردیا است و مراکزی که آب شهری را آزمایش می‌کنند به وجود این انگل توجه دارند اگر در آزمایش مشخص شد که آب دارای انگل ژیاردیا است، نشان می‌دهد این آب به فضولات انسانی آلوده شده است یکی دیگر از باکتری‌های خطرناک در آب‌های آلوده تخم انگل است که می‌تواند فرد مصرف‌کننده آب آلوده را با مشکلات جدی در حوزه سلامت روبه‌رو کند.
این فوق تخصص گوارش و کبد اضافه می‌کند: عامل دوم آب‌های آلوده مواد شیمیایی است که سمی‌ترین عامل شیمیایی در آب آلوده برای انسان نیترات و نیتریت است، این دو نوع ماده برای کودهای شیمیایی جهت مصارف کشاورزی استفاده می‌شود، اگر آبی که فرد می‌نوشد از روی خاک کشاورزی دارای کود شیمیایی رد شده باشد، این آب آلوده به مقادیر زیادی نیترات و نیتریت است.
وی تصریح می‌کند: نیترات و نیتریت مواد شیمیایی خطرناک برای انسان هستند و عامل به وجود آمدن بسیاری از سرطان‌ها همچون سرطان‌های دستگاه‌های گوارش برای انسان است و برخی املاح هم در آب وجود دارند که سمی نیستند اما آب را سنگین می‌کنند و مانند املاح کلسیم باعث سنگ کلیه می‌شوند اما مسمومیت قابل توجهی ندارند، به همین دلیل آب باید به لحاظ وجود املاح و انگل و میکروب مورد آزمایش و پایش قرار گیرد.
آگاه می‌افزاید: مراکز بهداشتی آب شرب را آزمایش می‌کنند تا آلوده به میکروب، انگل و املاح نباشد، در برخی از آب‌های شرب شهری کشور ممکن است هلیکوباکتر و انگل ژیاردیا از نوع میکروبی و از نوع املاح نیترات و نیتریت و حتی آرسنیک هم ممکن است در برخی آب‌ها دیده شود. به افرادی که مشکل گوارشی دارند توصیه می‌شود از آب تصفیه شده استفاده کنند.
مقدار استاندارد نیترات و نیتریت در آب شهری
فاطمه شفیعی، استادیار شیمی‌فیزیک در این باره به ایمنا می‌گوید: تأمین آب شرب شهری علاوه بر آب رودخانه‌ها توسط منابعی شامل آب‌های زیرزمینی و یا چاه‌هایی که برای انباشت آب‌ها در اثر بارش باران درگذشته حفر شده‌اند، تأمین می‌شود، این چاه‌ها در گذشته خارج از منطقه شهری بودند، اما با گسترش شهرسازی این چاه‌ها درون شهر قرار گرفته‌اند و با توجه به مکشی که از این چاه‌ها صورت می‌گیرد ممکن است درصد اندکی از آلودگی و فاضلاب با آب آشامیدنی ترکیب شود.
وی تصریح می‌کند: درصد مجاز نیترات و نیتریت آب دارای یک شاخصی است، درصد نیترات و نیتریت کشورهایی که آب سالم دارند در حد پنج ppm است و در کشورهای دیگر که آب بسیار سالمی در اختیار ندارند به ۵۰ppm هم می‌رسد از طرفی وجود املاح در آب آشامیدنی تا حدی مفید بوده به همین خاطر است که توصیه می‌شود به‌هیچ عنوان از آب تقطیر شده برای نوشیدن استفاده نشود زیرا در این نوع آب هیچ املاح و مواد معدنی وجود ندارد.
عضو هیئت‌علمی گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی اضافه می‌کند: در تصور عموم مردم وجود کلسیم، منیزیم و پتاسیم در آب آشامیدنی برای سلامتی انسان ضرر دارد در صورتی که هر چه مقدار کلسیم و منیزیم آب زیاد باشد برای سلامتی انسان مفیدتر است، اما عناصری که وجودش در آب برای سلامتی انسان ضرر دارد عناصر سنگین و نیترات و نیتریت است که باید مقدار آن در آب کنترل شده باشد.
