به گزارش خبرنگار ایمنا، کشورهای مختلفی در صنایع فضایی و انجام مأموریت‌های فضایی فعالیت‌های مهمی داشته‌اند و به اطلاعات جالبی نیز دست یافته‌اند و هر روز در حال پیشرفت هستند، در این میان ایران نیز این میان انجام داده تا به هدف نهایی و ارسال انسان به فضا نیز برسد؛ بنابراین ایران در این حوزه برنامه ۱۰ ساله را از سال ۱۳۸۵ شروع کرد که در سال ۹۴ تمام شد. هدف برنامه، ایجاد زیر ساخت‌های فضایی است تا بتوانیم این زیر ساخت‌ها را به منظور توسعه فناوری برای طراحی و ساختن انواع ماهواره‌ها یا پرتاب کننده‌ها در ایستگاه‌های زمینی را برای دریافت اطلاعات ماهواره‌ها انجام دهند و موفقیت‌های خوبی نیز در این زمینه داشتیم، در این ۱۰ سال توانستیم به یک چرخه کامل فناوری فضایی دست پیدا یابیم که شامل ساخت ماهواره پایگاه پرتاب و پرتاب‌گر، ایستگاه دریافت، کنترل و داده می‌شود و با تلاش‌های فراوان به این چرخه کامل دست یافتیم، در این زمینه با مجتبی منتظری، مدیر رصدخانه لارستان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
چه مأموریت‌های فضایی در آینده نزدیک انجام خواهد شد؟
از جمله ماموریت‌هایی که در سال ۲۰۲۱ انجام خواهد شد، مأموریت لوسی است که طبق آن یک کاوشگر ناسا در ماه اکتبر پرتاب می‌شود و شروع یک ماجراجویی ۱۲ ساله به هفت سیارک مختلف که شامل شش سیارک مشتری و یک سیارک کمربند اصلی است، دیدن می‌کند. شش سیارک، تروجان مشتری است. تروجان، سیارک‌هایی هستند که در مدار مشتری به دور خورشید یا در جلو و پشت سیاره می‌چرخد، البته مأموریت دیگری هم در نوامبر انجام می‌شود که آزمایش هدایت مجدد دو سیارک را بر عهده دارد و پروژه‌ای معروف است که در نوامبر و از فالکون ۹ پرتاب می‌شود و کاوشگر فضایی از یک سیارک دوگانه دیدن می‌کند و اثرات جنبشی سقوط فضاپیمای ضربه‌ای روی این سیاره بررسی و برای اهداف دفاعی سیاره‌ای ربات به کار برده می‌شود. پروژه لوسی طرحی آینده‌نگرانه برای زمانی که به هر دلیلی سیارکی را داشته باشیم که با سرعت زیاد به سمت زمین بیاید، خواهد بود.
امسال یک رویداد فضایی خاص دیگر نیز توسط شرکت اسپیس ایکس شکل گرفت که موفق شد، چند اسپیس توریسم یا توریسم فضایی را به عرصه اقتصاد جهانی وارد کند و چند نفر را سوار بر یک فضاپیما و آنها را وارد مدار کرد. آنها یک سفر ۱۰ دقیقه‌ای به دور کره زمین داشتند و توریسم فضایی را تجربه کردند، این افراد، عادی هم بودند و این یک اتفاق خوب و جالب در حوزه مأموریت‌های فضایی بود.
کدام کشورها در دانش فضایی پیشرو هستند؟
دانش فضایی به دانش‌ها و فناوری‌هایی گفته می‌شود که برای بررسی اطراف کره زمین استفاده می‌شود. انسان همواره برای زندگی در خارج از کره زمین کنجکاو بوده و تلاش کرده است تا از چگونگی حیات در آن سوی فضا اطلاعاتی به دست آورد. همیشه اتحادیه جماهیر شوروی در این زمینه آغازگر بوده و بیشترین و اولین دانش فضایی نیز در اختیار این اتحادیه است، اما در حال حاضر آمریکا پیشتاز شده است.
