سوزاندن سلامتی با مازوت‌

به گزارش خبرنگار ایمنا، در سال‌های پیش بنزین متهم اصلی آلودگی هوا بود؛ اما آن‌طورکه مسئولان اعلام کردند افزایش کیفیت بنزین، این فرآورده نفتی را از گردونه خارج کرد اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها، مورد اتهام است؛ اما آنچه امسال مورد توجه قرار گرفته، مازوت‌سوزی صنایع و نیروگاه‌ها است.

در امان ماندن از آلودگی هوا و بیماری‌های ناشی از آن، دغدغه اغلب مردم دنیا است؛ از سویی سبک زندگی جدید انسان باعث آلوده شدن هوا با آلاینده‌های دیگری هم شده است. این آلودگی‌ها هم در محیط‌های بسته مانند دفتر کار، خانه، مدرسه، بیمارستان و درمانگاه و هم در محیط‌های شهری و باز وجود دارد. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سالانه ۴.۲ میلیون نفر به علت آلودگی هوا در فضای باز جان خود را از دست می‌دهند؛ همچنین سالانه ۳.۸ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا در محیط‌های بسته، به ویژه آلودگی هوای خانه جان خود را از دست می‌دهند. برای اینکه راهکار مناسبی برای مقابله با آلودگی هوا پیدا کنیم، ابتدا باید انواع آلودگی‌های طبیعی و غیرطبیعی و انواع آلاینده‌های هوا را بشناسیم.

هفته اول بهمن‌ماه امسال بود که «ایرج حشمتی» مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان اعلام کرد امسال ۳۷ درصد آلودگی هوا وابسته به صنعت و ۳۳ درصد به علت حمل‌ونقل شهری است. در حال حاضر قریب به ۳۰ درصد از ظرفیت تولید برق در نیروگاه شهید منتظری با سوخت مازوت انجام می‌شود که می‌تواند سهم آلایندگی بخش صنعت را افزایش دهد.

وی گفته بود که از سویی براساس گزارش‌های هواشناسی در جو بالا، ناپایداری هنوز اثر خود را نشان نداده است؛ بنابراین با توجه به اینکه از سال ۹۳ مازوت را در کلان‌شهر اصفهان نداشتیم و بعد از گذشت هفت سال سوخت مازوت شروع شده است، باید منتظر بمانیم و ببینیم اگر پایداری در سطح بالا و پایین جو صورت بگیرد، بتوانیم به طور دقیق اعلام کنیم سهم آلایندگی‌ها چه میزان است. مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان تاکید کرده بود که موضوع باز شدن مازوت، برعهده معاونت عمرانی استانداری است و در اختیار سازمان محیط‌زیست اصفهان نیست؛ اما پایش و نظارت مرتب را محیط‌زیست انجام می‌دهد و تمهیدات لازم را برای شرایط بحران و اضطرار در نظر می‌گیرد.

ثبت یک روز هوای پاک در اصفهان از ابتدای سال

محمود سلطانی، کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص تهدیدات جدی آلودگی ناشی از مازوت‌سوزی نیروگاه‌های برق برای سلامت شهروندان اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر شاخص‌های کیفیت هوا در شهر اصفهان به شکل نگران‌کننده‌ای افت کرد؛ تاجایی‌که از ابتدای سال تاکنون تنها یک روز هوای پاک در اصفهان ثبت شده که زمانی گل سرسبد شهرهای ایران بود و نام و آوازه بلندی از زیبایی و شهر زندگی، در جهان دارد. هیچ‌یک از استان‌های کشور به اندازه اصفهان بارگذاری‌های نادرست صنعتی نداشتند؛ توان طبیعی شهر اصفهان و مناطق اطراف آن، تحمل این حجم از آلودگی واحدهای صنعتی را ندارد.

وی اضافه می‌کند: آلودگی هوا، نشست زمین و مشکلات دیگری که در اصفهان با آن روبه‌رو هستیم، پیامدهای بی‌توجهی به توان طبیعت در منطقه مرکزی اصفهان است، هر کجا که انسان دخالت بی‌جا در طبیعت داشته باشد، دیر یا زود با واکنش آن روبه‌رو می‌شود. توان طبیعی شهر اصفهان و منطقه اطراف آن، تحمل این حجم از آلودگی واحدهای صنعتی را ندارد، امروز تنها اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیست که فریاد آلودگی هوا سر می‌دهد، بلکه باید این صدا را از محیط‌زیست شهر اصفهان بشنویم و به درد بیاییم که چه بر سر طبیعت آورده‌ایم.

