به گزارش خبرنگار ایمنا، نهادهای خیریه از جمله نهادهای غیرانتفاعی هستند که برمبنای سوددهی شخصی پایه‌ریزی نشده‌اند و اهداف خیرخواهانه و عمومی را تعقیب می‌کنند که نماد و واسط مشارکت مردم هستند؛ مشارکت مردم نیز یکی از بازوهای اصلی ارتقای سلامت، کاهش فقر و بی‌عدالتی در سلامت جوامع است. غیردولتی بودن، غیرانتفاعی بودن، غیرسیاسی بودن، داوطلبانه بودن و مستقل بودن از ویژگی‌های مورد اتفاق برای نهادهای خیریه مردمی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اهمیت دادن به توسعه زیرساخت‌های مدیریتی در مؤسسات خیریه، راه را برای بازاندیشی درباره فلسفه وجودی، ساختار، فرآیندها، نظام‌ها، روش‌ها و رویه‌های سازمان، فراهم می‌کند. این نوع بازاندیشی‌ها در ذهن مدیران، کارکنان و داوطلبان مؤسسه ثبت خواهد شد و بر نگاه آنان نسبت به نحوه اداره امور تأثیر خواهد داشت. برای تحقق اهداف محرومیت‌زدایی لازم است که از ظرفیت مشارکت‌های مدنی و اجتماعی برای جبران شکست در پیگیری اهداف توسعه اجتماعی استفاده کرد.
اگر به تاریخچه فعالیت مؤسسه خیریه نگاهی بیندازیم، درخواهیم یافت خیریه‌ها از زمان بسیار قدیم جزو ستون‌های پرقدرت جوامع در برطرف کردن مشکلات مردم و اجتماع آن جامعه به حساب می‌آمدند؛ چراکه غیرممکن است در جامعه‌ای نیاز به کمک، در میان مردمش وجود نداشته باشد و همگی بی‌نیاز باشند. در همه جوامع، واقعیت‌های تلخی وجود دارد که دل هر انسانی را به درد می‌آورد.
خیریه‌ها و مؤسسات خیریه با نام‌ها و وظایف مختلف به صورت رسمی و غیررسمی به وجود آمده‌اند تا کمک‌ها و خدمات مردمی را به دست نیازمندان از کودک گرفته تا بزرگسال و کهنسال، برسانند. هرچند آمار رسمی از تعداد مؤسسات خیریه در کشور موجود نیست، اما نمی‌توان از کارکرد مهم و نقش اصلی این مؤسسات چشم‌پوشی کرد. در بررسی نقش خیریه‌ها و مباحث حمایت، توسعه و نظارت بر فعالیت مؤسسات خیریه با «مسعود مهدویان‌فر» مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
مؤسسات خیریه چه نقشی در ارتقای مشارکت و سرمایه اجتماعی دارند؟
بحث سرمایه اجتماعی دارای مؤلفه‌های مختلفی است که یکی از بارزترین آن‌ها، مسئله مشارکت و اعتماد اجتماعی است؛ بنابراین هر فعالیتی که در جامعه انجام شود که تقویت‌کننده مشارکت اجتماعی باشد، در نهایت منجربه افزایش اعتماد اجتماعی خواهد شد و اقدامی مثبت در راستای تقویت سرمایه اجتماعی است. در استان اصفهان با توجه به گسترش کمی و کیفی فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد، وجود سازمان‌های مردم‌نهاد، سمن‌های متعدد و متنوعی که در استان وجود دارد، زمینه‌ساز مشارکت اجتماعی در زمینه‌ها و موضوعات مختلف است که می‌تواند آینده بهتری را در حوزه تقویت سرمایه اجتماعی برای کشور، به لحاظ افزایش اعتماد عمومی در بین نخبگان، اعتماد مردم به سازمان‌های مردم‌نهاد، مؤسسات خیریه‌ها و در بین طبقات محروم جامعه ایجاد کند که بدانند جایی برای رسیدگی به دغدغه‌ها و نیازهای آن‌ها وجود دارد؛ به همین جهت مؤسسات خیریه در افزایش مشارکت اجتماعی، تقویت اعتماد و افزایش سرمایه اجتماعی، نقش بسیار مهمی دارند.
