به گزارش خبرنگار ایمنا، از آغاز سال ۱۴۰۰ حدود دو هزار و ۷۰۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور به وقوع پیوسته و بر اثر آن هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است. مسئولان دلایل مختلفی برای این آتش‌سوزی‌ها ذکر کرده‌اند و برخی به صراحت معتقدند، عمدی در این آتش‌سوزی‌ها وجود دارد. کمبود ۵۰ درصدی نیرو در حوزه محیط‌بانی و جنگل‌بانی و وجود خلأ تربیت نیروی متخصص محیط‌بانی، پروژه نجات جنگل‌های ایران را با شکست روبه‌رو کرده است.
متأسفانه امنیت غذایی و سلامت نسل‌های آینده در معرض تهدید قرار گرفته است و به دلیل فقدان نظارت در حوزه مدیریت محیط زیست کشور، منابع طبیعی در حال نابودی و روند بیابان‌زایی تشدید شده است. سالانه ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور در اثر آتش‌سوزی نابود می‌شود. بخشی از این آتش‌سوزی‌ها در فصول سرد سال به دلیل تغییر اقلیم، کاهش رطوبت، افزایش درجه حرارت، کاهش بارش‌ها و کاهش ذخیره برفی و بخش دیگری از آن در فصول گرم سال اتفاق می‌افتد که به گفته برخی مسئولان، اکثراً عمدی است.
براساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک، سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع است و متخلف حسب مورد به جزای نقدی بیش از دو میلیون تا هشت میلیون تومان محکوم می‌شود همچنین براساس ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگل‌بانی ممنوع است و در صورتی که در نتیجه بی‌مبالاتی حریق در جنگل به وقوع بپیوندد مرتکب به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
علاوه‌بر این در ماده ۲ و ۲۲ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا نیز اشاره شده که اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی هوا را فراهم کند ممنوع و پخش و انتشار هر نوع مواد آلوده‌کننده هوا بیش از حد مجاز در هوای آزاد ممنوع است. همچنین سال گذشته رضا افلاطونی مدیر کل وقت دفتر حقوقی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در این باره گفته است: طبق مکاتبات انجام شده با دادستان کل کشور افرادی که به طور عمدی جنگل‌ها و مراتع را به آتش می‌کشند، به حداقل ۱۰ سال حبس محکوم می‌شوند و از آنجایی که بر اساس اصل ۴۵ قانون اساسی، مرتع و جنگل‌ها جزو انفال عمومی تلقی می‌شود و دولت تنها نسبت به مدیریت این عرصه‌ها وظیفه دارد و منابع طبیعی به عنوان میراثی است که از گذشته به ارث رسیده و امانتی است برای آیندگان بنابراین تکلیف داریم به لحاظ شرعی و قانونی از منابع طبیعی حفاظت کنیم.
مافیای اقتصادی چوب و کاغذ مسبب وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها
محمدرضا محبوب‌فر کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اینکه مثلت حریق در آتش‌سوزی نقش دارد، می‌گوید: مثلث آتش‌سوزی از سه ضلع (درجه حرارت، ماده سوختنی، اکسیژن) تشکیل شده است، ماده سوختنی در جنگل‌ها در اواخر فصل بهار و فصل تابستان به صورتی است که در ایجاد آتش‌سوزی نقش دارد و منجر به آتش‌سوزی می‌شود، مورد دیگری که در این جریان نقش دارد گرما، کاهش بارش و کاهش رطوبت است. متأسفانه در ایران تغییر اقلیم آتش‌سوزی را تشدید کرده است.
وی با بیان اینکه آتش‌سوزی در زاگرس و البرز به علت کاهش رطوبت و بارندگی است، اضافه می‌کند: به دلیل کمبود امکانات و وسایل اطفای حریق در ایران، میزان میانگین آتش‌سوزی بیش از متوسط جهانی است و مهار آتش به کندی اتفاق می‌افتد چون جوامع محلی با وجود اینکه بیشترین مشارکت را در اطفا حریق دارند اما امکانات لازم را ندارند.
