به گزارش خبرنگار ایمنا، در شرایط فعلی که اکثر کودکان از بازی دسته جمعی محروم هستند بدون تردید به سمت این بازی‌ها کشیده می‌شوند و ساعت‌ها وقت خود را صرف این بازی‌ها می‌کنند و ارتباط کمتری با افراد دیگر دارند و بیشتر دوست دارند که تنها باشند و به بازی رایانه‌ای بپردازند.
این بازی‌ها کودکان را از عالم واقعیات دور می‌کنند و به عالم تخیلات فرو می‌برند و در این گیر و دار کودکان ما یا چیزی را می‌آموزند یا چیزی را از دست می‌دهند و وابستگی شدید به بازی‌های رایانه‌ای از مهم‌ترین چالش‌های خانواده‌ها است. پژوهشگران تاکید دارند که استفاده نامناسب از بازی‌های رایانه‌ای، آثار سو تربیتی و فوایدی کمتری بر کودکان دارد که آثار سو آن، در جهات مختلف جسمانی، اخلاقی، اجتماعی، روانی و حتی تحصیلی خواهد بود که میزان شدت تأثیرات هر کدام متفاوت است.
در حقیقت بازی‌های رایانه‌ای و آنلاین همواره مورد علاقه کودکان و نوجوانان است، فارغ از مزایا و معایبی که در پی دارد با شیوع ویروس کرونا و خانه‌نشینی دانش‌آموزان، خطر اعتیاد به این بازی‌ها و سایر معایب آن خانواده‌ها را تهدید می‌کند و این روزها دغدغه جدی والدین تبدیل شده است.
انجام بازی‌های رایانه‌ای و آنلاین این روزها جز لاینفکی از زندگی کودکان و نوجوانان شده و در دنیای امروزی با گسترش تکنولوژی، هر روز شاهد عرضه یک محصول جدید از بازی‌های رایانه‌ای در بازار هستیم جدای از اینکه این بازی‌ها می‌تواند منجر به افزایش خلاقیت و هوش آنها شود اما مضرات فراوانی دارد که شاید دیگر جبران ناپذیر باشد.
بازی‌های آنلاین؛ جدیدترین نوع بازی‌های رایانه‌ای
در شرایط کرونایی نیز این بازی‌ها مورد توجه بیشتر کودکان و نوجوانان قرار گرفته به ویژه آنکه اکنون اغلب فرزندان یک خانواده دارای اتاق‌های جداگانه هستند و به دور از چشم والدین وارد بازی‌های رایانه‌ای و به ویژه آنلاین می‌شوند که خطرات بیشتری نسبت به بازی‌های رایانه‌ای دارند. جدیدترین نوع بازی‌های رایانه‌ای، بازی‌های آنلاین هستند که به بخش جدایی ناپذیری از زندگی کودکان و نوجوانان تبدیل شده‌اند.
محتوای برخی از این بازی‌ها ممکن است برای کودکان مضر باشد و موجب شود به دلیل خشونت، هیجان زیاد، نمایش تصاویر و شخصیت‌های نامناسب تأثیرات روحی، روانی و تربیتی بدی بر روی آنها بگذارد. بازی‌های آنلاین به شدت اعتیادآور هستند و کاربر خود را از شرایط عادی زندگی دور می‌کند، این موضوع به خصوص در کودکان می‌تواند باعث افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و آسیب‌های جسمی شود.
بیماری‌های جسمی متعددی مرتبط با استفاده بیش از حد موبایل و تبلت در دنیا به وجود آمده‌اند بیماری‌های مثل گردن درد، درد انگشت شصت، درد در ناحیه ساعد، ضعیف شدن چشم، اختلال رشد به دلیل بهم خوردن نظم خواب، بسیاری از بازی‌های رایانه‌ای آنلاین مانند شبکه‌های اجتماعی قابلیت ارتباط بین بازیکن‌ها را فراهم می‌کنند با این تفاوت که امکان گمنامی و پنهان کردن هویت در آنها بسیار زیاد است و این خطر نقض حریم خصوصی کودکان را افزایش می‌دهد.