عضو جمعیت محیط زیستی پیام سبز تاکید می‌کند: در کنار مازوت‌سوزی، بارگذاری‌هایی که در منطقه اصفهان انجام شده به سال‌های بسیار دوری برمی‌گردد که جمعیت اصفهان چه بسا ۵۰۰ هزار نفر هم نبود؛ درحالی‌که امروز بیش از دو میلیون نفر در یک منطقه محدود و متراکم جمع شدند. با این همه بارگذاری صنعتی و خدماتی در اطراف اصفهان و در شعاع نزدیک آن، طبیعی است که محیط‌زیست، توان خودپالایی این حجم از آلاینده‌ها را نداشته باشد. محیط‌زیست به شکل مستقیم با سلامت مردم در تماس است. نکته‌ای که نباید فراموش کنیم این است که سلامت مردم را با هیچ چیز اعم از توسعه یا پیشرفت یا ایجاد اشتغال نمی‌توان معامله کرد.

سلطانی تصریح می‌کند: محیط زیست یک سازمان نظارتی است و نهایت اقدامی که می‌تواند انجام دهد، تعطیلی یک واحد آلاینده است. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی کشور فراوان است و هر سال به بهانه‌هایی مانند نوسازی و افزایش تولید، ظرفیت واحدهای تولیدی آلاینده را در اطراف اصفهان افزایش می‌دهند. اجرای طرح‌های توسعه در واحدهایی مانند پالایشگاه و صنایع فولاد موجب پیچیده‌تر شدن مشکلات اصفهان شده است؛ این موضوع نشان می‌دهد که نظام اجتماعی و مطالبات اجتماعی در کشور ما، جایی در نظام برنامه‌ریزی و مدیریت کشور ندارد.

اصفهان؛ اسیر مازوت‌سوزی

مازوت، نوعی نفت کوره با کیفیت بسیار پایین به شمار می‌آید. نفت کوره ازجمله فرآورده‌های نفتی است که در بسیاری از موتورها، چراغ‌ها، گرمکن‌ها و کوره‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ همچنین به عنوان حلال نیز از آن بهره می‌گیرند. در گذشته، مازوت برای گرم کردن خانه‌ها در شوروی سابق و شرق دور مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ چراکه آن‌ها تجهیزات لازم برای تبدیل مازوت به سایر محصولات پتروشیمی را نداشتند. در کشورهای غربی به کوره‌هایی که از مازوت استفاده می‌کنند، کوره‌های ضایعات‌سوز نیز می‌گویند.

حمیدرضا یوسفی، دکترای شیمی‌آلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص آلایندگی سوخت مازوت اظهار می‌کند: مازوت نوعی نفت کوره به شمار می‌آید که کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاه‌های حرارتی، موارد مشابه آن استفاده می‌شود و پالایشگاه‌ها این فرآورده را با قیمت بسیار پایین به صنایع می‌فروشند. مازوت انواع مختلفی دارد. هیدروکربن زیاد باعث سرطان می‌شود و می‌تواند در سلامت افراد تأثیرگذار باشد. افراد شاغل در پالایشگاه‌ها درمعرض بسیاری از بیماری‌های خطرناک هستند و به دلیل همین موضوع هرچه این مازوت‌سوزی بیشتر شود، کارکنان این صنعت بیشتر تحت تأثیر آسیب‌های آن قرار می‌گیرند.

وی اضافه می‌کند: در هوای طبیعی ۱۱۸ عنصر وجود دارد که شهروندان در زمان تنفس، تمام این عناصر را استنشاق می‌کنند و عوامل خطرساز آن آسیب‌های جبران‌ناپذیری را برای آن‌ها به دنبال دارد. در حال حاضر تا زمانی که استفاده از مازوت کاهش پیدا کند، باید قوانینی اجرا شود تا هر چه سریع‌تر به مسیر کاهش مازوت نزدیک شویم.

