«مریم یارمحمدتوسکی» در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به چالش‌های پیش روی نظام خانواده در کشور، اظهار کرد: خانواده نهاد بنیادین در هر جامعه است. از نظر «ارسطو» مجموع خانواده‌ها و شهرها، یک جامعه کلان را می‌سازد.
وی افزود: اگر کارکردهای اساسی نهاد خانواده دچار آسیب شود، جامعه دچار مرض می‌شود؛ خانواده با کارکردهای اصلی همچون فرزندآوری، تنظیم روابط زناشویی، تأمین اقتصاد، معاش اعضا، حمایت و سرپرستی اعضا تعریف شده است. نهاد خانواده همانند دیگر نهادهای اصلی در هر جامعه همچون اقتصاد، آموزش‌وپرورش، بهداشت و درمان، سیاست، دین و اخلاق ساختار و کارکردی دارد و علاوه بر آن نهاد بنیادین هر جامعه است.
آسیب‌های نهاد خانواده روند افزایشی داشته است
این دکترای جامعه‌شناسی ادامه داد: به همین دلایل از گذشته تاکنون، دغدغه توجه و حفظ کیان خانواده از سوی سیاست‌گذاران مورد توجه بوده است؛ اما این نهاد همواره با افت‌وخیزهای گوناگون در ساخت و کارکرد مواجه است.
وی با بیان اینکه آسیب‌های نظام خانواده در کشور به وضعیت هشدار رسیده است، تصریح کرد: یکی از این آسیب‌ها قتل‌های خانوادگی است؛ قتل‌های خانوادگی، به‌عنوان نوک کوه یخی خشونت‌های خانگی در ایران نام برده می‌شود.
۳۴ درصد قتل‌ها در کشور، قتل‌های خانوادگی است
توسکی گفت: ۳۴ درصد قتل‌ها در کشور را قتل‌های خانوادگی تشکیل داده‌اند. از طرف دیگر به‌طور میانگین سن روسپی‌گری در ایران کاهش و از سن ۲۰ تا ۳۰ سالگی به زیر ۱۸ سالگی رسیده است. همچنین روند خودکشی یک جلوه خشن دیگر از خشونت، در کشور است و در دهه اخیر این روند رو به افزایش و صعودی است. اقدام به خودکشی در زنان بییش از مردان است و سن خودکشی در حال کاهش است.
وی با بیان اینکه بیکاری زنان چالشی دیگر برای نهاد خانواده است، اظهار کرد: طبق آمارها در دوره کرونا حدود ۸۳۰ هزار زن بیکار شدند. جمعیت غیرفعال زنان ایران از ۲۶/۹ میلیون نفر در سال ۱۳۹۹ به ۲۷ میلیون و ۶۳۸ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه وضعیت معیشت خانواده‌ها با یک‌شاخص مهم مرتبط است، افزود: نرخ فلاکت و تورم به‌علاوه نرخ بیکاری در تابستان سال ۱۴۰۰ به ۵۵.۴ درصد رسید، همچنین در سال‌های اخیر پدیده طلاق در کشور رشد فزاینده‌ای داشته است؛ به‌گونه‌ای که در بهار سال گذشته شاهد رشد ۱۶.۴ درصدی این آسیب اجتماعی در کشور بودیم. روند افزایشی تجرد قطعی در مردان نیز حدود دو برابر اما برای زنان، بیش از سه برابر شده است.
سطح اول آسیب‌های خانواده منشأ داخلی دارد
وی با اشاره به وضع موجود آسیب‌ها و عوامل تهدیدکننده نظام خانواده در کشور و با تکیه‌بر کارکردهای اصلی نهاد خانواده، افزود: راه برون‌رفت از وضع موجود را باید در دو سطح تحلیل کرد. سطح اول آسیب‌ها با منشأ داخلی است؛ در این دسته مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز داخلی فقدان دانش و مهارت فردی و گروهی در حفظ کیان خانواده توسط زوجین و سپس دیگر اعضای خانواده است.
توسکی ادامه داد: اگرچه با نگاهی عمیق می‌توان به مشکلات ساختاری کلان نظام اجتماعی رسید، اما روابط وجودی فرد و جامعه، افراد را معاف از مسئولیت و تعهد نمی‌کند. از جمله این زمینه‌ها «همسرگزینی نادرست»، «نقص دانش و مهارت در حفظ خانواده»، «فقدان مهارت ارتباطی بین اعضا خانواده ازجمله ارتباط کلامی و گفت‌وگو»، مصرف‌گرایی، فردگرایی، عدم تلاش برای موفقیت و آرامش در سطح فردی، تعجیل در رسیدن به خواسته‌ها، نداشتن بلوغ لازم برای ازدواج، عدم برخورداری از حداقل سلامت روانی، شخصیتی و اخلاقی است.
سطح دوم آسیب‌های خانواده منشأ بیرونی و اجتماعی دارد
وی اظهار کرد: سطح دوم آسیب‌ها مرتبط با منشأ بیرونی و نظام کلان اجتماعی است. هر نظام اجتماعی برای حفظ موجودیت خود و پیشگیری از فروپاشی گریزناپذیر، باید با تکیه به خرده نظام‌های پایه‌ای، پاسخگوی مناسب به نیازها و خواسته‌های کنشگران خود باشد.
این جامعه‌شناس ادامه داد: همه نظام‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و زیستی باید مسئول پیشگیری از آسیب و پاسخ‌گو باشند. همه معضلات قابل‌لمس که نهاد خانواده را تحت‌فشار و تا حد تهدیدهای جدی کشانده است (در کنار مسئولیت‌های فردی)، متوجه کارکرد نامطلوب نظام‌های اصلی جامعه ازجمله نظام فرهنگی و اجتماعی است.
وی تصریح کرد: هر نظام اجتماعی همچون دیگر سیستم‌ها برای خروجی مورد انتظار نیازمند ورودی‌های مطلوب و کافی است. این نبود توازن سیستمیک، بیکاری، فقر اقتصادی، نابسامانی خانواده، پرهیز از ازدواج و فرزندآوری، فقدان یا نقصان خدمات اجتماعی برای آحاد جامعه، درنهایت استیصال، انفعال و ناامیدی برای فرد و خانواده را به بار می‌آورد.
توسکی افزود: درنهایت با وضع موجود و سبب‌شناسی آن اگر تغییرات مطلوب در کارکرد نهادهای مسئول در سطح کلان و مرحله بعدی یعنی بعد فردی آن در راستای مهارت‌افزایی و توانمندسازی خانواده صورت نپذیرد، مهم‌ترین چالش‌های پیش روی نظام خانواده در ایران همچون میل به تجردگزینی فزاینده، افزایش سن ازدواج و البته کاهش قابل‌توجه باروری و نابسامانی روانی و اجتماعی در حفظ کیان خانواده به‌عنوان نهاد بنیادین نظام اجتماعی، در پیش خواهد بود.
نظر شما