به گزارش خبرنگار ایمنا، منصور اعظمی کیا، خوانند و مؤلف برجسته اصفهانی در روزهای شیوع ویروس کرونا محدودیت‌ها و تنهایی خود را به فرصتی تبدیل کرده تا با مطالعه و تحقیق به دانش خود بیفزاید و همچون گذشته با تألیف و انتشار کتاب‌هایی بیشتر در زمینه موسیقی کمکی در این زمینه به هنر ایران زمین کرده باشد.
در قسمت اول مصاحبه ایمنا با این هنرمند درباره چیستی ردیف و لزوم توجه هنرجویان به آن همچنین چند کتاب از تالیفات او درباره ردیف صحبت شد.
بیشتر بخوانید: هنرجویان باید به مرحله «انشای آواز» و مسائل تئوریکی در ردیف‌ها توجه کنند
در این بخش از گفتگو، خبرنگار ایمنا با منصور اعظمی کیا درباره اثر در دست انتشارش و فعالیت‌های دیگر این هنرمند گفتگویی داشته است که به شرح زیر است:
چه خصوصیاتی باعث شده ردیفی که از شما منتشر شده است بیشتر بر جنبه‌های آموزشی تاکید داشته باشد؟
از خصوصیات این ردیف در زمینه آموزشی این است که به لحاظ اینکه خوانندگان آواز بتوانند بهتر گوشه‌ها را یاد بگیرند و آن را به خاطر بسپارند سعی کردم در انتخاب اشعار اسم آن گوشه مستتر در آن باشد.
کمی بیشتر توضیح دهید.
مثلاً اگر دو بیت شعر برای گوشه عشاق در دشتی انتخاب شده مطمئناً واژه عشاق در آن ابیات وجود دارد. این کار خیلی سختی بود، زیرا بسیاری از مواقع اگر شعری انتخاب می‌شد که اسم واژه در آن باشد؛ شعر با فضای ملودی گوشه سازگار نبود و مجبور می‌شدم شعر دیگری را انتخاب کنم. در واقع اگر اسم گوشه در ابیاتی که اجرا می‌شود آورده شود فرد یادگیرنده به راحتی می‌تواند گوشه را به خاطر بسپارد.
یک وجه امتیاز بسیار مهم دیگری که این ردیف نسبت به ردیف‌های دیگر دارد این است که به مدد فرمول جدید شعری، اوزان اشعار را قبل از اینکه وارد گوشه شویم به شکلی نوین معرفی کرده‌ام. به بیان دیگر در قدیم از اتانین و افاعیل برای عروض و وزن شعر استفاده می‌کردند، یعنی مثلاً در گوشه مثنوی مانند شعر "بشنو از نی چون حکایت می‌کند"، وزن "فاعلاتن فاعلاتن فاعلات" یا به اتانین، "تن تنن تن تن تنن تن تن تنن"، باید رعایت شود. به جهت اینکه برای هنرجو حفظ کردن و شناخت افاعیل و اتانین بسیار مشکل است؛ سعی شد فرمول راحت‌تری ایجاد شود که همان اوزان را منتهی با واژه‌های موسیقایی معرفی کند و در عوض از واژه‌های مثل نی نوا، خوش نوا، آوای نی استفاده شد.
یعنی به جای "فاعلاتن فاعلاتن فاعلات" از عبارت "نی نواها نی نواها نی نوا" که همان وزن رعایت شده، استفاده می‌شود که به مراتب راحت‌تر خواهد بود. از فواید دیگر این شیوه سادگی آن است. مثلاً به شعر "ای ساربان منزل نکن جز در دیار یار من / تا یک زمان یاری کنم بر ربع و اطلال و دمن که بر وزن "مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن"، است؛ توجه کنید. در این نمونه شعر، هنرجو در گفتار و خواندن شعر به زحمت خواهد افتاد و از آن گریزان می‌شود. از این رو انتخاب واژه‌های ساده‌تر کار را برای هنرجو راحت تر می‌کند تا تمرکز بیشتری بر خوانندگی داشته باشد. به علاوه یکی دیگر از ویژگی‌هایی که این ردیف نسبت به ردیف‌های دیگر دارد این است که فرمول‌ها و گوشه‌هایی را که به عنوان پاساژ و کلید می‌تواند پُل‌های ارتباطی تغییر گام باشد؛ معرفی شده و این موضوع خیلی مهمی است.
در واقع ما گوشه‌هایی در بافت ردیف موسیقی از قدیم داشته‌ایم که می‌توان کلید یا پل باشد تا خواننده یا نوازنده از طریق آن از دستگاهی به دستگاهی دیگر ورود یا خروج پیدا کند. این کلیدها را کاملاً مشخص و ذکر شده که اگر بخواهید از دستگاه ماهور به چهارگاه یا شور بروید به مدد کدام گوشه‌های ردیف می‌توانید این کار را بکنید.
شما پیش از این هم کتابی در این باره منتشر کرده‌اید.
بله، پیش از این کتابی هم به نام «شیوه‌های راه گردانی» همراه با لوح فشرده‌ای که حدود ۳۰ نوعش را اجرا کرده بودم به جامعه هنری معرفی کردم. این کتاب قبلاً جای خودش را بین هنرمندان باز کرده است. در این ردیف هم جایگاه چنین فن مهمی مشخص است و برای کسانی که می‌خواهند با این مقوله آشنایی پیدا کنند، روشنگری‌هایی کرده‌ام که مفید خواهد بود.
اصطلاح راه گردانی به نظر جدید می‌آید. درست است؟
بله، برای اولین بار واژه «راه گردانی» را به فرهنگستان لغات پیشنهاد کردم که در قدیم موسیقیدانان ما با نام مرکب خوانی یا مرکب نوازی می‌شناختند و اروپایی‌ها هم به آن مدولاسیون می‌گفتند. در واقع برای اولین بار پیشنهاد کردم که واژه «راه» را برای آهنگ و واژه «گردان» را برای تغییر گام و فواصل گام به کار ببریم.
آیا ردیفی که منتشر کرده‌اید قابلیت این را دارد که هنرجو برای اولین آشنایی اش با ردیف آن را به کار ببرد؟
هنرجو از همین کتاب و آلبوم می‌تواند شروع کند و بستگی به مربی همراهش دارد که به چه صورتی به او تدریس کند. درواقع این ردیف به گونه‌ای است که هنرجو در هر سه مرحله مقدماتی، متوسطه و حرفه‌ای از آن استفاده کند منتهی معلم و استاد همراه، باید براساس توانایی افراد ردیف را به آنها آموزش بدهد.
کمی از فعالیت‌هایتان در دوران همه‌گیری کرونا بگویید.
در دوران همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، متأسفانه هنر، به خصوص هنر موسیقی به صورت جمعی قابل عرضه نیست و ما در این دوران بیشتر در حال تحقیق و مطالعه هستیم تا فضا کمی مساعد تر بشود البته که در طول تاریخ در همه رشته‌ها اگر اثری خلق شده است؛ همه زاییده این بوده که افراد در محدودیت و تنهایی قرار گرفته‌اند و با اندیشیدن و مطالعات مختلف چیزهایی را به وجود آورده‌اند. در آینده تحقیقات دیگری دارم که به جامعه موسیقی معرفی خواهد شد.
گفت‌وگو از: ابوالفضل رستگاری - خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما