به گزارش خبرنگار ایمنا، مدتی است مشکلات اطرافیان یا حتی اعضای خانواده برای کسی چندان مهم نیست، مهم نیست دیگران مشکلات روحی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشند و هر کس بدون توجه به مشکلات اطرافیانش و بدون اینکه در مورد مشکلات دوستانش نگران باشد روزگار خود را طی می‌کند و گاهی آنقدر بی‌تفاوتی اوج می‌گیرد که فرد نسبت به مسائل روز زندگی فردی و اجتماعی نیز بی‌تفاوت می‌شود، البته بحران کرونا نیز در بروز برخی بی‌تفاوتی‌ها نقش پررنگی داشته است.
بی‌تفاوتی از جمله آسیب‌های مهم در روابط انسانی و زندگی اجتماعی افراد است و باید درصدد حل این معضل برآییم، چرا که اگر فراگیر شود کنترل و برخورد با آن بسیار سخت خواهد بود همچنین با شیوع بیماری کرونا ارتباط بین افراد بیش از پیش کاهش یافته و باعث بروز بی‌تفاوتی اجتماعی در جامعه و تشدید آسیب‌های اجتماعی شده است.
بی‌تفاوتی اجتماعی چیست؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در خصوص بی‌تفاوتی اجتماعی به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: بی‌تفاوتی از جمله آسیب‌های مهم در روابط انسانی و مانعی مهم در برابر ترویج سبک زندگی اجتماعی و مشارکت در امور به شمار می‌رود و در صورت فراگیر شدن بی‌تفاوتی در جامعه، در هیچ کس توانایی و عزم برخورد با نابسامانی‌ها و دعوت به خوبی‌ها وجود نخواهد داشت و باید برای مقابله با آن راهکارهای اساسی را به کار ببندیم.
وی با اشاره به علل شکل‌گیری بی‌تفاوتی در زندگی اجتماعی، می‌افزاید: شهرنشینی یکی از دلایل شکل‌گیری بی‌تفاوتی در زندگی اجتماعی شهروندان است و نتیجه آن تغییر در سبک زندگی و تغییر در ساختار خانواده است، تغییر در نوع روابط اجتماعی و خرده فرهنگ‌ها، فردگرایی، کاهش مهربانی اجتماعی در سطح جامعه، کاهش مدارای اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی و افزایش مشغله زندگی که به ضعیف شدن ارتباطات منجر شده است همگی دست به دست هم داده‌اند تا بی‌تفاوتی هر چه پررنگ‌تر در جامعه نمود و بروز پیدا کند.
بی‌تفاوتی در حال تبدیل شدن به یک پرستیژ است
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه آثار بی‌تفاوتی در زندگی اجتماعی بروز می‌کند، ادامه می‌دهد: بی‌تفاوتی اجتماعی امروز آنچنان در جامعه ما عمیق شده است که ما مجبور هستیم برای کمک به نیازمندان جشن‌های گلریزان برگزار کنیم تا کسی بیاید و کمکی کند، در حالی که در گذشته بر اساس تعالیم دینی مردم احوال همسایگان خود را می‌پرسیدند و به این موضوع اهتمام داشتند، این نشان می‌دهد که روابط عاطفی ما ضعیف شده و در نتیجه همین بی‌تفاوتی‌ها، این روابط ضعیف‌تر نیز خواهد شد و این نقیصه به کاهش بیشتر احساس مسئولیت‌های اجتماعی شهروندان منتهی خواهد شد که نتیجه زیانبار آن باز هم پررنگ‌تر از قبل گریبانگیر شهروندان را خواهد گرفت، بی‌تفاوتی در حال تبدیل شدن به یک پرستیژ در جامعه است غافل از اینکه این بی‌تفاوتی روزی گریبان تک تک افراد جامعه را می‌گیرد.