بازی‌های رایانه‌ای به خصوص بازی‌های آنلاین به شدت اعتیادآور هستند و کاربر خود را از شرایط عادی زندگی دور می‌کند، این موضوع به خصوص در کودکان می‌تواند باعث ایجاد مشکلات رفتاری و آسیب‌های جسمی شود. بازی‌های آنلاین به دلیل طراحی هوشمندانه‌ای که دارند گام به گام مخاطب را جذب می‌کند و به تدریج با شناسایی نیازهای عاطفی آنها را مورد هدف قرار می‌دهند.
از دیگر خطرات این بازی‌ها، کلاهبرداری در قالب بازی‌های رایانه‌ای آنلاین است همان طور که پرنده‌های بسیاری در این زمینه در پلیس فتا تشکیل شده که برخی از کودکان و نوجوانان در بازی‌های رایانه‌ای و به ویژه آنلاین، حساب والدین و سایر نزدیکان خود را خالی کرده‌اند.
با نگاهی به بازی‌های موجود در بازار در می‌یابیم که اغلب این بازی‌ها وارداتی و محصول کشورهای دیگر است که تولیدکنندگان آن در ساخت هریک از این بازی‌ها اهدافی را دنبال می‌کنند، برخی از کارشناسان پلیس فتا معتقد هستند که برخی از بازی‌های رایانه‌ای اکنون سبک زندگی غرب را ترویج می‌دهد، همچنین بحث‌های ایران‌هراسی، تهدید ارزش‌های انقلابی و اسلام هراسی از مواردی مهمی است که بازی‌های رایانه‌ای غرب دنبال آن هستند.
تنها راه واکسیناسیون و ایمن ماندن در فضای‌مجازی ارتقا دانش اینترنتی کاربران است، گشت‌وگذار در اینترنت درست همانند گشت‌وگذار در وسط یک جنگل پر از حیوانات وحشی است، جایی که اگر مسیر و راه را بلد نباشیم قطعاً ما را به دام‌های مجازی خواهد انداخت.
کودکان در معرض اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای
بسیاری از کارشناسان پلیس فتا و حتی روانپزشکان کودک و نوجوان نسبت به اعتیاد جبران ناپذیر بازی‌های رایانه‌ای هشدار داده‌اند و اینکه امروزه کودکان در معرض اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای قرار دارند و در صورت عدم کنترل و استفاده صحیح، ممکن است فرصت‌های مفید و مثبت در بستر اینترنت به خطرات جبران‌ناپذیری تبدیل شود.
تغییر در روند شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان از تبعات زیان‌بار بازی‌های رایانه‌ای است، حتی در بعضی از کاربران می‌تواند باعث تغییر در نوع ارتباط با جوامع هدف، رفتارهای اجتماعی و نهایتاً تغییر سبک زندگی و هویت فردی شود بر این اساس ضروری است تا والدین باید برای مصون ماندن کودکان و نوجوانان از اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای و آنلاین با اشرافیت کامل بازی‌های مناسب سن فرزندان را در اختیارشان قرار دهند و در خصوص زمان بازی نیز نظارت کاملی داشته باشند.
به گفته کارشناسان پلیس فتا، باید محدودیت زمانی برای استفاده از گوشی و تبلت به منظور فعالیت در فضای مجازی در نظر گرفته شود و سعی کنند در زمان استفاده از دستگاه‌های هوشمند بیشترین زمان ممکن را در کنار این قشر آسیب‌پذیر جامعه سپری کنند. از سوی دیگر ضرورت دارد تا والدین نسبت به فضای گسترده اینترنت بروز شوند چرا که امروزه با رشد فزاینده بازی‌های رایانه‌ای، میلیون‌ها کودک و نوجوان با روی گرداندن از بازی‌های پرتحرک و شادی آفرین، ساعت‌ها مانند مسافری یکه و غریب بی‌هیچ همراهی وارد دنیای بازی‌های بی‌انتهای رایانه‌ای شده و در نهایت با تذکرات مکرر والدین آن را رها می‌کنند.
