به گزارش خبرنگار ایمنا، سال‌ها است که سینما به جاده‌ای یک‌طرفه تبدیل شده است، جاده‌ای که تنها مقصد آن، بزرگسالان و انتهایش ژانر کمدی یا اجتماعی است. کارگردانان از ساخت فیلم در ژانرهای متفاوت خودداری می‌کنند و تنها سعی آن‌ها، تولید فیلم‌هایی است که گیشه می‌پسندد.
فیلم‌هایی که در ژانر کودک و نوجوان می‌بینیم در جشنواره‌ها محصور شده‌اند و جای آن‌ها در بیلبورد سینماها خالی است. جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و نوجوان اصفهان نیز ساختاری دارد که کودکان و نوجوانان فقط در ایام جشنواره فیلم‌های ویژه گروه سنی خود را ببینند و بعد از جشنواره، پرونده سینمای کودک و نوجوان بسته می‌شود.
در این گزارش و در میان صنعت غبارگرفته سینمای ایران به نسل نوجوان سری می‌زنیم، قشری که جایی برای بیان دغدغه‌های آن‌ها در سینما وجود ندارد.
کارگردانان ذائقه مردم را تغییر داده‌اند
کریم روناسیان، کارگردان و نویسنده ژانر کودک و نوجوان دراین‌باره می‌گوید: اوایل دهه ۷۰، دوران طلایی سینمای ایران بود، اما وضعیت سینما در دو دهه اخیر به‌خصوص برای نوجوانان اصلاً مناسب نیست. در سینمای ایران فیلمی نداریم که مناسب نوجوانانی باشد که در سن حساس خود، نیازهای عاطفی، روحی و روانی بسیاری دارند.
وی ادامه می‌دهد: به نظر من کارگردانان و تهیه‌کنندگان ذائقه مردم را تغییر داده‌اند. سینما تجارتی است که به بازگشت مالی نیاز دارد تا بتواند به راه خود ادامه دهد و به‌غیر از این، هیچ تهیه‌کننده‌ای زیر بار تأمین هزینه برای یک فیلم نمی‌رود، آن‌هم در ژانر خاصی که بازگشت مالی ندارد.
روناسیان با بیان اینکه فیلم کودک و نوجوان زیرساختی برای سینمای بزرگسال است و در همه کشورها به‌خوبی به آن پرداخته می‌شود اما در ایران برای دیدن این نوع از فیلم‌ها تمایل زیادی وجود ندارد، تصریح می‌کند: مردم دوست دارند فقط برای دیدن یک فیلم در ژانر کمدی به سینما بروند و چندساعتی لذت ببرند و بازگردند، بنابراین این مشکل بیشتر ریشه اقتصادی دارد.
این کارگردان با اشاره به نقش سازمان‌ها و نهادهای دولتی در راستای حل این مشکل اظهار می‌کند: در همان دوران طلایی سینمای ایران، بنیاد سینمایی فارابی یا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سرمایه‌گذاری‌های زیادی روی ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان انجام داد، اما من معتقدم اگر سینمای کودک و نوجوان بتواند مستقل عمل کرده و به‌طور جداگانه دارای گیشه باشد آینده درخشان‌تری در انتظار او خواهد بود تا اینکه منتظر حمایت از طرف نهادها و ارگان‌های دولتی شود.
وی تصریح می‌کند: قطعاً سینمای کودک به دلیل تفاوت تفکرات و خواسته‌های مخاطب خود، جدای از سینمای نوجوان است، اما در جشنواره‌های کشوری مانند جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، فیلم‌های ژانر کودک و نوجوان با وجود تفکیک از یکدیگر همواره با هم مورد بررسی قرار می‌گیرند درصورتی‌که باید جداگانه به آن‌ها پرداخته شود.
لزوم روایت فیلم‌نامه از منظر نوجوان / درک استانداردهای سینمای نوجوان
این فیلم‌ساز با اشاره به معیارهای لازم برای ساخت فیلم‌های ویژه نوجوانان اظهار می‌کند: فیلم‌های سینمای کودک باید به‌گونه‌ای باشد که نوجوان با دو ساعت حضور در سینما و دیدن آن فیلم لذت ببرد، چراکه نگاه او به دنیای اطرافش فراتر از شادی و لذت نیست، اما ذائقه فیلم دیدن نوجوان در راستای تغییرات دوران بلوغ او نیز دستخوش تغییر می‌شود و این نکته‌ای است که باید در ساخت فیلم‌ها رعایت شود. فیلم‌نامه باید به نحوی نوشته شود که از منظر دید یک نوجوان و نه از دید یک بزرگسال روایت شود. فیلم باید برای نوجوان باشد درحالی‌که زمانی که ما درباره نوجوانان فیلم می‌سازیم، مخاطبمان بزرگسال است؛ از این‌رو، ساخت فیلم در ژانر کودک و نوجوان بسیار سخت است.
