به گزارش خبرنگار ایمنا، «نانورباتیک» دانشی نوظهور و مرتبط با علم نانوتکنولوژی است که طی آن، ربات‌های بسیار کوچکی در ابعاد نانو ساخته می‌شود. این دانش در صنایع مختلفی ازجمله پزشکی، فناوری اطلاعات، مخابرات و صنایع نظامی کاربردهای گسترده‌ای دارد؛ اما نانوربات‌هایی که تاکنون در حوزه پزشکی ساخته شده بسیار ساده بوده است. نانوربات‌ها در فیلم‌های علمی‌تخیلی بسیار مورد توجه قرار گرفته و کاربردهای آن در چنین فیلم‌هایی، قابل مشاهده است. برای بررسی بیشتر علم نانوتکنولوژی و جایگاه آن در ایران با «حامد شهبازی» دکترای هوش‌مصنوعی و رباتیک گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
نانورباتیک چیست؟
نانورباتیک دانش ساخت ربات‌های بسیار کوچک در ابعاد نانو (ابعادی معادل ۱۰ به توان منفی ۹) است. نانو ابعاد بسیاری از مولکول‌ها و اتم‌ها است و درواقع علم نانورباتیک شاخه‌ای از دانش نانوتکنولوژی محسوب می‌شود.
نانورباتیک در چه مباحثی کاربرد دارد؟
مباحث نانورباتیک در صنایع مختلفی ازجمله پزشکی، فناوری اطلاعات، مخابرات و ابزارهای نظامی کاربردهای بسیار گسترده‌ای دارد که مهم‌ترین حوزه کاربردی نانو ربات‌ها مربوط به پزشکی است.
کاربرد نانوربات‌ها در حوزه پزشکی چیست؟
مهم‌ترین کاربرد نانوربات‌ها مربوط به حوزه پزشکی است؛ زیرا این در این حوزه ربات‌های بسیار کوچکی برای نفوذ به بدن انسان ساخته می‌شود تا اطلاعات مختلفی از شرایط بدن ضبط و ذخیره‌سازی کند یا حتی عمل‌های جراحی را از طریق جریان خون انجام دهد. این نانوربات‌ها قادر است به توده‌های سرطانی و مولکول‌های اضافی بدن که دچار بیماری شده است، نفوذ و آن‌ها را تخریب کند؛ همچنین نانوربات قادر است به بخش‌هایی از قلب یا مغز انسان نفوذ و فعالیت‌های بسیار ظریف و دقیق را انجام دهد.
وضعیت نانو ربات‌های ساخته شده در حوزه پزشکی چگونه است؟
فیلم‌های علمی-تخیلی بسیاری پیرامون کاربرد نانورباتیک در حوزه پزشکی ساخته شده است که طی آن بشر قادر شده نانو ربات‌هایی تولید کند که به اعماق بدن نفوذ و بیماری‌های مختلفی را درمان کند؛ اما امروزه با وجود تلاش‌های بسیاری که در این راستا انجام شده، هنوز پیشرفت زیادی احساس نمی‌شود.
نانو ربات‌های ساخته شده چه ویژگی‌هایی دارد؟
نانو ربات‌هایی که در حال حاضر ساخته شده است معمولاً از عملگرهای پروتئینی استفاده می‌کند که از طریق القای مغناطیسی، می‌تواند موتورهای خود را قادر به فعالیت و در جریان خون حرکت کند. به طور کلی نانو ربات‌هایی که تا به امروز ساخت شده بسیار ساده است و کاربرد خاصی ندارد، اما تلاش‌های بسیاری برای توسعه علم نانو رباتیک در حال انجام است.
