امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص شیوع اعتیاد بین دانش‌آموزان، اظهار کرد: از مدت‌ها قبل در برخی نواحی کلانشهر تهران اعتیاد دانش آموزان از اواخر کلاس پنجم و ششم شروع شده بود که چند عامل در این زمینه دخیل بود. ابتدا نوع خانواده این گروه از دانش‌آموزان بود که بسیاری از آنها درگیری اعتیاد را در درون خانواده داشتند. بعد از خانواده، دوستان و همسالانی که این گروه از دانش‌آموزان با آنها معاشرت داشتند در این زمینه بسیار مؤثر بودند و عامل سوم هم محیطی است که این گروه از دانش‌آموزان در آن پرورش پیدا می‌کنند.
یادگیری اولین عامل شروع آسیب‌های اجتماعی در شهرها
وی افزود: در حقیقت نوجوان در محیط آلوده مصرف موادمخدر را می‌بیند و به قول جامعه‌شناسان مکتب " شیکاکو" که معتقدند آسیب‌ها در شهرها از طریق یادگیری شروع می‌شود، یعنی وقتی نوجوان مصرف موادمخدر را به مرور می‌بیند در نتیجه انجام این کار برای او عادی می‌شود، بنابراین محیط‌ها و مناطق آلوده به موادمخدر فرزندان آلوده‌ای را تربیت می‌کند و این واقعیتی بوده که بوم‌شناسی محلی می‌گوید، یعنی مکان و فضایی که اشخاص زندگی می‌کنند در خلق و خو، رفتار، کردار، شخصیت و ویژگی‌ها و سبک زندگی آنها بسیار مؤثر بوده است.
این جامعه‌شناس تاکید کرد: خانواده در زمینه آلودگی فرزندان و اعتیاد آنها به موادمخدر بسیار مؤثر است. فرزندان تک‌سرپرست، بی‌سرپرست، بدسرپرست و کودکان کار و خیابان بیشتر در معرض اعتیاد به موادمخدر هستند. پدر یا مادر معتادی که مرتب مواد مصرف می‌کند موجب عادی سازی این حرکت برای فرزند شده و در نتیجه تاثیر وجود خانواده معتاد در اعتیاد فرزندان یک اصل اولیه است.
تأثیر گروه همسالان در اعتیاد نوجوانان
قرایی‌مقدم تصریح کرد: فرزندان تک‌سرپرست، کودکان طلاق و فرزندان بدسرپرست در معرض اعتیاد قرار دارند، از سوی دیگر نقش دوستان و همسالان در اعتیاد نوجوانان بسیار پررنگ است. به خصوص کاری که " تالکوت پارسونز" روی ۳۲۵ نوجوان انجام داده است و بررسی او نشان می‌دهد که تأثیر گروه همسالان از تأثیر والدین بیشتر است. به دلیل اینکه وقتی نوجوان در جمع دوستان است از آنها تأثیر بسیاری می‌گیرد و مثال "پسر نوح با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد" هم گویای این موضوع است و این یک حقیقت انکار ناپذیر است که تأثیر گروه همسالان در شیوع اعتیاد بیشتر از والدین است.
وی در تشریح این موضوع گفت: وقتی نوجوان با گروه همسالان خود گپ می‌زند بدون هیچ نوع اجبار و دستوری این صحبت کردن انجام می‌گیرد و به نوعی به دل می‌نشیند و گرایش او به دوستانش بیشتر می‌شود، البته عوامل دینی، اعتقادی، کنترل و نظارت خانواده و مدرسه نیز می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
این جامعه‌شناس در خصوص تأثیر همسالان در گرایش به اعتیاد فرزندان، خاطرنشان کرد: به هر حال در محیط‌های آلوده فرزندان درگیر اعتیاد می‌شوند، پدر و مادر باید دقت کنند که یکی از عوامل ورود فرزند نوجوان به اعتیاد، مصرف سیگار است. همنشینی در دوستی‌ها، جشن‌ها و مراسم‌ها به خصوص اگر والدین نباشند باعث می‌شود که نوجوان برای ابراز وجود و خودنمایی سیگار و قلیان مصرف کند.
لزوم توجه بیشتر آموزش و پرورش و معلمان به موضوع اعتیاد
قرایی‌مقدم ادامه داد: تئوری فضای زندگی یا میدان نیرو " کردلین" که در دهه ۴۰ تألیف کرد، نشان داد وقتی که فرد در میدان نیرو قرار دارد تحت تأثیر دو عامل نیروهای برانگیزاننده و بازدارنده قرار می‌گیرد. یعنی انسان در هر لحظه در یک فضای حیاتی تحت تأثیر دو دسته نیرو قرار می‌گیرد. نیروهایی که انسان را تحریک به انجام کاری می‌کنند (برانگیزاننده) و نیروهای بازدارنده (مانند پلیس، اعتقادات دینی، خانواده، زندان و اعدام) که شخص را از انجام عمل خلاف منع می‌کنند.
وی تصریح کرد: در جامعه مواردی از قبیل فقر، بیکاری، طلاق، وجود نامادری، ناپدری، خیابان گردی، کودکان کار و خیابانی از عوامل برانگیزاننده فرزند نوجوان به سمت اعتیاد به موادمخدر است و خانواده، پلیس، اعتقادات دینی از عوامل بازدارنده انجام این کار هستند. در بعضی از محیط‌ها تعداد نیروهای برانگیزاننده به سمت موادمخدر از نیروهای بازدارنده بیشتر است و اگر خانواده‌ها بتوانند از این نوع محیط‌ها برای زندگی کردن دور شوند در زمینه پیشگیری از اعتیاد فرزندان آنها بسیار مؤثر است و در حقیقت در بعضی از محیط‌ها نیروهای بازدارنده و تجانس فرهنگی برتری بیشتری دارند که از درگیری نوجوانان با اعتیاد جلوگیری می‌کند.
این جامعه‌شناس، گفت: علاوه بر نقش خانواده از تأثیر مدرسه، مدیران و نقش اساسی معلمان نباید غافل شویم. به هر حال معلمان در این زمینه نقش حیاتی دارند. معلم پاک و متعهدی که اهل سیگار کشیدن نیست و حواس جمعی نسبت به تدریس دارد به طور غیرمستقیم از مضرات دخانیات و سیگار کشیدن برای شاگردان خود سخن می‌گوید قطعاً این حرکت در بازدارندگی نوجوانان از اعتیاد به موادمخدر تأثیرگذار است. کنترل، نظارت و دقت مدرسه در این زمینه بسیار مهم است. معلمی که سیگار می‌کشد شاگرد از او الگوبرداری می‌کند. عوامل برانگیزاننده بسیار زیاد است، کوچه نامناسب، محله بد، والدین درگیر اعتیاد، دوستان ناباب، محیط زندگی آلوده، فقر و موارد دیگر از معضلات مهم در شیوع اعتیاد نوجوانان و جوانان هستند، تا زمانی که این موارد کاهش پیدا نکند معضل اعتیاد در جامعه همچنان ادامه دارد.
نظر شما