به گزارش خبرنگار ایمنا و بر اساس چکیده مقاله"پایش کیفیت آب رودخانه‌های استان خوزستان جهت مصارف شرب، صنعت و کشاورزی با استفاده از شاخص‌های IRWOIsc و NSFWQI" که در نشریه "پژوهش در بهداشت محیط" دوره شش، شماره دو منتشر شده است، رشد جمعیت جهان و آلودگی‌های ناشی از تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به عنوان عوامل گسترش آلودگی و محدودتر شدن منابع آب در دسترس معرفی شده است.
ایران نیز از این امر مستثنی نیست؛ به طوری که کیفیت منابع آبی در این کشور روز به روز در حال نزول است و در اکثر موارد با ریخته شدن آب‌های آلوده ناشی از فعالیت‌های روزمره صنعتی به رودخانه‌ها آلودگی آن‌ها بیشتر شده است.
به همین دلیل تحلیل و تفسیر داده‌های کیفی منابع آب به طور منظم این امکان را فراهم می‌کند که ضمن استفاده از آن در موارد مختلف، شیوه‌های مدیریتی صحیح و مناسب اتخاذ گردد. در بیشتر موارد نتایج بررسی کیفیت منابع آب چه از نظر مدیران و چه از نظر عموم مردم بسیار تخصصی است و حاوی جزئیات بسیاری است که حتی برنامه‌ریزی در خصوص منبع آب را دچار مشکل می‌کند.
چگونگی بررسی کیفیت منابع آب
بهتر است نتایج بررسی کیفیت منابع آب به صورت کلی از نظر تأثیر بر سلامت عمومی، محیط زیست و مصارف کشاورزی، شرب و صنعت مطرح شود. بدین جهت نیاز است تا از شاخص‌هایی برای بیان کیفیت آب استفاده کرد؛ شاخص‌های کیفی روش‌هایی است که در مدیریت کیفی آب می‌توان از آن‌ها به عنوان یک ابزار مدیریتی قوی برای تصمیم‌گیری استفاده کرد. در بین شاخص‌های معرفی شده، شاخص کیفی آب سازمان بهداشت ملی آمریکا یکی از مهم‌ترین آن‌ها است. ارزیابی و شناخت کیفیت آب رودخانه‌ها با استفاده از طبقه بندی شاخص کیفیت آب NSFWQI سبب ارائه نتایج دقیق‌تر و پیش بینی‌های سریع می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند که با بیانی ساده بتوان کیفیت آب رودخانه را در ایستگاه‌های مختلف ارائه و طبقه بندی کرد.
شاخص بررسی کیفیت آب در ایران
در ایران شاخص‌هایی مانند دیاگرام شولر و سازمان بهداشت جهانی برای مصارف شرب، دیاگرام ویلکاکس برای مصارف کشاورزی و استاندارد محیط زیست کانادا که برای زندگی آبزیان ارائه شده است، توسط محققان مورداستفاده قرار می‌گیرد.
طرح مساله
مطالعه حاضر با استفاده از داده‌های به دست آمده در طول سال ۱۳۹۷ در ایستگاه‌های معین بر رودخانه‌های دز، کرخه، کارون، مارون و زهره انجام شده است. بدین منظور از استاندارد ایران، سازمان جهانی بهداشت و محیط زیست کانادا و دیاگرام‌های شولر و ویلکاکس استفاده شد. شاخص کیفیت آب‌های سطحی ایران (IRWQIsc) و شاخص کیفی آب سازمان بهداشت ملی آمریکا (NSFWQI) نیز برای تعیین رتبه کیفی آب این رودخانه‌ها استفاده شد.
بررسی کیفیت آب خوزستان
استان خوزستان به لحاظ شرایط جغرافیایی و هیدرولوژیکی از بیشترین سهم آب‌های شیرین در کل کشور برخوردار است به طوری که با دارا بودن پنج رودخانه بزرگ و پر آب ایران (کارون، کرخه، دز، مارون و زهره) حدود ۳۳ درصد از کل منابع آب سطحی را به خود اختصاص داده است. رودخانه‌ها اهمیت بسیاری بر فعالیت‌های انسانی، صنعتی و کشاورزی دارند به همین جهت در تحقیق کنونی کیفیت آن‌ها از نظر شرب، صنعت و کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت.
استان خوزستان با مساحتی حدود ۶۴ هزار و ۲۳۴ کیلومتر مربع بین طول جغرافیایی ۴۷ درجه و ۴۱ دقیقه - ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه شرقی و عرض‌های جغرافیایی ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه و ۳۳ درجه و چهار دقیقه شمالی در جنوب غربی ایران واقع شده است. به منظور بررسی کیفیت آب رودخانه‌های کارون، کرخه، دز، مارون و زهره، این پژوهش به روش کمی و با استفاده از نمونه‌های برداشت شده در ایستگاه‌های موجود روی این رودخانه‌ها در طول سال ۱۳۹۷ استفاده شد.
نمونه برداری با استاندارد ۲۳۴۷ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران توسط کارشناسان سازمان آب و برق خوزستان انجام شد. بعضی پارامترها مانند دما، هدایت الکتریکی و pH با استفاده از دستگاه‌های پرتابل و در همان نقطه نمونه برداری سنجیده شدند. سایر پارامترها شامل اکسیژن محلول، نیاز اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، نیاز اکسیژن خواهی شیمیایی، کلسیم، منیزیم، سدیم، سولفات، سختی کل، کل املاح جامد، کلر، بیکربنات، نیترات و فسفات نیز با نمونه برداری از آب رودخانه و انتقال به آزمایشگاه کیفیت آب تعیین شد. بدین منظور از بطری‌های نمونه برداری دو لیتری استفاده شد و نمونه‌ها بلافاصله به آزمایشگاه منتقل و توسط استانداردهای مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بررسی شد.
رودخانه کرخه
در فصل تابستان کمترین مقدار اکسیژن محلول در ایستگاه پایپل و در فصل بهار کمترین مقدار این پارامتر در ایستگاه حمیدیه مشاهده شد.
رودخانه دز
میزان اکسیژن محلول در ایستگاه دزفول بسیار بیشتر از ایستگاه بام دژ بود. برای ایستگاه دزفول، بیشترین و کمترین میزان اکسیژن محلول به ترتیب برابر با ۹.۲ و ۷.۲ میلی گرم بر لیتر بود. در این ایستگاه، میزان اکسیژن محلول در تابستان از سایر فصول سال کمتر بود؛ به طوری که اختلاف آن با بیشترین مقدار این پارامتر برابر با ۲۱ درصد بود.
میزان اکسیژن محلول در ایستگاه بام دژ نیز در طول فصول مختلف سال تغییر کرد و کمترین مقدار آن در فصل تابستان و برابر با ۵.۳۶ میلی گرم بر لیتر مشاهده شد. بیشترین مقدار این پارامتر نیز در فصل بهار و برابر با ۵/۹۲ میلی گرم بر لیتر گزارش شد. اختلاف بین اکسیژن محلول در تابستان برای ایستگاه بام دژ کمتر از دزفول بود به طوری که اختلاف بین حداقل و حداکثر مقدار این پارامتر در این ایستگاه برابر با ۶.۵ درصد بود که این میزان برای پرورش آبزیان مناسب بود.
رودخانه مارون
تغییرات پارامتر در طول رودخانه در فصول مختلف سال بسیار نزدیک به هم بود. بیشترین و کمترین مقدار اکسیژن محلول در ایستگاه تنگ تکاب به ترتیب برابر با ۹.۱ و ۷.۱ میلی گرم بر لیتر بود.
رودخانه زهره
بر روی رودخانه زهره تنها یک ایستگاه موردمطالعه قرار گرفت. میزان اکسیژن محلول در این ایستگاه در فصل تابستان کمتر از فصول دیگر بود. بیشترین میزان اکسیژن محلول نیز در فصل پاییز مشاهده شد.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج به دست آمده از این تحقیق رودخانه کارون برای مصرف شرب کیفیت نامناسبی داشت، اما آب این رودخانه برای کشاورزی به نسبت مناسب بود. رودخانه‌های کرخه و مارون نیز وضعیت مشابه کارون داشتند. کیفیت رودخانه دز برای مصرف شرب نامناسب و برای کشاورزی وضعیت مناسب است. کیفیت رودخانه زهره برای مصرف شرب و کشاورزی نامناسب بود.
بر اساس این نتایج، کیفیت رودخانه دز در وضعیت نسبتاً خوب قرار داشت. رودخانه‌های کارون و کرخه در وضعیت متوسط قرار داشتند و سایر رودخانه‌ها دارای وضعیت نسبتاً بد بودند. بر اساس کلیه شاخص‌ها، کیفیت آب رودخانه زهره در وضعیت بد و رودخانه دز در وضعیت خوب قرار داشت. سایر رودخانه‌ها نیز کیفیت متوسطی داشتند.
نظر شما