در استان اصفهان چه تعداد سازمان مردم‌نهاد یا مؤسسات خیریه فعالیت می‌کنند؟
در استان اصفهان حدود هزار و ۷۰۰ سازمان مردم‌نهاد وجود دارد که از این تعداد ۷۰۰ سمن خیریه هستند. این خیریه‌ها در حوزه‌های مختلفی همچون حوزه درمان، معیشت، توانمندسازی، ازدواج و تشکیل خانواده فعالیت می‌کنند.
دفتر امور اجتماعی استانداری اصفهان در حوزه مؤسسات خیریه چه رویکردی دارد؟
در سیاست‌گذاری برای توسعه فعالیت‌های مردم‌نهاد به دنبال تخصصی شدن فعالیت خیریه‌ها هستیم؛ به عنوان نمونه خیریه‌هایی وجود دارد که هم در حوزه درمان و هم در حوزه معیشتی فعالیت دارند؛ اما نگاه ما این است که در استان اصفهان تخصصی شدن خیریه‌ها، یکی از ضرورت‌هاست. فارغ از اینکه خیریه‌ها در چه حوزه‌ای فعالیت می‌کنند، باید به سمت تخصصی شدن در جهت توانمندسازی مددجویان خود حرکت کنند؛ این سیاست مورد نیاز در استان بیشتر احساس می‌شود.
منظور از تخصصی شدن مؤسسات خیریه چیست؟
سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه باید تخصصی شوند؛ به این معنا که در بحث انتخاب موضوعات، نیروی انسانی که به کار می‌گیرند و در اساسنامه و اهدافی که دنبال می‌کنند، واقعاً تخصصی باشند. اینکه فقط اسمی به عنوان مؤسسه خیریه اضافه شوند، مد نظر نیست؛ بلکه ارکان خیریه نیز اعم از هیئت مدیره، هیئت امنا، عوامل دست‌اندرکار و نیروهای داوطلب که کمک می‌کنند، همه باید این نگاه تخصصی را داشته باشند تا بعد از تخصصی شدن ارکان بتوانیم عنوان کنیم که آن خیریه هم فعالیت تخصصی انجام می‌دهد.
مؤسسات خیریه استان اصفهان با چه آسیب‌هایی روبه‌رو هستند؟
اولین آسیب این است که خیلی وقت‌ها خیریه‌ها تخصصی شدن را در تغییر نام و اضافه شدن یک کلمه یا کم شدن یک کلمه در عنوان مؤسسه می‌دانند که باید این روند اشتباه اصلاح شود. آسیب دیگر این است که بعضی از سازمان‌های مردم‌نهاد، فعالیت توانمندسازانه را به عنوان یک رویکرد اساسی دنبال نمی‌کنند. شاید بخشی از اقدامات این سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه توانمندسازی باشد، اما همه فعالیت آن‌ها با استراتژی توانمندسازی مددجویان نیست و این امر باعث می‌شود که به هر حال بخشی از منابع و امکانات از بین برود.
به نظر می‌رسد سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه کشور و استان اصفهان باید در حوزه دانش‌های مرتبط با فعالیت مردم‌نهاد تقویت شوند. سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه دانش آشنایی با قوانین و مقررات موردنیاز در خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد را ندارد و باید در ارائه دانش تخصصی فعالیت مردم‌نهاد به دنبال تقویت متولیان و دست‌اندرکاران خیریه‌ها باشیم.