به گفته کارشناسان پلیس فتا باید در انتخاب بازی برای کودکان به رده سنی و نوع بازی دقت داشته باشند و بازی‌های متناسب با سن، جنس و روحیات فرزند انتخاب شود بر این اساس ضرورت دارد تا قبل از خرید هر بازی رایانه‌ای، از سایت اینترنتی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای برای شناسایی تهدیدات بازی مورد نظر فرزند خود کمک بگیرید و در خرید بازی به نظام رده بندی سنی بازی، توجه کنید.
والدین مدت بازی کودکان را زمان بندی کنند
والدین باید استفاده از بازی رایانه‌ای برای فرزندان را زمان‌بندی کرده و مراقب انتقال دستی بازی‌های رایانه‌ای بین فرزندان خود باشند تا بازی ممنوعه‌ای دست به دست نشود. والدین باید در مرحله نخست فرزندان خود را با هدف القا و آموزش نکات ورزشی، اخلاقی و تربیتی به انجام بازی‌های سنتی و پر تحرک فیزیکی هدایت کنند و در صورت درخواست و تمایل فرزندان به صورت بسیار محدود و برنامه‌ریزی شده برای فرزندان خود بازی‌های رایانه‌ای بومی که متناسب با فرهنگ و اعتقادات ایرانی طراحی شده‌اند را انتخاب کنند هر چند انتخاب بازی‌های رایانه‌ای به ویژه برای کودکان و نوجوانان با چالش‌هایی همراه است، چرا که کودکان بسته به سن آنها در برابر مواردی از قبیل ترس، خشونت، نابهنجاری‌های اجتماعی آسیب پذیر هستند.
والدین برای پیشگیری از آسیب‌های مربوط بازی‌های رایانه‌ای باید از نظام ملی رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای(ESRA) استفاده کنند و در هنگام خرید یا دانلود بازی‌های رایانه‌ای به نماد رده‌بندی سنی بازی توجه کنند و تنها بازی‌هایی را برای کودکان خود تهیه کنند که از نظر سنی مناسب آنها و مورد تأیید بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای باشد.
همچنین با نصب نرم افزارهای کنترلی، بر روی گوشی تلفن همراه یا کامپیوتر شخصی کودک علاوه بر نظارت بر فعالیت وی، می‌توان محدودیت‌های را نیز در میزان ساعات استفاده از بازی‌های رایانه‌ای تعیین کرد که از اعتیاد کودک به بازی و سایر آسیب‌های احتمالی پیشگیری خواهد کرد.
انزوای اجتماعی و دور شدن کودکان از کانون گرم خانواده
دلشوره‌ای دائمی در مورد اثرات مخرب این نوع بازی‌ها در روحیه و جسم کودکان یا عدم موفقیت در برنامه‌های اصلی زندگی مثل درس خواندن به دلیل صرف وقت زیاد برای این بازی‌ها را می‌توان در حرف‌های روزمره والدین دید و شنید.
روانشناسان کودک و نوجوان نیز معتقد هستند افزایش رفتارهای پرخاشگرانه از مضرات این بازی‌ها است، همچنین انزوای اجتماعی و دور شدن از کانون گرم خانواده، یادگیری ارزش‌های غلط، افت تحصیلی به دلیل صرف کردن مدت زمان زیاد با بازی‌ها و از همه مهمتر افزایش علائم اختلالات عاطفی و رفتاری و از آسیب‌های دیگر بازی‌های رایانه‌ای است که نباید آنها را نادیده گرفت.
از سوی دیگر با وجود خانه نشینی بسیاری از کودکان و نوجوانان در پی شیوع ویروس کرونا، همچنان برخی از این قشر آسیب پذیر به گیم نت‌ها می‌روند و دور از چشم والدین وارد بازی‌های مخبری می‌شوند. بعضی از بازی‌های رایانه‌ای به شکل هدفمند و برای آسیب رساندن به جسم، روح و روان و به طور کلی شخصیت مخاطبین طراحی شده است و باید در این خصوص هوشیارانه عمل کرد. بیشتر بازی‌های رایانه‌ای به علت ترویج خشونت، حمله و کشتار موجب آسیب رسیدن به ارزش‌ها و اخلاق فرد می‌شود و بر خلاقیت افراد تأثیر می‌گذارد، گاهی اوقات دیده می‌شود بازی در گیم‌نت آن قدر بر روح و روان فرد تأثیر منفی می‌گذارد که جبران آن امکان پذیر نخواهد بود.