وجود املاح در آب برای افراد سالم مشکلی ندارد
وی ادامه می‌دهد: ذکر این نکته ضروری است وجود کلسیم، منیزیم و پتاسیم در آب آشامیدنی برای افراد سالم مشکلی ندارد و تنها برای افرادی که از لحاظ کلیوی دارای مشکل هستند می‌تواند باعث سنگ کلیه شود به همین خاطر اگر بخواهیم ملاکی برای سلامت آب شرب هر شهری تعریف کنیم باید بر اساس مقدار عناصر سنگین، نیترات و نیتریت موجود در آب باشد.
شفیعی می‌گوید: متأسفانه حتی آب اگر دارای مقدار زیادی عناصر سنگین، نیترات و نیتریت باشد بی‌بو و بی‌رنگ است و کلر هم نمی‌تواند نیترات و نیتریت را از بین ببرد و تنها می‌تواند گندزدایی کند، ضمن اینکه نمی‌توان در منزل با انجام آزمایش و روشی از میزان بالا بودن عناصر سنگین، نیترات و نیتریت مطلع شد بلکه تشخیص آن در آزمایشگاه تخصصی آب به‌وسیله با اسپکتروفتومتر UV/Vis صورت می‌گیرد و میزان نیتریت را می‌توان با ناحیه ۲۲۰ نانومتر در این دستگاه جست‌وجو کرد.
وی می‌افزاید: برای بررسی کیفیت آب و اندازه‌گیری میزان نیترات آب آشامیدنی، تعداد چند نمونه آب از مناطق مختلف شهر جمع‌آوری و تحت آنالیز با دستگاه اسپکتروفتومترمرئی فرابنفش قرار می‌گیرد ضمن اینکه هرکدام از نمونه‌های آب باید از یک تصفیه‌خانه مجزا وارد خطوط انتقال شده باشند، آنالیز نیترات با دستگاه اسپکتروفتومتر UV/Vis و با تنظیم طیف نوری روی ۲۲۰ و ۲۷۰ نانومتر اندازه‌گیری می‌شود و مقدار دقیق غلظت نیترات در آب آشامیدنی از طریق به دست آوردن عدد جذب محاسبه می‌شود.
استادیار شیمی‌فیزیک تصریح می‌کند: صدمه نیتریت به نوزادان و کودکان بیشتر از افراد بزرگسال است چرا که معده افراد بزرگسال می‌تواند غلظت بالای نیتریت را تحمل و تبدیل کند اما نیتریت در نوزادان باعث کاهش اکسیژن می‌شود و می‌تواند باعث صدمات مغزی شود و باید آب توسط ادارات مختلف شهرها در حال آزمایش باشد تا آب سالم به دست مصرف کننده برسد و آزمایش آب هم آزمایش چندان دشواری نیست.
کیفیت آب شرب همه مناطق شهری شبیه به هم نیست
وی اظهار می‌کند: حفر چاه‌ها اقدام اشتباهی نبوده است و نمی‌توان از استخراج آب این چاه‌ها چشم‌پوشی کرد زیرا هم هزینه حفر این چاه‌ها بسیار بالا بوده است و حفر چاه‌های دیگر در خارج از محدوده شهرنشینی بسیار بالا است به همین خاطر به‌وسیله رقیق‌سازی آب چاه‌ها را با آب رودخانه‌ها ترکیب کرده و میزان PPm نیترات و نیتریت را تا حد مجاز و استاندارد کاهش می‌دهند.
شفیعی ادامه می‌دهد: مناطق مختلف یک شهر دارای کیفیت مختلفی از آب است و بسته به اینکه این منطقه از کدام چاه تغذیه می‌شود کیفیت آب متفاوت است و نمی‌توان گفت آب تمام مناطق یک شهر بی‌کیفیت است، و کیفیت توزیع آب در هر منطقه متفاوت است اما تلاش می‌شود کیفیت بالای آب در همه مناطق تأمین شود.
عضو هیئت‌علمی گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی می‌افزاید: در واقع دسته‌ای از این چاه‌ها در گذشته خارج از محدوده شهرنشینی حفر شده‌اند، اما هم‌اکنون با گسترش شهرنشینی این چاه‌ها وارد محدوده شهری شده‌اند و قرار گرفتن این چاه‌ها در منطقه شهری به خاطر گسترش شهرنشینی است و همین امر باعث شده که گاهی مکش پمپ‌ها درصد اندکی از آلودگی را به این چاه‌ها وارد کند.