وی افزایش اعتماد اجتماعی را راهکار برخورد با این آسیب در جامعه می‌داند و می‌گوید: چندین مؤلفه در این بخش تأثیرگذار است که اعتماد اجتماعی، اعتماد بین مردم و حکام، اعتماد بین مردم و نهادهای اجتماعی و اجرای کارهای فرهنگی از آن جمله است، جامعه باید تلاش کند تا فرزندان خود را از کودکی مسئولیت‌پذیر تربیت کند و به جای تقویت فردگرایی، باید توجه به سمت تامین منافع جمعی در سبک زندگی و الگوهای تربیتی جایگزین شود، اگر مسئولیت‌پذیری در جامعه تقویت شود، مشارکت و همدلی به تبع آن بیشتر و بی‌تفاوتی نیز کمتر می‌شود، در جامعه‌ای که سرمایه اجتماعی بیشتر باشد، مسئولیت‌پذیری هم بیشتر دیده می‌شود بنابراین مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های جدی سرمایه اجتماعی در جامعه و کاهش بی‌تفاوتی‌ها است.
موسوی چلک خاطرنشان می‌کند: سرمایه اجتماعی با قانون و بخشنامه در جامعه افزایش پیدا نمی‌کند و تمام اجزای جامعه باید در این زمینه فعال باشند و برای ارتقای همدلی اجتماعی در جامعه باید هم دولت و هم مردم وارد عرصه شوند تا بتوان با بی‌تفاوتی در جامعه مقابله کرد، روحانیون، صاحبنظران، معتمدین، ورزشکاران و اساتید همه می‌توانند مؤثر باشند، اما شرط اول این حرکت این است که بپذیریم ما جامعه‌ای هستیم که به سمت بی‌تفاوتی اجتماعی و فردگرایی بیشتر گرایش پیدا می‌کنیم.
شیوع کرونا و افزایش بی‌تفاوتی
وی در خصوص تأثیر کرونا در بروز آسیب اجتماعی بی‌تفاوتی، اضافه می‌کند: بی‌تفاوتی اجتماعی سابقه طولانی دارد و مربوط به بازه زمانی کرونا نیست، اما عوامل زیادی در شدت یافتن آن در دوره کنونی دست دارند، بیش از یک سال است که بحرانی به نام کرونا را تجربه می‌کنیم که با وجود تلاش‌ها برای پیشگیری و کاهش آسیب، تقریباً همه اجزا و ارکان زندگی را تحت الشعاع قرار داده است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تصریح می‌کند: طولانی شدن دوران کرونا، تأثیر منفی بر حوزه اقتصاد گذاشته است هر چند قبل از کرونا هم حال اقتصاد خوب نبود، بد شدن شرایط اقتصادی و اشتغال در کنار افزایش آمار فوت بر اثر کرونا و نبود امکان برگزاری مراسم مناسب سوگواری برای عزیزان باعث خستگی مردم شده که روی رفتار و میزان تاب‌آوری افراد تأثیر زیادی گذاشته و بی‌تفاوتی را به ارمغان آورده است، به طور مثال در شهری مانند تهران رعایت پروتکل‌های بهداشتی جهت پیشگیری رو به کاهش گذاشته است.
وی با تاکید بر اینکه باید بدانیم، در قبال خود، اعضای خانواده و جامعه مسئولیت‌پذیر و دغدغه‌مند باشیم، اظهار می‌کند: اگر عضوی از خانواده به هر دلیلی درگیر کرونا شود یا فوت کند این اتفاق به طور طبیعی روی چرخه زندگی همه اعضای خانواده، جامعه و اطرافیان تأثیر می‌گذارد، بنابراین بی‌تفاوتی نسبت به رعایت پروتکل‌های بهداشتی به هر دلیل موجه یا غیرموجه، تنها روی فرد تأثیر ندارد بلکه روی وضعیت خانواده و جامعه هم تأثیر می‌گذارد و با رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی، زمینه ابتلا دیگران نیز فراهم می‌شود.
فردگرایی، کاهش سرمایه و اعتماد اجتماعی از عوامل بی‌تفاوتی
موسوی چلک با اشاره به اینکه ارجح دانستن فردگرایی بر توجه به مصالح جمعی تبعات ناگواری دارد، می‌افزاید: همیشه و به طور رایج در بحران‌هایی از جمله سیل، زلزله و حوادث غیرمترقبه شاهد مشارکت مردمی بودیم و خوی نیکوکاری وجود داشته، اما خیلی وقت است که فردگرایی بیشتر از توجه به مصالح جمعی مبنای رفتار شده است و این مشکلی است که وجود دارد که اگر با آن مقابله نشود، شاهد تبعات جبران‌ناپذیر و عمیق آن در جامعه خواهیم بود.