این دکترای شیمی‌آلی درخصوص راه‌های کاهش آلایندگی مازوت، تاکید می‌کند: گوگرد ماده‌ای بسیار سمی است که از طریق سوختن مازوت وارد جو می‌شود. بهترین راه‌حل کاهش آلایندگی مازوت، قرار دادن فیلتر و تبدیل آن به اسید سولفوریک است. صنایع و نیروگاه اصفهان اسیر مازوت‌سوزی شده است و اگر در رابطه با استفاده از این ماده تصمیم‌گیری نشود، تمام محیط‌زیست آن نابود می‌شود.

آلایندگی مازوت و تهدید دستگاه تنفسی بدن انسان

آلودگی هوا یک نگرانی عمده برای سلامت عمومی و کاهش کیفیت هوا، نشان دهنده خطر است که در صورت تداوم این امر، می‌تواند اثرات زیادی بر سلامت و رفاه همه موجودات زنده بگذارد. آلودگی هوا نه تنها بر ریه‌ها، بلکه سایر قسمت‌های بدن نیز تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث بروز بسیاری از بیماری‌های عفونی شود.

بسیاری از ذرات مضر در هوا می‌تواند وارد بدن شود و مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کند؛ کیفیت نامطلوب هوا با سنجش مقدار این ذرات موجود در هوا اندازه‌گیری می‌شود و هر چه مواد معلق در هوا بیشتر باشد، کیفیت هوا کمتر می‌شود. این ذرات معلق شامل دی‌اکسیدکربن و آلاینده‌های دیگر است که باعث واکنش‌های آلرژیک، التهاب راه‌های هوایی و آسیب ریه می‌شود.

این در حالی است که اسدالله اسدیان، فوق تخصص ریه و عضو هیئت علمی گروه ریه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درخصوص تأثیر مازوت در شدت آلایندگی هوا و تهدید دستگاه تنفسی بدن انسان، اظهار می‌کند: متأسفانه استفاده از سوخت‌های آلوده در کلان‌شهرهای ایران یکی از تهدیدکننده‌های کلی دستگاه تنفس بدن است؛ به خصوص در فصل سرما که پدیده وارونگی اتفاق می‌افتد و این شرایط به غلظت آلاینده‌های هوا اضافه می‌شود و باعث بروز بیماری‌های متعدد کوتاه‌مدت و سرطان‌ها در در بلندمدت می‌شود.

وی اضافه می‌کند: استفاده از سوخت آلوده مانند مازوت، درجه آلایندگی هوا را افزایش می‌دهد و اثرات فوری آن در بین کودکان، سالمندان و بیماران قلبی بسیار واضح‌تر است؛ در بین افراد سالم هم درجاتی از علائم تنفسی مانند برونشیت حاد را ایجاد می‌کند. غلظت آلایندگی هوا عوارض کوتاه‌مدتی مانند ایجاد سرفه و خلط گلو را نیز ایجاد می‌کند. استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت در کلان‌شهرها باعث ایجاد سرفه‌های شدید می‌شود و کسانی که دچار بیماری آسم هستند، شدت بیماری آن‌ها از قبل بیشتر شده و افرادی که دچار بیماری‌های قلبی هستند، بیماری قلبی آن‌ها شدیدتر می‌شود. همه این موارد، عوارض کوتاه مدت آلودگی هوا هستند.

این فوق‌تخصص ریه تاکید می‌کند: آلایندگی هوا، عوارض درازمدت هم دارد؛ ایجاد برونشیت مزمن و بروز انواع سرطان‌های دستگاه تنفسی و درگیری سیستم‌های دیگر بدن را نیز به همراه دارد. یکی از آلاینده‌های مضر در بروز سرطان‌ها ازجمله سرطان ریه در درازمدت، استفاده از سوخت مازوت است. ریزفاکتورهای متعددی در بروز سرطان ریه نقش اساسی دارد، اگر در جامعه هزینه‌هایی که صرف درمان بیماری‌ها می‌شود را صرف فراهم کردن محیط زیست بهتر کنند، به طور یقین برای جامعه خسارت‌ها و هزینه‌های کمتری در آینده به دنبال دارد.