اگر بخواهیم در زمینه دانش فضایی رتبه‌بندی داشته باشیم با وجود اینکه روسیه نخستین کشوری بود که کاوش در ماهواره و فضا را آغاز کرد، اما در سال‌های اخیر فعالیت چندانی نداشت و خودش را به رتبه دوم در این صنعت نزول داد، ایالات متحده تاکنون بیشترین شمار پرتاب ماهواره به فضا را داشته و بیشترین شبکه‌سازی شرکت‌های فضایی را در دنیا داشته و از پیشتازان این عرصه است. کمپانی معروف ناسا که معروف‌ترین مأموریت آن برنامه فضایی آپولو است و حدود ۲۰.۴ میلیارد دلار هزینه داشت و ۱۵ سال به طول انجامید.
آمریکا در حال حاضر سالانه حدود هشت میلیارد دلار صرف مأموریت‌های فضایی می‌کند که این رقم در طول ۵۰ سال گذشته به بیش از ۴۸۰ میلیارد دلار رسیده است. آمریکا در این کار سرمایه گذاری کرد و این یک رکورد محسوب می‌شود.
دومین کشور روسیه است که لقب نخستین‌ها را برای خود به یدک می‌کشد و نخستین کشور ارسال کننده ماهواره به فضا بود. فهرستی از اولین‌ها در کلکسیون این کشور وجود دارد، اولین موشک بین قاره‌ای بالستیک، پرتاب اولین ماهواره به فضا، فرستادن اولین زن و مرد به فضا، فرستادن اولین حیوان به فضا و مدار زمین، نخستین پیاده‌روی فضایی، نخستین کاوشگر فضایی و بسیاری از رکوردها را در کتاب گینس به اسم خود ثبت کرده است.
کدام کشورها در صنایع فضایی برای پرتاب ماهواره اقدام کرده‌اند؟
نخستین پرواز فضایی روسیه به وستوک معروف است و "یوری گاگارین"، اولین فضانورد دنیا بود که وارد فضا شد. اداره ملی فضایی چین که برنامه فضایی این کشور را مدیریت می‌کند نخستین برنامه خود را از یک دهه قبل شروع کرد. چین در این حوزه پیشرفت‌های زیادی داشته است و رتبه سوم مستقل پرتاب‌کننده ماهواره به فضا را دارد. دولت چین در حال حاضر برای پرتاب بعدی ماهواره خود به فضا برنامه‌ریزی می‌کند که حدود شش میلیارد دلار برای چین هزینه داشته است. چین در حال حاضر به دنبال ایستگاه فضایی دائمی خود است و مریخ نوردی را هم اعزام کرده و به دومین کشور ارسال کننده کاوشگر به مریخ تبدیل شد.
کشور پیشتاز بعدی فرانسه است. آژانس فضایی اروپا در کشور فرانسه است و عمده فعالیت آن به اکتشاف و رویدادهای طبیعی خارج از سیاره اختصاص دارد. آژانس فضایی اروپا که در ۱۹۷۵ تأسیس شده است و مقر آن در پاریس قرار دارد برنامه فضایی زیادی را از جمله پرواز فضایی انسان که توسط ماهواره اکتشافی و بدون سرنشین بود و دیگر سیاره‌ها را در دست بررسی قرار داده و در صدد پرتاب یک بالن فضایی است. یک بودجه ۱۰ میلیارد دلاری را به آن اختصاص داده‌اند.
کشور بعدی در این زمینه هند است که کارهای جالبی را انجام داده و در حوزه پرتاب ماهواره جز کشورهای پیشرو شده است. دولت هندوستان به طور تقریبی ۱.۵ میلیارد دلار صرف پرتاب ماهواره به فضا کرده است؛ البته کشورهای دیگر مانند بریتانیا، ژاپن، کره جنوبی و ایران نیز در این زمینه فعالیت دارند.
وضعیت ایران در صنایع و فناوری‌های فضایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ایران در این حوزه یک برنامه ۱۰ ساله را از سال ۱۳۸۵ شروع کرد که در سال ۹۴ تمام شد. هدف برنامه، ایجاد زیر ساخت‌های فضایی است تا بتوانیم این زیر ساخت‌ها را به منظور توسعه فناوری برای طراحی و ساختن انواع ماهواره‌ها یا پرتاب کننده‌ها در ایستگاه‌های زمینی را برای دریافت اطلاعات ماهواره‌ها انجام دهند و موفقیت‌های خوبی نیز در این زمینه داشتیم؛ در ۱۰ سال اخیر توانستیم به یک چرخه کامل فناوری فضایی دست پیدا کنیم که شامل ساخت ماهواره پایگاه پرتاب و پرتاب‌گر، ایستگاه دریافت، کنترل و داده می‌شود و با تلاش‌های فراوان به این چرخه کامل دست یافتیم. یک جهش بزرگ فضایی را در دهه ۸۰ در کشور داشتیم، اما در ۱۰ سال دوم که از ۹۵ شروع و تا ۱۴۰۴ تدوین شده کشور در نظر گرفته که چرخه فناوری فضایی را که به آن دست یافته بود را تثبیت کند و به نوعی اقتدار ملی خود را به جهانیان ثابت کند، اما هنوز از این برنامه فاصله داریم و باید اقدامات و حمایت‌های بیشتری انجام شود.
حدود ۱۰ سال پیش و بعد از آنکه سه کاوشگر زیستی در پژوهشگاه هوا و فضا داشتیم، توانستیم محموله‌های زیستی شامل لاک پشت، کرم و مولکول‌های سلولی را به فضا حمل کنیم. در بهمن ماه سال ۹۱ توانستیم کاوشگر پیشگام که حامل اولین میمون بود را به سلامت ارسال کنیم و با یک کپسول نجات آن را بازیابی کنیم. در سال ۹۲ هم یک کاوشگر پژوهش و باز حامل همان میمون توانستیم طی یک پروژه زیر مداری در ۱۲۰ کیلومتر و در مدت ۱۵ دقیقه به زمین برگردانیم و موجود نیز زنده سالم به زمین بازگشت و این گام بسیار مهمی بود.
ارسال کاوشگر فضایی با هدفی بزرگ‌تر انجام شد تا بتوانیم اعزام انسان به فضا داشته باشیم، اما به دلایل مختلفی مانند تخصیص نیافتن جای کافی این پروژه تاکنون مسکوت مانده است و امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم به این مهم دست یابیم.
چالش پیشرفت صنایع فضایی در ایران چیست؟
ارتباط زیادی بین صنایع فضایی کشورها و توان اقتصادی آنها وجود دارد و زمانی می‌توان از پیشرفت صنعت فضایی حرف زد که پیشرفت حوزه اقتصادی نیز حرفی برای گفتن داشته باشد. با اندک بودجه‌های که در قیاس با کشورهای صنعتی و پیشرفته تخصیص دادیم، حرکت‌های خیلی بزرگی از جمله پیوستن به باشگاه‌های فضایی کشورهای دیگر انجام شده و با ۱۰ تا ۱۵ کشوری که در این حوزه پیشگام هستند، حرکت کردیم این حرکت گام بسیار کوچکی در مقیاس کلان است و باید کارهای بسیاری انجام و زیرساخت‌ها باید اصلاح شود.
اگر بخواهیم حرفی در صنایع فضایی داشته باشیم، باید هرچه سریع‌تر تصدی‌گری دولت‌ها را در بُعد فضایی کم کنیم و بتوانیم شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نوپای که در حوزه فناوری فضایی و فناوری‌های ماهواره‌ای کار می‌کنند را وارد عمل کنیم و با کاهش تصدی‌گری دولت و واگذاری این تکنولوژی‌ها به بخش‌های خصوصی در واقع مسیر را هموارتر کنیم و قطعاً راه برای حرف‌های زیاد داشتن در حوزه فضایی باز است، به شرط اینکه نگاه‌ها بهتر شود.
