به گزارش خبرنگار ایمنا، ششم جولای سال ۱۸۸۵ روزی است که لویی پاستور اولین واکسن ضد هاری را برای نجات یک فرد حیوان گزیده به کار برد. این روز به عنوان روز جهانی بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان، به منظور مشارکت همه سازمان‌ها برای کنترل و پیشگیری از گسترش این بیماری‌ها در نظر گرفته شده است تا با افزایش آگاهی جامعه و افزایش هماهنگی بین بخشی بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان را کنترل کنیم.
بیماری‌های زئونوز بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت به بیماری‌هایی می‌گویند که به طور طبیعی قابلیت انتقال از حیوان مهره‌دار به انسان را داشته باشد. تاکنون بالغ بر ۲۰۰ نوع بیماری زئونوز در جهان شناسایی شده است و عوامل ایجاد کننده بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها و پریون هستند. تعداد بسیار زیادی از بیماری‌های عفونی در انسان از جمله کووید ۱۹ جزء بیماری‌های زئونوز است.
بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان از گروه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند. از مهمترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام که در کشور ما دیده می‌شود می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. از طرفی دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت و آنفلوآنزای پرندگان را نباید نادیده گرفت.
خطر بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در ایران با وجود کشورهای آلوده در همسایگی ما که برخی از آنها از ثبات سیاسی لازم هم برای برخورداری از نظام سلامت مناسب محرومند، بیشتر است. کنترل بیماری‌های مشترک انسان و حیوان در سال‌های اخیر از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا هم از جنبه حفظ سلامت و هم از جنبه اقتصادی، جوامع را تهدید می‌کنند.
مبارزه پایان‌ناپذیر با سالک
رضا فدایی، مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان در خصوص بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بیش از ۴۰۰ بیماری مشترک بین انسان و حیوان وجود دارد که برخی از آنها حیوانات را مبتلا کرده و خسارتی به آنها وارد نمی‌کند اما در انسان مشکل جدی ایجاد می‌کند، بیشترین نگرانی ما در این زمینه بیماری سالک است که سالانه حدود دو تا سه هزار مورد از ابتلای این بیماری به ثبت می‌رسد و نیاز است که اقدامات پیشگیرانه در این خصوص انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: یکی از بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان در استان اصفهان که نوعی بیماری عفونی محسوب می‌شود تب مالت است که انسان در اثر مصرف فرآورده‌های لبنی آلوده مانند شیر، کشک و پنیر به آن مبتلا می‌شود و منشأ آن آلودگی دام است البته هاری نیز بیماری ویروسی است که اگر طی آن حیوان هار انسان را گاز بگیرد ویروس وارد بدن انسان و فرد به هاری مبتلا می‌شود و اگر اقدامی در جهت پیشگیری از آن انجام نشود و علائم آن بروز نکند مرگ فرد مبتلا را در پی خواهد داشت.
تزریق سالانه ۲۰ هزار واکسن هاری
وی می‌گوید: افراد در صورت بروز حیوان گزیدگی حتماً باید به مراکز واکسیناسیون شبانه‌روزی هاری در شهرستان‌های استان مراجعه کنند سالانه حدود ۲۰ هزار واکسن هاری تزریق می‌شود و حدود ۲۰ سال است که در اصفهان بیماری هاری نداشته‌ایم.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با اشاره به نحوه شیوع تب کریمه کنگو، می‌افزاید: تب کنگو نیز بیماری مشترک بین انسان و حیوان است و فرد را به تب با خونریزی مبتلا می‌کند، در خصوص بیماری‌هایی که گفته شد از نظر شیوع انسانی وضعیت استان اصفهان به نسبت مطلوب بوده و آمار مشاهده شده در مورد آنها بالا نیست.
وی با بیان این که با توجه به رواج فرآورده‌های لبنی پاستوریزه در حال حاضر بیماری تب مالت در اصفهان کاهش یافته است، می‌گوید: در پیشگیری از بیماری تب مالت از یک سو فعالیت اداره دامپزشکی بر روی دام‌ها و از طرف دیگر ترویج استفاده از فرآورده‌های لبنی پاستوریزه در میان مردم بسیار حائز اهمیت است.
فدایی با بیان این که برای جلوگیری از ورود بیماری تب کریمه کنگو به استان اصفهان کنترل شدیدی انجام می‌شود، تصریح می‌کند: به مردم توصیه می‌شود از ذبح دام خارج از کشتارگاه خودداری کنند و در صورت انجام آن اطمینان حاصل کنند که فرد ذبح کننده از دستکش، عینک و ماسک استفاده می‌کند، نقطه‌ای در استان اصفهان به عنوان نقطه بحرانی و ناحیه پرخطر وجود ندارد تنها باید در شهرستان‌هایی که دام بیشتری دارند فعالیت بیشتری انجام شود تا اطمینان خاطر بیشتری در این زمینه داشته باشیم.
سالک دغدغه مناطق شرقی اصفهان
وی با توضیح این که سالک هم یکی دیگر از بیماری‌های شایع مشترک میان انسان و حیوان در استان اصفهان است، تاکید می‌کند: سیستم دولتی در حد توان اقدامات لازم را برای کنترل سالک انجام می‌دهد، اما در این خصوص باید پیشگیری از این بیماری به فرهنگ عمومی تبدیل شود همانطور که پیشگیری از گزش و ابتلا به سالک در شهرستان‌های اردستان، نطنز، برخوار، شاهین شهر و مناطق روستایی شرق اصفهان بسیار حائز اهمیت است و مردم به ویژه در این مناطق باید اصول ایمنی را به خصوص در فصل ابتلا به این بیماری که حدوداً از اردیبهشت تا مهرماه است رعایت کنند.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: افراد از غروب آفتاب تا بامداد روز بعد در معرض گزش و ابتلا به این بیماری قرار دارند بنابراین توصیه می‌شود افراد در معرض ابتلا در این فاصله زمانی با لباس کوتاه از منزل خارج نشوند، شب‌ها در پشه بند بخوابند، از کرم‌ها و پمادهای مربوط به سالک استفاده و در گوشه‌های منازل خود برای دور کردن پشه‌ها از اسپری مخصوص استفاده کنند.
وسعت جغرافیایی سالک بالا است
وی با بیان این نکته که تجمع زباله و نخاله موجب تجمع حشرات موذی و گزش بیشتر افراد توسط آنها خواهد شد، می‌گوید: باید پیشگیری از سالک به فرهنگ تبدیل شود و برنامه‌های کنترل و مبارزه با سالک در استان اصفهان اگر کاملاً اجرا شود به کاهش شیوع این بیماری کمک می‌کند و برای اجرای دقیق آن به همگرایی دستگاه‌های اجرایی و فرهنگ سازی نیاز است.
فدایی می‌گوید: مخزن بیماری سالک انگل موش‌های صحرایی هستند که در اطراف منازل مسکونی و یا کنار ریشه طاق زارها زندگی می‌کنند و انگل را از طریق گزش پشه‌ها به انسان منتقل می‌کنند یعنی پشه‌های خاکی موش‌ها را گزیده و بعد انسان را گزیده و منجر به زخم پوستی می‌شود، وسعت جغرافیایی این بیماری بسیار گسترده است و با توسعه ساخت و ساز مسکونی و غیر مسکونی به عمق کویرها و مجاورت طاق زارها این مشکل بیشتر شده است.