وی شیوع بی‌تفاوتی اجتماعی در جامعه را حاکی از خوب نبودن حال سرمایه اجتماعی می‌داند و می‌گوید: بخشی از این بی‌تفاوتی‌ها به کاهش سرمایه و اعتماد اجتماعی و گرایش افراد به فردگرایی منتج می‌شود که عوارض و پیامدهای ناگواری دارد در حالی که هر چه چتر حمایت بیشتر شود اقشار مختلف جامعه با اعتماد به نفس بیشتری می‌توانند زندگی کنند و در مقابله با بحران‌ها نیز مشارکت بیشتری خواهند داشت و هرچه این چتر حمایتی کمتر باشد میزان آسیب‌پذیری و در نهایت بی‌تفاوتی اجتماعی هم بیشتر می‌شود.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران تصریح می‌کند: بودن یا نبودن مدیریت بهینه، برابری در برابر قانون، شفافیت یا پاسخگویی، اختلاس‌ها و بسیاری موارد دیگر تأثیر منفی بر روی اعتماد اجتماعی و گرم شدن بازار بی‌تفاوتی می‌گذارد و در نتیجه مشارکت‌ها کاهش و بی‌تفاوتی‌ها افزایش می‌یابد.
وی با تاکید بر اینکه در از بین بردن این معضل اجتماعی مجموعه‌ای از عوامل تأثیرگذار است، اضافه می‌کند: اگر خوب سیاستگذاری نکنیم و انتصاب‌های ما مناسب نباشد و شفافیت در پاسخگویی را نپذیریم، نمی‌توانیم صرفاً با حرف و آموزش بگوییم مردم هوای همدیگر را داشته باشید و پشت هم را خالی نکنید، فراموش نکنیم آنچه که زمینه افزایش سرمایه اجتماعی و مسئولیت‌پذیری در قبال دیگران را افزایش می‌دهد بالا رفتن شاخص‌های سرمایه اجتماعی است که اگر برای تحقق آن تدبیری اتخاذ نشود شرایط بدتر خواهد شد.
تغییر سبک زندگی ریشه بی‌تفاوتی اجتماعی
مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در ارتباط با موضوع مشارکت و بی‌تفاوتی اجتماعی، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ریشه اصلی بی‌تفاوتی اجتماعی و کاهش مشارکت‌ها در بیشتر امور یکی از پیامدهای تغییر سبک زندگی امروزی است، در گذشته افراد بیشتر در کمک به دیگران و مشارکت در امور پیش قدم می‌شدند و موارد بسیاری از مشارکت‌های مدنی و اعتماد اجتماعی در محیط پیرامون دیده می‌شد، اما امروزه می‌بینیم بسیاری از افراد از کنار حوادث و موضوعات در جامعه با خونسردی می‌گذرند و تنها در صورتی به رخداد توجه می‌کنند که بخواهند از آن عکس یا فیلم بگیرند.
وی ادامه می‌دهد: کاهش ارتباط عاطفی و کمرنگ شدن مشارکت اجتماعی از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های نوپدید اجتماعی است که زیر تأثیر تغییر سبک زندگی اتفاق می‌افتد، کم کاری رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های صوتی و تصویری، دور شدن خانواده‌ها از عاطفه اجتماعی به علت مشکلات مادی، گرفتاری‌های اجتماعی و مهم‌تر از همه کم کاری نهادهای آموزشی مانند آموزش‌وپرورش باعث شده امروز به طور جدی با معضل اجتماعی به نام بی‌تفاوتی روبه‌رو باشیم.
تقویت روابط اجتماعی راهکار مقابله با بی‌تفاوتی
این رفتارشناس خاطرنشان می‌کند: بر اساس نتایج یک پژوهش انجام شده در شهرهای بزرگ مشکلات مالی، اقتصادی و تغییر سبک زندگی از جمله اصلی‌ترین دلایل بروز بی‌تفاوتی اجتماعی و کاهش روابط اجتماعی و فردی است.
وی در خصوص راهکار مقابله با این معضل رفتاری و آسیب اجتماعی، می‌افزاید: برای پیشگیری و مقابله با این رفتار باید از خانواده‌ها و تقویت پایه‌های روابط عاطفی شروع کرد و افراد را با اصول معنوی، اجتماعی و انسانی آشنا کرد، پر رنگ کردن آموزش‌های دینی و اخلاقی باید با تربیت نسل‌ها برای مسئولیت‌های فردی و اجتماعی انجام شود تا بتوان با بی‌تفاوتی اجتماعی مقابله کرد و به طور کلی برای مقابله با این معضل باید از درون خانواده شروع کنیم تا بتوانیم این آسیب را در جامعه از بین ببریم، البته ابزارهای فرهنگی از جمله فیلم، کتب درسی نیز باید دربردارنده ارزش‌های مشارکت جویانه باشد و این اقدام هم به مقابله با بی‌تفاوتی کمک مؤثری می‌کند.
ابهری تقویت مشارکت و همدلی را یکی از راهکارهای مقابله با بی‌تفاوتی اجتماعی می‌داند و می‌گوید: خانواده‌ها باید در تقویت روحیه مشارکت جویانه و آموزش‌های اجتماعی نسل‌های آینده بکوشند و نهادهای اجتماعی نیز باید برای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی بیش از پیش تلاش کنند.
بی‌تفاوتی سقوط بی‌صدا و تخریب انسانیت است
وی خاطرنشان می‌کند: گسترش بیماری کرونا در سطح جهان نیز بی‌تفاوتی اجتماعی که یکی از رفتارهای ناپسند آدمی است را بروز داده و افراد را نسبت به دیگران و فعالیت‌های سرنوشت‌ساز در جامعه بی‌تفاوت و بی‌خیال کرده است.
این آسیب‌شناس اجتماعی با تاکید بر اینکه بدون تردید بی‌تفاوتی افراد و سازمان‌ها یک بیماری است و جامعه‌ای که بخشی از آن دچار این سندرم باشد، توان دفاع از موجودیت خویش را ندارد و هر حادثه‌ای روی دهد افراد آن سر در لاک خود فرو می‌برند و کاری به سرنوشت اجتماعی که خود بخشی از آن هستند ندارند.
وی در خصوص اینکه چرا بی‌تفاوتی در جامعه به عنوان یک رفتار نهادینه می‌شود، می‌گوید: در بی‌تفاوتی افراد از مسیر عادی افکار منطقی و انسانی منحرف می‌شوند و راهکارهایی بنیادی برای درمان این بیماری رفتاری نیاز است، ناامیدی عامل مهمی در بروز بی‌تفاوتی است و باید بدانیم بی‌تفاوتی سقوط بی‌صدا و تخریب آرام و مستمر انسانیت است.
دولتمردان در رفع مشکلات پیشگام باشند
ابهری با اشاره به انواع بی‌تفاوتی در جامعه، می‌گوید: بی‌تفاوتی نسبت به سرنوشت اعضای خانواده و افراد دیگر، بی‌تفاوتی جوامع نسبت به سرنوشت دیگر جوامع، بی‌تفاوتی دولت‌ها به سرنوشت مردم و بی‌تفاوتی مردم نسبت به دولت‌ها و بی‌تفاوتی نهادهای اجتماعی نسبت به فعالیت‌های یکدیگر از جمله انواع بی‌تفاوتی‌های رایج اجتماعی است که هر کدام درمان خاص خود را نیاز دارد.
وی با بیان اینکه جامعه با بی‌تفاوتی احاطه شده است، تصریح می‌کند: اگر دولتمردان خود در رفع مشکلات و مسائل جامعه پیشگام باشند، قطعاً مردم به دنبال آن‌ها حرکت خواهند کرد و با رغبت در اموری مانند انتخاب فرد شایسته برای مدیریت جامعه و کشور گام برمی‌دارند، پس اگر مسئولان و مدیران بی‌تفاوت نباشند، قطعاً مردم نیز بی‌تفاوت نخواهند بود.
نظر شما