از دیگر تأثیرات منفی بازی‌های رایانه‌ای عبارتند از:
۱- انزوا و تنهایی کودکان: کودکان اغلب تنها بازی می‌کنند و هنگام بازی، به دلیل هیجان و استرس ناشی از صحنه‌ها، برای زمانی طولانی کمتر متوجه اطراف خود هستند؛ به همین دلیل متخصصان امر معتقدند، عادت بیش از حد به این نوع بازی‌ها و گذراندن زمانی طولانی در برابر صفحه‌های نمایش بازی، که برخی آن را اعتیاد می‌دانند و می‌نامند باعث دوری از جمع و در نهایت انزوا و تنهایی بچه‌ها می‌شود. این موضوع ممکن است تا سالیان سال با این افراد همراه باشد.
۲- ترویج رفتارهای خشن: کودکان بشدت آماده الگوبرداری و تکرار کارهایی هستند که می‌بینند. همان طور که می‌دانیم و دیده‌ایم و خوانده‌ایم در اکثر بازی‌های کامپیوتری، کودکان با صحنه‌های خشونت بار، زد و خوردها و حتی کشتن برای پیروزی مواجه‌اند و حتی کودکان باید هرچه خشن‌تر بازی کنند تا بازی را ببرند. نیاز به توضیح و استدلال نیست که این مسائل، کودکان را به رفتارهای خشن ترغیب کرده و اثرات مخربی در ذهن و روحیه آنها بجا می‌گذارد.
۳- ارائه شخصیتی ضعیف از زنان: در اکثر بازی‌ها و بسته به انگیزه طراحان، زن‌ها شخصیت‌هایی ضعیف قلمداد می‌شوند. این موضوع نیز از آن دست مسائلی است که در ذهن کودک نقش می‌بندد و در مراحل مختلف زندگی، حتی به مادر خود، کمتر اطمینان می‌کند و در ضمیر ناخودآگاهش، مادر، خواهر و… را فاقد قدرت لازم برای تحلیل و حل مشکلات می‌بیند. پس آنها را مشاوران خوبی نمی‌داند و گرایشش به سوی دوستانی است که در ظاهر قوی ترند.
بسیاری از بازی‌ها فعالیتی که به نوآوری خلاقیت و تفکر مستقل مربوط باشند را ارائه و آموزش نمی‌دهند بنابراین کودک با انجام این بازی‌ها، تنها وقت خود را گذرانده است.
۴- آمیختگی خیال و واقعیت: پرورش تخیل، به عنوان گامی برای دستیابی به موفقیت‌های آتی کودکان، حائز اهمیت است، اما تداخل خیال با واقعیت همان قدر خطرناک است. کودکی که با مسائل واقعی همان گونه برخورد می‌کند که با آن چه در رؤیا و خیال خود می‌سازد، در زندگی حال و آینده با مشکلات عدیده ای روبرو می‌شود. این تداخل می‌تواند تا آنجا خطر آفرین باشد که فرزند ما را در مواجهه با واقعیت از پا درآورد. عدم آموزش صحیح و نگاه منطقی به بازی‌های کامپیوتری این خطر را در مسیر زندگی کودکان قرار می‌دهد.
۵- آسیب‌های درسی: این تأثیر منفی دیگر مانند روز روشن است و کمتر کسی است که اهمیتش را نداند. اما نکته آخر این که متأسفانه بسیاری از بازی‌ها، فعالیتی که به نوآوری، خلاقیت و تفکر مستقل مربوط باشند را ارائه و آموزش نمی‌دهند. بنابراین کودک ما هنگام انجام این بازی‌ها، تنها وقت خود را گذرانده است.