وی اضافه می‌کند: در طول ۱۳ سال گذشته برنامه مستمری برای کنترل این بیماری اجرا شده است که شامل حذف مخزن‌ها از شعاع ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متری خانه‌ها بوده است، این یک مبارزه پایان‌ناپذیر و نیازمند همکاری‌های بین بخشی است و اعتبارات زیادی می‌طلبد و هر سال هم باید ادامه پیدا کند تا مردم از این بیماری دور شوند، تنها نگرانی ما گسترش ساخت و سازها به خصوص در قالب پروژه‌های مسکن است که تحت عناوین مختلف اراضی ملی به شهرها اضافه می‌شود و باعث توسعه خانه‌ها و نزدیک شدن مردم به مراکز تجمع موش‌ها خواهد شد.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به زئونوزها
مهرداد صلاحی، متخصص بیماری‌های عفونی، داخلی و ریه در خصوص برخی از زئونوزها، روش انتقال و علائم آن به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO) زئونوزها بیماری‌ها یا عفونت‌هایی هستند که به طور طبیعی بین انسان و حیوانات مهره‌دار قابل انتقال است و از مجموع یک هزار و ۴۱۵ گونه عوامل پاتوژن یا بیماری‌های انسانی، ۸۶۸ عامل (۶۱ درصد) و از میان ۱۷۵ عامل بیماری‌های نوپدید و بازپدید ۱۳۲ مورد (۷۵ درصد) زئونوز هستند که با پیشرفت دانش پزشکی و دامپزشکی، همواره بر این تعداد افزوده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: سیاه زخم یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است و از طریق دام آلوده یا فرآورده‌های آن مانند پشم، مو، پوست و استخوان ایجاد می‌شود، بروز زخم‌های سیاه رنگ در سطح پوست جزء علائم این بیماری است، بیماری مالاریا که از طریق پشه آنوفل به انسان منتقل می‌شود و بستگی به درجه مالاریا تب، سردرد، اختلال هوشیاری، تشنج و زردی در افراد بروز می‌کند.
این متخصص بیماری‌های عفونی، داخلی و ریه اضافه می‌کند: تب مالت از طریق مصرف فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه و نجوشیده به انسان منتقل و باعث بروز تب و لرز، درد مفاصل، گلودرد و سرفه خشک می‌شود، هاری نیز از طریق گاز گرفتن توسط حیوانات هار به انسان منتقل می‌شود که اگر درمان نشود میزان کشندگی آن بالا است.
وی تصریح می‌کند: سالک یا لیشمانیوز که از طریق نیش پشه خاکی که روی بدن جوندگان و سگ سانان است، منتقل و باعث ایجاد زخم در نقاط مختلف بدن با امکان عفونت ثانویه می‌شود و تب کریمه کنگو که از دو طریق تماس با لاشه حیوان آلوده یا ترشحات آن، گزش کنه یا کشتن کنه با دست به انسان منتقل می‌شود و تب، درد عضلانی و خونریزی مخاط‌ها و پوست از علائم آن است، البته ابولا، لپتوسپیروز و کیست هیداتیک نیز جزء بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان هستند.
علل ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان
صلاحی با اشاره به علل ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، تصریح می‌کند: ارتباط نزدیک بین جوامع انسانی و حیوانات، مصرف شیر غیرپاستوریزه و فرآورده‌های لبنی، افزون سازی تولیدات دامی توأم با افزایش تجارت حیوانات و فرآورده‌های آنها، وجود سگ‌های ولگرد، کشتار غیرقانونی و دفع نامناسب و غیربهداشتی ضایعات حیوانی به عنوان برخی از فاکتورهای اساسی و مؤثر در عفونت انسان شناخته شده‌اند.
وی در خصوص مهمترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، اظهار می‌کند: مهمترین زئونوزها در کشور ما هاری، کیست هیداتیک، تب مالت، سیاه زخم، سالک، لپتوسپیروز و بسیاری بیماری‌های میکروبی و انگلی دیگر است که می‌توان به آنها اشاره کرد.
این متخصص بیماری‌های عفونی خاطرنشان می‌کند: به منظور کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان، پرهیز از کشیدن صورت روی بدن حیوان، شستشوی دست‌ها بلافاصله پس از نوازش حیوان، اجتناب از دست زدن به حیوانات ولگرد و غیرخانگی، استفاده از لباس و دستکش مناسب در صورت ذبح دام، جوشاندن شیر و مصرف نکردن فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه، شستشوی محل نیش پشه و حشرات با آب و صابون، در کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های زئونوز اهمیت دارد.
نظر شما