نمی‌توان انتظار یک جهش بزرگ مانند کشورهایی که قبلاً از ما بسیار پایین‌تر بودن را داشت، باید به جای هند پیشتاز حوزه فناوری‌های ماهواره می‌بودیم و گوی رقابت را به دست می‌آوریم، اما در سال ۲۰۲۱ کشورهای حوزه خلیج فارس و امارات متحده عربی به پروژه ارسال کاوشگر به مریخ دست پیدا کردند.
اگر می‌خواهیم با این کشورها رقابت کنیم باید بسیار حرفه‌ای‌تر و جامع‌تر مسائل را ببینیم و بیش از پیش در این زمینه نخبه پروری کنیم.
آیا جایگزینی برای تلسکوپ هابل در نظر گرفته شده است؟
یکی از مهمترین پروژه‌هایی که در واقع در طول چند دهه بی سابقه بوده تلسکوپ جمیز وب است. قرار است این تلسکوپ جایگزین تلسکوپ فضایی هابل بشود که سالیان سال در حال کار کردن است. یک بار بازنشسته شد مجدداً احیا شد و اکنون نیز کار می‌کند، اما دانشمندان در واقع با ساخت تلسکوپ فضایی جیمز وب توسط ناسا با مشارکت آژانس فضای کانادا و آژانس فضایی اروپا تلسکوپ ساختند تا به فضا پرتاب کنند و بتوانند اطلاعات بهتری نسبت به تلسکوپ فضایی هابل در دست داشته باشند، این تلسکوپ تقریباً نصف وزن تلسکوپ فضایی هابل را دارد، اما مساحت آینه اصلی آن بیش از شش برابر آینه تلسکوپ فضایی هابل است. در واقع جیمز وب برای اخترشناسی مادون قرمز طراحی شده است، اما می‌تواند پرتو نارنجی و قرمز را رصد کند.
صنایع فضایی دنیا تا چه اندازه در ارسال انسان به مریخ و زندگی در این سیاره نزدیک است؟
نمی‌توان درباره سفر انسان به مریخ صحبت کرد، اما از ایلان ماسک یا شرکت اسپیس‌ایکس نام نبرد، آنها بخش مهمی از این اتفاق هستند و حلقه اتصال انسان به مریخ همین شرکت ایلان ماسک است. در حالی که خیلی‌ها ثبت نام کردند و ایرانیان جز شجاع‌ترین کشورها نام برده شدند و بیشترین تعداد داوطلب متقاضی سفر به مریخ از ایران بود. ایلان ماسک اخیراً اعلام کرده است که احتمالاً مسافران حین سفر می‌میرند و چه در طی سفر و چه بعد از سفر هیچ تضمینی بر بازگشت انسان از مریخ وجود ندارد. رفتن به مریخ سفری سخت و طولانی و در عین حال باشکوه است و تجربه شگفت‌انگیز خواهد بود. این صحبت وحشت زیادی را در دل افرادی که ثبت نام کرده بودند انداخت. داستان اعزام انسان توسط شرکت اسپیس ایکس از اینجا شروع شد که در سال ۲۰۱۶ ایلان ماسک در یک کنفرانس اعلام کرد که تصمیم دارد تا ۱۰ سال آینده یعنی تا سال ۲۰۲۶ اعزام انسان به مریخ را با موشک استار شیپ امکان پذیر کند و گفته که این اتفاق تا سال ۲۰۳۰ قطعاً خواهد افتاد.
حدود دو ماه قبل چین اعلام کرد، اولین انسان را به مریخ می‌فرستد و انسان‌ها را تا سال ۲۰۳۳ روی مریخ فرود می‌آورد و شاید یک رقیب جدی برای اسپیس‌ایکس باشد که برنده این قرارداد با ناسا برای اعزام به مریخ شده است و حال باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی می‌افتاد.
نظر شما