ربات تغییر شکل‌پذیر چیست؟
حوزه دیگر کاربرد نانوربات‌ها در صنعت، ساخت ربات‌های تغییر شکل‌پذیر است. ربات‌های تغییر شکل‌پذیر، این قابلیت را دارد که طی برنامه‌ای، بتواند انواع اجسام و تجهیزات را طراحی و تشکیل دهد؛ بنابراین در این حوزه می‌توانیم با استفاده از نانوربات‌ها و از طریق تغییر اتصال آن‌ها به یکدیگر، شکل و محصولی جدید تولید کنید. حوزه ربات‌های تغییر شکل‌پذیر، یکی از مباحث بسیار جدید هوش‌مصنوعی و رباتیک محسوب می‌شود که طبق آن، اگر مجموعه‌ای از ربات‌های نانو را در اختیار داشته‌باشیم، می‌توانیم به سادگی خودرویی را به هواپیما و یا هواپیمایی را به وسیله‌ای دیگر تبدیل کنیم. این حوزه یکی از مباحث بسیار جذاب رباتیک است که در فیلم‌های علمی‌تخیلی نیز بسیار به آن توجه می‌شود.
کاربرد نانوربات‌ها در صنایع نظامی چیست؟
یکی از کاربردهای دیگر نانوربات‌ها، مربوط به صنایع نظامی است که همیشه جذاب‌ترین کاربرد تکنولوژی در این صنعت مشاهده شده و بیشترین حجم سرمایه‌گذاری دولت‌ها نیز مربوط به این حوزه است. در این صنعت می‌توان نانوربات‌ها را به گونه‌ای طراحی کرد که فعالیت مرزبانی را انجام دهد و با مستقرشدن در نقطه مورد نظر بتواند حرکت افراد و تجهیزات نظامی آن‌ها را مانند یک حسگر گزارش دهد. نانوربات‌ها در صنعت نظامی می‌تواند در ابعاد گسترده‌ای بدون اینکه دیده شود، حرکت کند و درون آب یا بر خشکی به پایگاه نظامی دشمن نفوذ و آن را تخریب کند.
برتری نانوربات‌ها نسبت به ربات‌های ساده چیست؟
مهم‌ترین ویژگی نانوربات‌ها، اندازه بسیار کوچک آن‌ها است؛ این تکنولوژی به قدری کوچک است که می‌تواند در ابعاد مولکولی و اتمی شکل بگیرد و باعث شود که نانوربات‌ها بتوانند مولکول‌های ماده را تغییر و ساختار جدیدی را از طریق برنامه تعبیه شده، شکل دهند. با استفاده از نانوربات‌ها می‌توان اتم‌ها و مولکول‌های مواد را در ابعاد نانو تغییر داد و ماده‌ای جدید تبدیل کرد.
ربات‌های دیگر همیشه ابعاد بزرگی دارد و تنها در مباحث فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد که قاعدتاً واکنش‌های فیزیکی نمی‌تواند جنس ماده را تغییر دهد، اما نانوربات‌ها این قابلیت را دارند که با تغییر ساختار اتمی ماده خواص بنیادی آن را تغییر دهند؛ به طور مثال نانوربات‌ها قادرند که پلاستیک را به فولاد، آلومینیوم و دیگر عناصر تبدیل کنند.
جایگاه علم نانورباتیک در ایران چگونه است؟
در ایران سرمایه‌گذاری‌های بسیار گسترده‌ای پیرامون حوزه نانوتکنولوژی طی ۲۰ الی ۳۰ سال گذشته انجام شده است و می‌توان ایران را جزو کشورهای پیشتاز در علم نانو محسوب کرد، اما فناوری‌های مورد نیاز در علم نانورباتیک بسیار پیشرفته است؛ به همین دلیل هنوز در ایران گسترش نیافته است. فعالیت‌های بسیار محسوسی در این زمینه انجام شده، اما به طور کلی تنها چند دانشگاه در آمریکا جزو پیشتازان علم نانورباتیک در دنیا محسوب می‌شوند. نانورباتیک حوزه بسیار جدید و ناشناخته‌ای است و امید می‌رود در ایران بسیار مورد توجه قرار گیرد و توسط دانشگاه‌های کشور توسعه یابد.
نظر شما