سازوکارهای اجرایی توانسته است مؤسسات خیریه را به سمت تخصصی شدن سوق دهد؟
فعالیت تخصصی در سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه دارای دو وجه است؛ یک وجه اصلی و عمده آن مردم، نخبگان و افراد مؤثر در فعالیت سازمان مردم‌نهاد است. فعالیت مردم‌نهاد، بر پایه آگاهی، توانمندی و اقدامات شبکه‌ای در بین خود مردم انجام می‌شود و متولیان امر، همچون اعضای هیئت‌مدیره و هیئت امنا که با این سازمان‌ها مرتبط هستند، باید نگاه تخصصی داشته باشند و بپذیرند که در عین دلسوزی و مهربانی که باید در خیریه وجود داشته باشد، باید فعالیت خیریه معطوف به موضوعات خاص شود و هر چه تخصصی کار شود، نتایج بهتری حاصل می‌شود.
وجه دیگر تخصصی شدن سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه این است که ما به عنوان نهادهای مرتبط با این حوزه هستیم. دستگاه‌هایی که صادرکننده مجوز هستند نیز باید بسترهای تخصصی شدن و مطالبه آن را فراهم کنند و در مجوزهای جدید یا در تمدید مجوزها که صادر می‌کنند، این مسئله را لحاظ کنند تا سازمان‌های مردم‌نهاد و مؤسسات خیریه به سمت فعالیت‌های تخصصی بروند. مهم این است که با یک سازوکار و فرآیند مشترک اقدام کنند و این امر بسیار مهم است که مساعدها و کمک‌هایی که قرار است انجام شود بر اساس کدملی و یک سامانه تعریف شده برای افراد نیازمند باشد در واقع کمک به این افراد براساس یک نقشه راه واحد باشد و مساعدت‌ها بر مبنای یک بستر اطلاعاتی مشترک و یک برنامه و اقدام مشترک با تقسیم کار، صورت بگیرد.
با توجه به اهمیت نظارت بر خیریه‌ها، تاکنون این امر به درستی صورت گرفته است؟
باید نظارت‌ها تقویت شود و این امر باید توسط نهادهای صادرکننده مجوز سازمان‌های مردم نهاد و خیریه‌ای با استفاده از تمام ابزارهای نظارتی صورت بگیرد تا اگر تعداد محدودی از خیریه‌ها به دلیل ناآشنایی با قوانین از منابع و امکانات استفاده‌ای درست نمی‌کنند، باید برای آگاه‌سازی، آشنایی با مقررات و قوانین و در وهله بعد با اعمال ابزارهای نظارتی اقدامات جدی‌تری انجام شود و سازوکارهای نظارتی اقدامات جدی‌تری انجام دهند.
دفتر امور اجتماعی استانداری اصفهان برای تخصصی شدن مؤسسات خیریه چه رویکردی دارد؟
نگاه این دفتر به حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد مبتنی بر آگاه‌سازی، آموزش و توانمندسازی سازمان‌های مردم‌نهاد است. اعتقاد ما این است که اقدامات نهادهای حاکمیتی به صورت دستوری در حوزه فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد اگر توأم با مشارکت، همراهی و آموزش آن‌ها نباشد، مؤثر نیست. این دفتر به دنبال این است که با آموزش با تعامل، همکاری و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای این سازمان برنامه‌ریزی شود؛ به عنوان مثال اگر قرار است در حوزه خاصی آموزشی به سازمان‌های مردم‌نهاد داده شود، این آموزش توسط خود سازمان‌های مردم‌نهاد صورت گیرد تا اینکه یک نهاد دولتی در این راستا اقدام کند؛ اگر قرار است شبکه‌سازی اتفاق بیفتد، یا بانک اطلاعاتی از نیازمندان جمع‌آوری شود تمام این موارد با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها صورت بگیرد و ما به عنوان دستگاه‌های حاکمیتی در نقش حمایت‌گر و تسهیل‌گر باشیم نه به عنوان مجری ایفای نقش کنیم. نگاه دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان برای تخصصی شدن خیریه‌ها این است که بسترسازی ایجاد کند و در کنار آن تسهیلات و زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و با افزایش آگاهی و آموزش، این مطالبه برای مؤسسات خیریه ایجاد شود تا به صورت خودکار به سمت تخصصی شدن و ارائه خدمات تخصصی به نیازمندان حرکت کنند.
نظر شما