نقش سوخت مازوت در بروز سرطان ریه

مواد شیمیایی خطرناک که با برخی فعالیت‌های طبیعی یا انسانی به وجود می‌آید، اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان و محیط زیست ایجاد می‌کند. درواقع آلودگی هوا اثرات حاد و مزمنی بر سلامت انسان دارد که بر تعدادی از سیستم‌ها و اندام‌های مختلف تأثیر می‌گذارد. این تأثیرات شامل تحریک دستگاه تنفسی فوقانی، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه، عفونت‌های حاد تنفسی در کودکان و برونشیت مزمن در بزرگسالان، تشدید بیماری قلبی از پیش موجود و بیماری‌های ریوی یا حملات آسم است.

تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا با تغییر باکتری‌ها، خطر ابتلاء به بیماری‌های عفونی را افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند تأثیر شدیدی بر سیستم تنفسی داشته باشد، زیرا باکتری‌ها ممکن است از طریق سیستم تنفسی وارد بدن شوند. اگر غلظت آلاینده‌های خارجی زیاد باشد، علائم ممکن است شدید شود و اگر فرد برای مدت طولانی‌تری خود را در معرض آلاینده‌ها یا محیط‌های آلوده قرار دهد، ممکن است به بیماری‌های تنفسی و حملات قلبی مبتلا شود.

افزایش بودجه برای سلامت محیط‌زیست هزینه‌های درمان را کاهش می‌دهد

اسدیان تصریح می‌کند: آلایندگی هوا با سوخت مازوت، عوارض درازمدت هم دارد و ایجاد برونشیت مزمن و بروز انواع سرطان‌های دستگاه تنفسی و درگیری سیستم‌های دیگر بدن از مهم‌ترین این موارد است. در بعضی گزارش‌هایی که از مرکز کلان‌شهر تهران ارائه کردند، دیده شده است که وقوع سرطان‌هایی که قبلاً تنها تهدیدکننده بروز آن‌ها استعمال سیگار و دخانیات بود، در حال حاضر آلودگی هوا و آلاینده‌ها نیز در بروز آن نقش دارند.

این عضو هیئت علمی گروه ریه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، می‌افزاید: یکی از آلاینده‌ها که در بروز سرطان ریه نقش دارد، سوخت مازوت است. اگر در جامعه هزینه‌هایی که صرف درمان بیماری می‌شود را بتوانیم برای ایجاد محیط زیست پاک صرف کنیم، قطعاً برای جامعه خسارت‌ها و هزینه‌های کمتری به دنبال دارد. زنگ خطر عوارض این آلایندگی و بروز سرطان به طور یقین در آینده اتفاق می‌افتد و احتمال دارد بروز سرطان ریه در ۱۰ سال آینده افزایش بیشتری پیدا کند که این امر می‌تواند از عوارض درازمدت آلایندگی هوا باشد.

وی اظهار می‌کند: برای کاهش سرفه‌ها و مسمومیت‌های ناشی از آلودگی هوا در این شرایط وارونگی هوا و مصرف سوخت مازوت در اصفهان، همشهریان بدانند که سرفه یک مکانیزم دفاعی بدن و مانند زنگ خطر و آژیر است و از قدیم گفته شده که سرفه، پاسبان دستگاه تنفسی بدن است. یعنی اگر افراد در مکانی به دلیل آلایندگی هوا دچار سرفه شدند، باید سریع از محیط آلوده خارج شوند؛ اما در صورت بروز بیماری باید به پزشک مراجعه کنند. در مکان‌هایی که برای افراد سرفه‌های کوتاه‌مدت ناشی از آلودگی ایجاد می‌شود ترک کردن محیط آلوده، مصرف مایعات و استفاده از ماسک ضروری است.

اسدیان تاکید می‌کند: شهروندان بدانند اگر بیماری آن‌ها و سرفه‌ها در اثر آلودگی هوا طولانی شود، می‌تواند عوارض جدی بر سلامتی آن‌ها به جا بگذارد. در حال حاضر موارد ابتلاء به «اومیکرون» هم در استان در حال افزایش است، اما برخی سرفه‌های متعدد می‌تواند ناشی از آلایندگی هوا باشد و کاهش مصرف سوخت‌های آلاینده‌ای مانند مازوت برعهده مسئولان است تا میزان آلایندگی هوا و بروز بیماری‌ها را کاهش دهند.