تأثیرات مثبت بازی‌های رایانه‌ای کودکان را بدانیم
الف: بازی‌های رایانه‌ای بچه‌ها را با کامپیوتر و فناوری اطلاعات آشنا می‌کنند. امروزه عدم آشنایی با کامپیوتر و کاربردهای آن، حتی به نوعی کم سوادی تشبیه می‌شود. پس، از این منظر، بازی‌های کامپیوتری برای برداشتن گام‌های نخست کودکان به منظور آشنایی با این فناوری، قابل توجه و تأمل هستند. این نوع یادگیری، به دلیل علاقه بچه‌ها به بازی، از بهترین شیوه‌های آموزشی محسوب می‌شود.
بازی‌های رایانه‌ای، می‌تواند برای کودکان، تمرینی در چند بخش باشد که عبارتند از:
۱- تمرین منطق و حل مسائل: چند سالی است که در کشور ما هم، گذراندن دوره‌های پیش دبستانی الزامی شده است. در این دوره‌ها کودکان بیشتر با مفاهیم کلی مورد نیاز در برنامه‌های آموزشی، آن هم از طریق بازی و سرگرمی آشنا می‌شوند. برخی از بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند این نقش را در سنین پایین‌تر و در خانه ایفا کنند.
۲- تقویت مهارت‌های فضایی: این هم یکی دیگر از خصوصیات شاید منحصر به فرد این بازی‌هاست. خصوصیتی که در کمتر بازی و سرگرمی ای می‌توان آن را یافت که هم کودکان با علاقه به آن بپردازند و هم چشم و مغزشان با فضاهای سه بعدی، نحوه گردش و تغییر شکل در فضا و… آشنا شوند. دقت در این نکات، نقش والدین در انتخاب بازی‌های مناسب را بیشتر روشن می‌کند.
۳. بازی هم زمان والدین با کودکان: بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند موقعیتی را برای بازی همزمان بچه‌ها و والدین با هم فراهم سازند، در دوره‌ای که والدین حتی برای کارهای شخصی خود، فرصت چندانی ندارند، دقایقی بازی با بچه‌ها، موهبتی است که از این جعبه‌های جادویی ساخته است. اگر قدری در این موضوع دقت کنیم به یقین اهمیت آن را در می‌یابیم. ارزش زمانی که برای کودک خود می‌گذاریم آن گاه روشن‌تر خواهد شد که توجه کنیم، از این طریق فرصتی را برای ذکر چند نکته کوتاه یافته‌ایم آن هم درست در همان زمان که کودک مان غرق در شادی و لذت است و به قول اساتید تربیت، این فرصت‌ها بهترین زمان برای تذکراتی مختصر هستند. فراموش نکنیم که همین در کنار هم بودن نیز به تنهایی بسیار مفید خواهد بود و آثار تربیتی فراوانی درپی خواهد داشت.
۴. یادگیری مهارت‌های زندگی: بعضی از بازی‌ها تمرینی برای یادگیری مهارت‌های زندگی هستند، با انتخاب بازی‌های مناسب، می‌توان در کنار سرگرمی، بچه‌ها را با مهارت‌های مختلفی که در سنین بالاتر به آنها نیازمندند، آشنا کرد. این نوع آموزش چون از طریق بازی و بدون باید و نبایدهای گاه و بیگاه والدین صورت می‌گیرد، اثراتی عمیق‌تر و ماندگارتر دارد.
۵. بازی‌ها، سرگرم کننده و مفرح هستند: این بازی‌ها به دلیل سرگرم کننده بودن و ایجاد حس نشاط، می‌توانند در روحیه بچه‌ها مؤثر بوده و دقایق خوشی را برایشان فراهم کنند. همزمان با بازی، کودک علاوه بر تخلیه انرژی با فضایی شاد مواجه است که برای ادامه برنامه‌های روزانه، کمک مناسبی برای اوست. البته باز هم تاکید بر انتخاب مناسب بازی، ضروری است.
دلایل کودکان برای بازی‌های رایانه‌ای
کودکان به علت‌های مختلفی به بازی‌های رایانه‌ای روی می‌آورند اما در بررسی‌های به عمل آمده، بیشترین دلایل علاقه کودکان به این بازی‌ها عبارت‌اند از:
- مفرح بودن و سرگرم کننده بودن بازی‌ها
- رها کردن تنش‌های خود
- از بین بردن کسالت و بی حوصلگی
- بهبود مهارت‌های بازی
- احساس برتری و تحت کنترل داشتن چیزها یا افراد.