روناسیان با بیان اینکه افزایش تفاوت نسل در جامعه باید در سینما نیز مورد توجه باشد، تصریح می‌کند: شرایط کنونی جامعه با ۲۰ سال پیش متفاوت است به‌طوری‌که به‌جای به وجود آمدن نسل‌های ۱۰ ساله، هر پنج سال یک‌بار نسلی جدید متولد می‌شود، بنابراین فیلم نوجوان نه باید این‌گونه باشد که به نوجوان پند و اندرز دهد و نه به‌گونه‌ای ساخته شده باشد که نوجوان با دیدن فیلم به جرم و جنایت بیندیشد؛ ضمن اینکه نباید این نکته را فراموش کرد که با تحت تأثیر قرار گرفتن مخاطبان نوجوان فیلم‌های اجتماعی، مشکل از فیلم است مثلاً فیلم ۱۳ فیلمی موفق در پرداختن به معضلات گروه سنی نوجوان بود، اما پتانسیل این را داشت که نوجوان با نگاه کردن به آن به کارهای خلاف دست بزند و با وجود تأثیرگذاری زیاد نتوانست در گیشه به موفقیت چندانی برسد.
وی می‌گوید: اگر در این شرایط بد اقتصادیِ سینما، کارگردانی بخواهد با ساده‌ترین عوامل و بازیگران فیلم بسازد، حداقل باید یک میلیارد تومان هزینه صرف کند و پس از اکران هم اگر موردی در فیلم وجود داشته باشد نه صداوسیما و نه پلتفرم زیر بار خرید آن نمی‌رود و این‌گونه می‌شود که کارگردان باید فیلم خود را در خانه‌اش بگذارد و تماشا کند؛ به این ترتیب اگر بتوانیم استانداردهای سینمای نوجوان را درک کنیم و در آن قدرتمند ظاهر شویم در این صورت احتمال موفقیت ما در سینما بالاتر می‌رود.
سینما رده سنی ندارد / فیلم‌های ژانر نوجوان محصور در جشنواره‌ها
مهسا امیری، فیلم‌ساز حوزه کودک و نوجوان نیز که چند سال است تجربه فعالیت در سینمای نوجوان را دارد درباره وضعیت پرداختن سینما به قشر نوجوان جامعه می‌گوید: سینما رده سنی ندارد و ورود به آن برای همه آزاد است. نوجوان و کودک هر دو می‌توانند فیلم‌های بزرگسالان را ببینند، اما در سینمای ایران، فیلمی برای بچه‌ها ساخته نمی‌شود و فیلم‌سازان نیز اکثراً به برگشت پول و فروش در گیشه فکر می‌کنند. درنتیجه فیلم‌ها اکثراً برای بزرگسال ساخته می‌شود و دلیل نپرداختن فیلم‌ها به رده سنی نوجوان نیز همین موضوع برگشت پول و فروش در گیشه است.
وی ادامه می‌دهد: زمانی که کارگردان بودجه‌ای برای ساخت فیلم ندارد و حتی شک دارد که فیلم او برای نوجوانان جذاب باشد یا نه، بنابراین ریسک نمی‌کند و ترجیح می‌دهد فیلمی درباره این موضوع نسازد.
امیری با بیان اینکه مشکلات سینما صرفاً به قشر نوجوان اختصاص ندارد، این پرسش را مطرح می‌کند که مگر در سینما فیلمی برای خردسالان داریم؟
این فیلم‌ساز می‌افزاید: از ابتدا در سینما به کودک و نوجوان و خردسال با یک دید نگاه شده است، اما برای تفکیک گروه سنی سینما، یک گروه به نام کودک و نوجوان را مشخص کرده‌اند تا مخاطب آن کمی بیشتر شود. نکته دیگر این است که اگر بخواهیم فیلمی ویژه گروه سنی نوجوان بسازیم مثل تمام تجربه‌های کارگردانان در ساخت این نوع از فیلم‌ها، نمی‌تواند فروش خوبی در گیشه داشته باشد؛ چراکه در حال حاضر نوجوانان در فضای مجازی با انواع فیلم‌های خارجی و محتواهای باکیفیت روبه‌رو می‌شوند و نصیحت و اندرز به آن‌ها در فیلم بی‌فایده است.
وی می‌گوید: نوجوان منتظر است تا ببیند فیلم باکیفیتی در سینمای ایران ساخته می‌شود یا خیر. البته اوضاع در فیلم کوتاه کمی بهتر از سینما است. فیلم‌های کوتاه مخصوصاً فیلم‌هایی که برای جشنواره ساخته می‌شوند اکثراً به دغدغه‌های نوجوانان می‌پردازند و این موضوع می‌تواند پیشرفت خوبی برای سینما باشد، اما عنصری که بسیار اهمیت دارد فیلم‌نامه است. فیلم‌نامه باید با بررسی‌های روان‌شناسانه ساخته شود سپس به ساخت برسد. این‌گونه شاید بتوانیم روزی فیلم ایرانی در موضوع نوجوان ببینیم که بتواند هم به فروش در گیشه بینجامد و هم برای مخاطب جذابیت داشته باشد.
گزارش از: صبا سجادیان، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما