زخم بستر:علت، خطرات، بهترین و سریعترین درمان قطعی

اگر بی حرکت بر روی تخت بخوابید و وضعیت خود را به اندازه کافی در طول زمان تغییر ندهید، ممکن است با یک یا چند زخم فشاری مواجه شوید. زخم بستر ممکن است به شکل‌های دیگری نیز بروز کند؛ برای مثال اگر در طولانی مدت به اشتباه از عصا استفاده کنید، ممکن است با زخم فشاری زیر بغل مواجه شوید و به همین صورت اگر از پروتز پوشیدنی پا استفاده کنید، در محل تماس پا با پروتز که فشار زیادی به آن وارد می‌شود و یا محل تماس عینک یا لوله اکسیژن در پشت گوش نیز ممکن است با این مشکل مواجه شود.

چگونگی تشکیل زخم بستر

جریان خون در تمامی بافت‌های بدن شامل پوست برقرار است؛ اگر انگشتتان را روی نقطه‌ای از دستتان بفشارید و سپس آن را بردارید، خواهید دید که رنگ آن حدود یک ثانیه تغییر خواهد کرد، چراکه با این حرکت از رسیدن جریان خون به آنجا جلوگیری کرده اید. هرچه مدت زمان فشردن بیشتر باشد، میزان توقف جریان خون در آن نقطه نیز طولانی‌تر خواهد بود؛ همین فرآیند را می‌توان عامل اصلی ایجاد زخم بستر دانست.

بدن فردی که برای مدت زمان طولانی در تخت یا روی صندلی قرار بگیرد، علیرغم نرم بودن مواد استفاده شده در تشک یا بالش صندلی، در تماس همیشگی با این مواد قرار دارد و این موضوع خطر تشکیل زخم فشاری را به بالاترین مقدار خود خواهد رساند. اگرچه تشکیل زخم بستر در هر بخشی از بدن ممکن است، اما مستعدترین نقاط شکل‌گیری زخم بستر عبارتند از:

• دنبالچه
• باسن
• کمر
• شانه
• پشت سر
• گوش‌ها (در نتیجه خوابیدن روی آن)
• پاشنه‌ها
• قوزک پا

تنگ یا گشاد بودن پروتز استفاده شده برای افرادی که بعد از قطع دست یا پا از پروتزهای مصنوعی استفاده می‌کنند، پوست ناحیه‌ای که در تماس با آن قرار دارد را با مشکل مواجه نموده و خطر تشکیل زخم فشاری را افزایش می‌دهد.

افرادی که بیشترین خطر ابتلاء به زخم‌های فشاری را دارند.

هرکسی ممکن است که به زخم بستر مبتلا شود اما در این میان بعضی افراد در خطر بیشتری از ابتلاء به این مشکل قرار دارند و باید به منظور دیدن نشانه‌های بروز زخم فشاری، به صورت دقیق تحت نظر قرار بگیرند. جدای از افرادی که قادر به حرکت نیستند، افراد دیگری که با احتمال ابتلای بالا مواجهند عبارتند از:

• افراد دارای پوست شکننده که به سادگی درگیر زخم می‌شوند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های روانی و حافظه
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت که می‌تواند بر جریان خون تأثیر بگذارد.

یا از جمله گروه‌های دیگر این افراد می‌توان به:

• سالمندان
• افراد دارای سوء تغذیه
• افراد دارای اضافه وزن
• افراد مبتلا به بی اختیاری
• افرادی که سیگار می‌کشند

مراحل مختلف زخم بستر

هر چه زودتر متوجه بروز زخم بستر شوید، درمان آن نیز ساده‌تر خواهد بود. زخم‌های فشاری معمولاً دارای چهار مرحله هستند که هر یک از آنها نشان دهنده شدت زخم خواهد بود:

• پوست به شکل قرمز و یا در افراد دارای پوست تیره‌تر به رنگ تیره در می‌آید: اگر پوست را فشار دهید رنگ آن تغییر نمی‌کند؛ با لمس پوستی که مشکوک به ایجاد زخم بستر است، حس گرما خواهید کرد و در عین حال دمای آن در مقایسه با پوست اطراف کمتر خواهد بود؛ حس این قسمت از پوست مانند سوزش یا خارش است.
• سر زخم باز شده است یا تاول‌هایی در این قسمت تشکیل شده است: در این ناحیه از پوست ممکن است با درد مواجه شوید و علاوه بر قرمزی پوست اطراف زخم، با سوزش در این ناحیه مواجه خواهید بود.
• شاهد یک زخم باز خواهید بود: زخم به صورت یک دهانه فرو رفته در خواهد آمد و اگر اندازه آن بزرگ باشد حتی ممکن است چربی اطراف آن را نیز ببینید.
• زخم به شکل عمیق و بسیار دردناک در آمده است: در این حالت عضلات نیز آسیب دیده اند و شدت آن تا حدی خواهد بود که ممکن است استخوان نیز تحت تأثیر قرار بگیرد. زخم بستر ممکن است فریب دهنده باشد، یعنی گاهی اوقات ظاهر زخم خیلی بد نیست و حتی اندازه آن نیز بسیار کوچک باشد. متأسفانه زخم‌های فشاری از عمق بسیار بیشتری در مقایسه با ظاهرش برخوردار است و همین موضوع دلیل ضرورت مراجعه به پزشک برای معاینه به محض آگاهی یافتن از ظاهر شدن زخم است.

درمان زخم بستر

فرآیند درمان زخم بستر شامل کاهش فشار بر پوست این ناحیه، مراقبت از زخم، کنترل درد، پیشگیری از عفونت و مدیریت دریافت مواد مغذی توسط فرد است.

پزشکانی که می‌توانند زخم بستر را مداوا کنند

افراد مناسب برای حضور در تیم مراقبتی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پزشک معالج که بر طرح درمان نظارت دارد.
• یک متخصص مراقبت از زخم (متخصص زخم بستر)
• پرستار به منظور مراقبت و فراهم نمودن آموزش‌های لازم جهت مدیریت وضعیت زخم
• یک مددرسان اجتماعی که به شما و اعضای خانواده در دستیابی به منابع مالی مورد نیاز و رفع مشکلات احساسی در دوره طولانی مدت ریکاوری کمک خواهد کرد.
• متخصص فیزیوتراپ که به شما در بهبود وضعیت حرکتی کمک خواهد کرد.
• یک متخصص کاردرمانی که از فراهم نمودن سطوح مناسب برای زیر بیمار اطمینان حاصل می‌کند.
• متخصص تغذیه که بر نیازهای غذایی و داشتن یک رژیم غذایی مناسب نظارت خواهد کرد.
• پزشک متخصص پوست، جراح اعصاب، جراح عروق، جراح ارتوپد یا جراح پلاستیک

کاهش فشار

اولین قدم در درمان زخم بستر، کاهش فشار و اصطکاکی است که در وهله اول عامل ایجاد آن بوده است. از راهکارهای مناسب در این زمینه می‌توان به:

• تغییر وضعیت بیمار: اگر بیمار به زخم بستر مبتلا شده است سعی کنید او را جا به جا کنید یا به او کمک کنید که خودش این کار را انجام دهد. مدت زمان مورد نیاز تا تغییر مجدد موقعیت بیمار، به حالت او (یعنی نشسته یا دراز کشیده) و همچنین کیفیت مواد تشکیل دهنده تشک یا صندلی بستگی خواهد داشت
• تعبیه سطوح حمایتی: می‌توانید از یک تشک پر شده از مواد مخصوص یا بالش‌های مخصوص به منظور حمایت و مراقبت از نقاط آسیب پذیر بدن استفاده کنید.

نظافت و پانسمان زخم

مراقبت از زخم بستر به شدت و عمق زخم بستگی دارد؛ به طور کلی نظافت و پانسمان زخم شامل موارد زیر است:

• پاکسازی: اگر ناحیه زخم بستر هنوز به شکل زخم در نیامده، آن را به کمک یک ماده پاک کننده ملایم شسته و سپس آن را خشک کنید. زخم‌های باز را در هر تغییر پانسمان به کمک محلول شستشوی نمکی بشویید.
• پانسمان زخم: پانسمان با کمک حفظ رطوبت، روند بهبود زخم را تسریع می‌کند. همچنین استفاده از پانسمان می‌تواند جلوی بروز عفونت و خشک نگه داشتن پوست اطراف زخم را به همراه داشته باشد. از جمله مواردی که می‌توان در پانسمان زخم بستر به کار گرفت، عبارت است از گاز استریل، ژل فوم و موارد ویژه دیگری که به بهبود زخم کمک می‌کند؛ گاهی اوقات نیز به ترکیبی از این موارد نیاز پیدا خواهید کرد.
• پاکسازی بافت‌های آسیب دیده: به منظور بهبود مؤثر زخم فشاری یا زخم بستر نیاز است تا ابتدا بافت‌های آسیب دیده مرده و عفونی را پاکسازی نمائید. پزشک یا پرستار می‌تواند این قسمت‌های عفونی و آسیب دیده را با کمک انواع مختلف دبریدمان، پاکسازی کنند.

اقدامات دیگر

موارد زیر از جمله اقدامات دیگری است که به منظور بهبود زخم بستر می‌توان در نظر گرفت:

• مصرف دارو برای کنترل درد: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین و موارد دیگر) و ناپروکسن سدیم (الیو) منجر به کاهش درد خواهد شد. استفاده از این داروها در زمان مراقبت از زخم و به منظور تسکین درد، از کاربرد خوبی برخوردار خواهد بود.
• رژیم غذایی سالم: داشتن یک رژیم غذایی سالم و رسیدن مواد مغذی به بدن، باعث تسریع فرآیند بهبود زخم خواهد شد.

جراحی زخم بستر

در حل مشکل زخم بزرگی که نمی‌توان آن را با استفاده از اقدامات اولیه درمان نمود، شاید به انجام جراحی نیاز شود. یک روش جراحی ترمیمی، به کمک استفاده از قسمتی از عضله، پوست یا بافت‌های دیگر به منظور پوشاندن زخم (جراحی فلپ) خواهد بود.