عضو انجمن مخاطرات طبیعی در ایران از توسعه جنگل‌ها در کشورهای همسایه می‌گوید: کشورهای ترکیه، افغانستان و پاکستان و در مناطق گرمسیر امارات، عربستان و مصر و اردن فضای سبز و جنگل‌های مصنوعی ایجاد کردند و جنگل‌ها را حفظ کرده و توسعه داده‌اند. استان‌های کشور از نظر آتش‌سوزی در جنگل‌ها تفاوت عمده‌ای ندارند، اما در استان‌های کم برخوردار این جریان بیشتر اتفاق می‌افتد. در کلانشهر اصفهان و تهران اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بیشتر است بنابراین تخریب محیط زیست کمتر اتفاق می‌افتد.
محبوب فر ادامه می‌دهد: فعالیت‌های انسان در توسعه آتش سوزی مؤثر است و تخریب محیط زیست سبب آتش سوزی می‌شود. قاچاقچیان چوب و شرکت‌های مجوزدار سازنده کاغذ و چوب، جنگل‌ها را به دلیل قطع درختان به آتش می‌کشند تا در هیاهو و بلوای آتش‌سوزی به اقدامات غیرقانونی خود ادامه دهند. مافیای اقتصادی چوب و کاغذ مسبب وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها است.
گردشگری غیرمسئولانه یکی از دلایل آتش سوزی اراضی
وی می‌افزاید: بخش دیگر آتش‌سوزی عمدی جنگل‌ها متوجه اختلافات حقوقی مالکیت اراضی باغی و کشاورزی و زمین‌های موقوفی بین ساکنان با یکدیگر و نهادها و سازمان‌های دولتی و حکومتی با یکدیگر یا اختلافات این نهادها با ساکنان محلی است که سرانجام دامنه این اختلافات و تنش‌ها به آتش‌سوزی در اراضی و مراتع و جنگل‌های کشور کشیده می‌شود.
این کارشناس محیط زیست در خصوص دیگر دلایل آتش‌سوزی عمدی در جنگل‌ها می‌گوید: رفتارهای غیرمسئولانه در حوزه گردشگری در این موضوع نقش دارد، چرا که گردشگران با ناآگاهی و عدم دریافت آموزش‌های لازم در خصوص حفظ جنگل‌ها و محیط زیست با بی‌احتیاطی باعث می‌شوند تا جنگل‌ها آتش بگیرند. آنچه مسلم است؛ گردشگری غیرمسئولانه امروز بلای جان جنگل‌های کشور شده است.
عضو انجمن آمایش سرزمین ایران خاطرنشان می‌کند: آتش‌سوزی در جنگل‌ها مزایا و معایبی به همراه دارد، خاکستری که آتش برجای می‌گذارد منجر به غنی شدن خاک جنگل می‌شود در فعالیت‌های کشاورزی، باغبانی توصیه می‌شود که خاکستر به خاک اضافه کنند چون خاک را غنی می‌کند. شاخ و برگ درختان که روی زمین ریخته می‌شود پوسیده می‌شوند و به مغذی شدن خاک کمک می‌کند، اما متأسفانه تنوع پوشش‌های گیاهی و جانوری به خطر می‌افتد و معیشت و اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حتی منابع غذایی و آبی هم تأثیر می‌پذیرند. امنیت غذایی و امنیت نسلی در کشور در معرض تهدید قرار گرفته و به دلیل عدم نقد و فقدان نظارت در مدیریت محیط زیست کشور منابع طبیعی در حال محو شدن است.
افزایش ۹۶ درصدی بودجه اطفای حریق هم به داد جنگل‌ها نرسید
وی می‌افزاید: بودجه تأمین تجهیزات یگان حفاظت محیط زیست و اطفای حریق مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به سال گذشته ۹۶ درصد بیشتر شده است. اما گویی این افزایش رقم بودجه به داد جنگل‌های زاگرس و البرز نرسیده است. این سازمان باید نسبت به گم شدن اعتبارات مالی یا تعلق نگرفتن اعتبارات مالی دریافتی به حفاظت عرصه‌های طبیعی کشور در برابر آتش‌سوزی پاسخگو باشد.
کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار خاطرنشان می‌کند: محیط زیست ایران همین جنگل‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها هستند که امروز چیزی از آنها باقی نمانده است. امروز محیط زیست کشور تحت هجوم فعالیت انسان‌ها قرار گرفته است و این عوامل انسانی، تغییر اقلیم و گرمایش داخلی در نقشه جغرافیایی ایران را باعث شده‌اند. باید هشدار داد که اکنون کشور ایران از دو سمت تغییر اقلیم جهانی و تغییر اقلیم داخلی تحت حمله قرار گرفته است به طوری که درجه حرارت کشور طی ۴۰ سال گذشته تا ده درجه افزایش یافته است.
محبوب‌فر تصریح می‌کند: این افزایش درجه حرارت کشور، جنگل‌ها، اراضی و مراتع کشور را بلعیده و تا عمق جنگل‌ها به صورت آتش‌سوزی‌های طبیعی و اقلیمی کشیده شده است. همراه با آتش‌سوزی‌های طبیعی جنگل‌ها، آتش سوزی‌های عمدی جنگل‌های کشور منجر به انقراض و تلف شدن انواع گونه‌های جانوری، گیاهی و نابودی جاذبه‌های بکر و طبیعی گردشگری کشور شده است. آتش سوزی جنگلی در ایران به بیشترین حد رسیده و نابودی عرصه‌های طبیعی ایران را وارد خشکسالی دائمی کرده است.
شرایط اقلیمی و کم آبی اراضی عامل آتش‌سوزی
رضاحسن هراتی رئیس گروه برنامه‌ریزی و پشتیبانی تجهیزات مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: آتش سوزی در عرصه‌های طبیعت به دو صورت طبیعی و انسانی اتفاق می‌افتد که ۱۰ درصد حوادث حریق طبیعی است و صاعقه، رعد و برق، خشکسالی از جمله این عوامل و ۹۰ درصد آن انسانی است و به دو علت غیرعمدی نظیر آتش زدن زمین‌های زراعی پس از برداشت محصولات کشاورزی و یا وجود اشیایی نظیر شیشه که به صورت عدسی عمل کرده و توسط گردشگران در محیط باقی مانده است اتفاق می‌افتد و آتش سوزی‌های عمدی هم به دلیل اختلافات قومی، قبیله‌ای و تلافی شکارچیان متخلف است.
وی با بیان اینکه خشکسالی در سال جاری تشدید شده است، اضافه می‌کند: بر اساس گزارشات و آمارهای موجود اکثر حریق‌ها در مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست به شکل غیر عمد بوده و مواردی که عمدی آتش‌سوزی صورت بگیرد پس از شناسایی متخلف و یا متخلفین پرونده قضائی تشکیل و به مراجع قضائی معرفی می‌شوند.
رئیس گروه برنامه‌ریزی و پشتیبانی تجهیزات مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست تصریح می‌کند: امسال کمبود آب، کاهش رطوبت محیطی موجب شده دوره بحرانی حریق زودتر اتفاق بیفتد و این آتش سوزی‌ها در بخش غرب و جنوب غرب از اواخر فروردین شروع و احتمال دارد تا اوایل آبان ماه ادامه داشته باشد و متأسفانه در شمال کشور هم حریق از اواخر فروردین شروع شده و امسال نسبت به سال‌های پیشین شرایط متفاوت است. شرایط اقلیمی را نباید نادیده گرفت آب کم شدن اراضی باعث آتش‌سوزی در نواحی شمال کشور شده است در میانکاله بر اساس گزارشات تنها در یک مورد آتش‌سوزی تیرماه، ۱۳۰ هکتار از اراضی دچار حریق شد.
وقوع حریق در ۲۰ استان کشور در سال جاری
وی تصریح می‌کند: تاکنون در سال جاری بیش از ۱۸۰۰ هکتار از اراضی مناطق چهارگانه محیط زیست دچار حریق شده است و متأسفانه در ۲۰ استان حریق رخ داده است به طور مثال در سیستان و بلوچستان ۳۰ هکتار، در استان فارس ۱۵۰۰ هکتار، کردستان ۹۳ هکتار، بوشهر ۲۲ هکتار و آذربایجان شرقی ۱۲ هکتار بوده است.
حسن هراتی می‌گوید: طبق قانون مدیریت بحران، سازمان جنگل‌ها و مراتع و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح مسئول هستند و سازمان حفاظت محیط زیست همکار این دو سازمان محسوب می‌شود. بر اساس مکاتبه ریاست محترم مدیریت ستاد و بر اساس بند پ، ماده ۶ قانون شکار و صید، سازمان حفاظت محیط زیست مسئول حفاظت مناطق چهارگانه در برابر آتش‌سوزی است و همچنین با توجه به ماده ۲ قانون مذکور دستگاه‌های دیگری همچون شهرداری‌ها، هلال‌احمر، سمن‌ها و جوامع محلی در این جریان باید کمک کنند، خوشبختانه مردم همیشه در مهار آتش داوطلبانه همراه بوده و کمک‌های شایانی کرده‌اند.
رئیس گروه برنامه‌ریزی و پشتیبانی تجهیزات مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست با بیان اینکه تدابیری برای مهار سریع آتش اندیشیده شده است، تصریح می‌کند: خوشبختانه اعتباراتی به این موضوع اختصاص داده شده و بالگردهایی آماده هستند تا به محل آتش‌سوزی‌ها اعزام شوند و آتش را خاموش کنند. اما اگر این اعتبارات به موقع به دست ما برسد برنامه ریزی های پیش‌بینی شده زودتر به سرانجام می‌رسند. همچنین از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌ریزی جهت تجهیز و مقابله با حریق انجام شده و تاکنون چهار پایگاه اطفای حریق در استان‌های آذربایجان شرقی، خوزستان، کرمانشاه، مازندران در حال ساخت و تکمیل است و در سال ۱۴۰۰ نیز دو استان دیگر به این تعداد اضافه می‌شود.
وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در اطلاع رسانی و کاهش آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع، اظهار می‌کند: رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی نقش مهمی دارند، باید آموزش‌های لازم داده شود تا طبیعت آسیب کمتری ببیند، عدم فرهنگ سازی مشکلات بیشماری به همراه دارد.
خطای انسانی علت ۹۸ درصد حریق‌های سال گذشته
منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: علت ۹۸ درصد از حریق‌های سال گذشته خطای انسانی است و در راستای پیشگیری از آتش سوزی اطلاع رسانی و آموزش‌های لازم به مرتع داران و عشایر ارائه شده است.
وی با اشاره به تشکیل ۷۵ تیم گشت و مراقبت در راستای جلوگیری از حریق در استان اصفهان، می‌گوید: بیشترین حریق در مناطق جنگلی و مراتع طبیعی غرب و جنوب استان اصفهان رخ داده است و از ابتدای سال تاکنون شاهد افزایش ۳۰ درصدی حریق در مراتع استان اصفهان هستیم.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان تصریح می‌کند: یگان حفاظت از منابع طبیعی و یگان حفاظت از حیات وحش محیط زیست مکلف شدند تا نسبت به پیشگیری از حریق در مراتع و عرصه‌های کشاورزی اصفهان اقدام کنند؛ چرا که گاهی اختلافات میان مرتع داران باعث وقوع حریق‌های عمدی در مراتع شده است.
نظر شما