فیلترهای تصفیه آب تنها سختی آب را کاهش می‌دهند
وی می‌گوید: با توجه به خشکسالی‌های اخیر در کشور به دلیل کاهش بارش و کمبود حجم آبی در پشت سدها ممکن است درصد ترکیب آب چاه‌ها با آب رودخانه‌ها به‌هم بخورد و گاهی شاهد ترکیب مقدار بیشتر آب چاه‌ها نسبت به آب رودخانه باشیم که همین امر باعث می‌شود مقدار PPm مجاز نیترات و نیتریت در آب شرب شهری به هم بخورد.
شفیعی با بیان اینکه آب شهری مدام کلرزنی می‌شود و نمی‌توان گفت بیماری‌های گوارشی به دلیل آب شهری است، تأکید می‌کند: بیماری‌های گوارشی بیشتر به دلیل سموم در میوه‌ها و سبزی‌هاست و اگر این مواد خوب شست‌وشو و گندزدایی نشود قطعاً می‌تواند بیماری گوارشی ایجاد کند.
استادیار شیمی‌فیزیک اضافه می‌کند: انفجار آب در حال جوش بر شعله گاز به دلیل بالا بودن نیترات و نیتریت نیست زیرا برای انفجار توسط این دو ماده باید مقدار آن‌ها بسیار زیاد باشد و این مقدار زیاد دارای بو و تعفن بسیار شدید است که فرد نمی‌تواند این بو را تحمل کند پس وجود فاضلاب در آب ادعایی اشتباه است، ضمن اینکه چربی موجود در برخی از آب‌ها به دلیل آلودگی آب نیست بلکه مشکل به دلیل چرب کردن محل اتصالات شبکه آب است.
وی در خصوص فیلترهای تصفیه آب می‌گوید: فیلترهای آب و دستگاه‌های تصفیه آب موجود در بازار تنها سختی آب را می‌گیرند و هیچ تأثیری در کاهش میزان نیترات و نیتریت آب ندارند.
استان اصفهان از لحاظ کیفیت آب شرب در بهترین جایگاه قرار دارد
سیدمهدی میرجهانیان، مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان در این باره به ایمنا، می‌گوید: خوشبختانه استان اصفهان از لحاظ سالم بودن آب شرب شهری جزو استان‌های اول کشور است و در سال‌های اخیر حتی کیفیت آب شرب شهری آن بهتر شده است به همین خاطر از مردم تقاضا داریم به شایعات فضای مجازی مبنی بر آلوده بودن آب شرب توجه نکنند و با خیال راحت آب مصرف کنند.
وی می‌افزاید: سلامت و کیفیت آب طبق استانداردهای ۱۰۵۳ و ۱۰۱۱ سازمان ملی استاندارد توسط نهادهای نظارتی چون مرکز بهداشت اصفهان و بازرسان ازنظر میکروبی، شیمیایی و میزان کلر باقیمانده کنترل می‌شود تا اگر مشکلی بود در کوتاه‌ترین زمان ممکن رفع شود که خوشبختانه تاکنون در این زمینه مشکلی وجود نداشته است.
مدیرگروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان تصریح می‌کند: گروه‌های مهندسی بهداشت آب مرکز بهداشت به‌طور روزانه پارامترهای کیفی آب شرب اصفهان را بررسی می‌کنند تا سلامت و کیفیت آن مشخص شود، چراکه نظارت بر کیفیت و سلامت آب از وظایف مهم مرکز بهداشت است و حفظ سلامت مردم درگرو آن است.
میزان نیترات و نیتریت آب استان اصفهان کمتر از میزان استاندارد است
وی اضافه می‌کند: میزان نیترات و نیتریت آب استان اصفهان از میزان استاندارد آن‌هم کمتر است، میزان استاندارد این دو ماده در آب شهری ۵۰pmm است که خوشبختانه میزان نیترات و نیتریت آب استان اصفهان کمتر از این مقدار است همچنین انجام آزمایش‌های میکروبی و نتایج حاصل از آن مشخص کرده که کیفیت و سلامت آب شرب شهری ۱۰۰ درصد و روستایی ۹۹.۸۴ درصد مطلوب بوده است.
میرجهانیان تأکید می‌کند: وجود املاح در آب برای سلامتی انسان لازم است و آب شرب شهرها و روستاهای استان اصفهان به طور کامل سالم است و تاکنون هیچ مشکلی نداشته است و تلاش تمام مسئولان ذی‌ربط بر این بوده تا سلامت مردم حفظ شود و نگرانی در این مورد وجود ندارد.
وی می‌گوید: آب شرب استان اصفهان از یک منطقه آن‌هم از تصفیه‌خانه «باباشیخعلی» تأمین می‌شود به همین جهت آب هیچ منطقه از شهر اصفهان با منطقه دیگر از لحاظ کیفیت فرق ندارد.
فعالیت ۲۶ ایستگاه پایش غیرمستقیم در طول رودخانه زاینده‌رود
حمیرا صفی‌قلی، معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ازآنجایی‌که رودخانه زاینده‌رود با تهدیدها و چالش‌های کیفی مختلفی روبه‌رو است به همین خاطر اداره کل محیط‌زیست در راستای وظایف نظارتی خود اقدام به پایش کیفیت آب رودخانه به دو روش مستمر (لحظه‌ای) و غیرمستمر به‌صورت فصلی کرده است که در حال حاضر سه ایستگاه پایش لحظه‌ای کیفی و یک ایستگاه پایش لحظه‌ای کمی و کیفی (بند شاخ کنار در ۱۲ کیلومتری تالاب گاوخونی) جهت تعیین شاخص‌های کیفی آب به‌صورت لحظه‌ای و آگاهی از نوسانات احتمالی کیفیت آب بر روی رودخانه زاینده‌رود احداث شده است.
وی می‌افزاید: همچنین ۲۶ ایستگاه پایش غیرمستقیم در طول رودخانه زاینده‌رود از سرشاخه‌های سد تالاب گاوخونی تعیین شده است که در بازه‌هایی که رودخانه آب داشته باشد توسط آزمایشگاه مزبور نمونه‌برداری و آنالیزهای شیمایی و میکروبی انجام می‌شود و نتایج در قالب شاخص کیفیت آب در سایت اداره کل محیط‌زیست قرار می‌گیرد.
معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان تصریح می‌کند: متأسفانه عواملی همچون کاهش دبی آب رودخانه، ورود زهاب‌های کشاورزی و تخلیه فاضلاب‌های خانگی و مجتمع‌های گردشگری به رودخانه زاینده‌رود بر روی قدرت خودپالایی و میانگین شاخص کیفیت رودخانه تأثیر گذاشته است. کیفیت آب رودخانه زاینده‌رود در بالادست در حد خوب و متوسط و در پایین‌دست بد است.
پیگیری تهدیدات آب و نمونه‌برداری از منابع آلاینده
وی ادامه می‌دهد: به همین خاطر اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان ضمن شناسایی تهدیدهای رودخانه زاینده‌رود، اقدام به نمونه‌برداری از منابع آلاینده کرده است و درصورتی که کیفیت فاضلاب و پساب منابع آلوده‌کننده بیش‌ازحد مجاز استانداردهای زیست‌محیطی باشد، این اداره کل ضمن اخطار به رفع آلودگی، در خصوص ارتقای کیفیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و روستایی با دستگاه‌های مربوطه مکاتبه کرده و در صورت رفع نشدن آلودگی در مهلت مقرر موضوع را از طریق مراجع قضائی پیگیری می‌کند.
صفی‌قلی می‌گوید: با توجه به اینکه یکی از موضوعات مهم پایش منابع آبی کشور توجه به منابع آب‌های زیرزمینی بوده و فعالیت مختلف بر محیط‌های پذیرنده و آبخوان‌ها در طول زمان به طور کامل در این منابع اثرگذار است به همین خاطر اداره کل محیط‌زیست در راستای وظایف نظارتی خود، در راستای پایش صنایع آب زیرزمینی، جهت پایش و احصاء تهدیدات زیست‌محیطی استان اصفهان، اقدام به پایش و نمونه‌برداری از منابع آبی زیرزمینی در پایین‌دست مکان‌های دفن زباله، واحدهای صنعتی آب‌بر و چاه‌های آب شرب در استان اصفهان در بازه زمانی یک‌بار در سال جهت محاسبه شاخص کیفیت منابع آب‌های زیرزمینی کرده است.
گزارش از: شهین اصلانی خبرنگار سرویس جامعه ایمنا
نظر شما