- قطعاً طراحان بازی‌ها با توجه به این نکات، تولید بازی‌ها را ادامه می‌دهند، ما نیز باید با درک نیازهای کودکان و آنچه ایشان دوست دارند در انتخاب نوع بازی دقت لازم را به کار گیریم تا هم کودکان از بازی لذت ببرند، هم تا حد ممکن از اثرات منفی این گونه بازی‌ها در امان باشند.
سه شیوه تربیت والدین برای بازی‌های رایانه‌ای فرزندان
نقش والدین برای تنظیم زمان و نوع بازی‌های مورد استفاده کودکان مهم است، روانشناسان سه شیوه تربیتی مهم را در والدین تشخیص داده‌اند، شیوه اول «سهل گیرانه» است که در این سبک والدین کودک را رها کرده و آزادی بسیار زیادی به او می‌دهند، اما در روش «سخت گیرانه»، والدین محدودیت‌های بسیار زیادی را بر کودک اعمال می‌کنند و کودک به شدت درگیر بایدها و نبایدها و تأیید گرفتن از والدین می‌شود.
این شیوه در آینده اثر بسیار مهمی بر اعتماد به نفس کودک دارد و باعث کاهش آن می‌شود، روش سوم تربیتی والدین روش «مقتدرانه» است و این روش در میانه طیف سهل گیرانه و سخت گیرانه قرار دارد، والدین به کودک آزادی عمل داده، ولی نظارت کاملی بر او دارد.
در این شیوه والدین کودک را از عواقب رفتارهای خود آگاه می‌کنند و به او خود مسئولیت پذیری می‌آموزند، در این سبک از فرزند پروری تلاش می‌شود تا در عین این که برخی از باید و نبایدهای مهم به کودک آموزش داده شود، کنترل و نظارت نسبی بر رفتار و عملکرد کودک و نوجوان نیز وجود داشته باشد.
کارشناسان تاکید دارند در مورد بازی‌های رایانه‌ای کودکان باید تلاش شود والدین با سبکی قاطعانه با کودک برخورد کنند، والدین باید در عین حال که به کودک خود اجازه بازی کردن می‌دهند زمان مشخصی را برای آنان تعیین کنند و مجموعه‌ای از بازی‌های رده سنی مناسب را در اختیار وی قرار دهند. رفتار والدین با کودک باید قاطعانه باشد به صورتی که کودک محدودیت زمانی برای بازی کردن داشته باشد. والدین باید کودکان را به سمت ایجاد روابط بین فردی واقعی و بازی‌های حقیقی و دسته جمعی با اعضای خانواده در محیط خانه تشویق کنند و با ارتباطی دوطرفه کودک را در مورد بازی‌های بین فردی و فواید آن آگاه کنند.
سعی کنید بازی‌هایی را تهیه کنید که:
- خشونت نداشته و متناسب با سن بچه‌ها باشند.
- تا حد ممکن بازی‌هایی را انتخاب کنید که چند نفر بازیکن بخواهد تا بچه‌ها را به بازی گروهی تشویق کند.
- بازی‌هایی را انتخاب کنید که بازیکن را مجبور کند تا در محیط بازی تصمیم بگیرد که این کار سخت‌تر از کشتن و مشت زدن در بازی است.
نکاتی برای والدین
مدت زمان بازی را محدود کنید.
به شرح و توضیح بازی و گروه سنی متناسب برای بازی دقت کنید.
از بچه‌ها بخواهید تا تکالیف خود را قبل از بازی انجام دهند.
دستگاه بازی یا کامپیوتر را در اتاق خواب کودکان قرار ندهید.
با کودک خود بازی کنید و از این بازی لذت ببرید.
در مورد محتوای بازی (این که در بازی چه اتفاقی خواهد افتاد) از کودک خود سوال کنید.
کودک خود را تشویق کنید تا با دوستانش نیز بازی کند یا سایر فعالیت‌ها، غیر از بازی‌های رایانه‌ای (به ویژه فعالیت‌های اجتماعی) را انجام دهد.
نظر شما