به گزارش خبرنگار ایمنا، فرار مالیاتی، به هر نوع تلاش فعالان اقتصادی برای خودداری از پرداخت مالیات گفته می‌شود که نوعی جرم بوده و چالش بسیار مهمی برای دولت به شمار می‌رود. در این حال یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت نشده خواهد بود.»
این مسئله تنها به فعالان اقتصادی بخش خصوصی اختصاص ندارد. بر اساس تبصره یک ماده ۱۹۹ این قانون، برای متخلفان دولتی نیز مجازات پیش‌بینی شده است؛ «در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد مسئولان امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.»
دلایل فرار مالیاتی مشخص شود
طبق گزارش مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی ایران عواملی مانند نبود تنوع پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی، وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع و متنوع، تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی، افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد، فرهنگ مالیاتی ضعیف، فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی، مشکلات ساختار اقتصادی از مواردی است که به فرار مالیاتی دامن می‌زند؛ همچنین بر اساس گزارش معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی نرخ مالیات، همکاری ضعیف نهادها و مؤسسات وابسته، گستردگی معافیت‌های مالیاتی، تورم بالا، اخلاق مالیاتی، سطح درآمد افراد، بیکاری و تعرفه کالا و خدمات از دیگر دلایل فرارهای مالیاتی به شمار می‌رود.
فرارهای مالیاتی عمدتاً از طریق صدور برگ خریدهای صوری، تشکیل شرکت‌های صوری، انجام فعالیت‌های غیر معاف در قالب فعالیت‌ها و مناطق معاف و تنظیم صورت‌حساب‌ها و اسناد و مدارک به‌صورت جعلی اشاره کرد. این اقدامات شکل‌های مختلف فرار مالیاتی است که در بخش‌های مختلف کشور انجام می‌شود.
محمد مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی در رابطه با علت اصلی این معضل می‌گوید: "اجتناب از پرداخت مالیات در کنار فرار مالیاتی در تمامی کشورها نظام‌های مالیاتی را تهدید می‌کنند. اقتصاد نفتی از یک طرف و سطح معافیت‌های مالیاتی در کشور از طرف دیگر بخش‌های نظام مالیاتی را از تیررس مالیات خارج کرده است. همه این موارد باعث شده در ایران فرار مالیاتی نسبت به کشورهای دیگر بالاتر باشد.
شفافیت مالیاتی ایجاد شود
سعید آهی، کارشناس اقتصادی در رابطه با دلایل فرار مالیاتی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فرار مالیاتی در بیشتر کشورها وجود دارد اما نه به اندازه‌ای که در ایران شاهد آن هستیم زیرا درآمد دولت از این محل، اصلی‌ترین منبع درآمدی اکثر کشورها به شمار می‌رود و این موضوع کاملاً برای مردم نهادینه شده است.
وی با اشاره به نبود اطلاعات کافی از مالیات‌دهندگان به عنوان اصلی‌ترین علت فرارهای مالیاتی می‌گوید: متأسفانه سال‌های زیادی است که در سیستم مالیاتی ایران مشکلات فراوانی وجود دارد. معمولاً ثروتمندان واقعی به دلیل نبود شفافیت لازم از پرداخت مالیات فرار می‌کنند و طبقه متوسط جامعه که شاید درآمد چندانی هم نداشته باشند موظف به پرداخت آن هستند. از این رو باید هرچه سریع‌تر در قوانین مالیاتی بازنگری شود.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: پرداخت مالیات موضوعی است که به‌هیچ‌وجه برای مردم فرهنگ‌سازی نشده و از سویی هم مشخص نیست که مالیات دریافتی در چه مسیرهایی هزینه می‌شود. برای مثال قشر تقریباً پردرآمدی مانند پزشکان یا برخی از مشاغل مانند انبوه‌سازان که به‌طور شفاف درآمدشان در نظام اقتصادی و بانکی در گردش است از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. در این وضعیت چگونه می‌توان از کسبه خرد سطح شهر توقع پرداخت مالیات داشت؟
جلب اعتماد مردم، راهکار اصلی است
حال باوجود مشخص شدن دلایل اصلی فرار مالیاتی سوال این است چگونه می‌توان از این پدیده ممانعت کرد و عدالت مالیاتی به وجود آورد؟ عدالت مالیاتی یکی از شاخص‌هایی است که برقراری و رعایت آن می‌تواند ترغیب کننده مؤدی ان به پرداخت مالیات شود چه‌بسا با ایجاد عدالت مالیاتی تبعیض‌ها رفع و اقتصاد پویاتر خواهد شد.
به گفته مریم اصلانی، کارشناس مسائل اقتصادی، یکی از تدابیر لازم برای کاهش فرارهای مالیاتی تصویب قوانین قوی با ضمانت اجرایی در جهات برخورد با مجرمان است زیرا فرار مالیاتی بر اساس قوانین، جرم محسوب می‌شود. اگر به این مورد مانند جرم‌های دیگر نگاه شود، قطعاً در کاهش این تخلف تأثیرگذار است.
وی در گفتگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: ایجاد ثبات در قوانین و مقررات می‌تواند در کاهش این معضل مؤثر باشد. البته در برابر آن بخشودگی و مشوق‌های مالیاتی بجا، لازم است تا مردم احساس ناامنی در این حوزه نداشته باشند.
این کارشناس اقتصادی می‌افزاید: در کنار این عوامل باید بانک اطلاعاتی کامل و جامعی از تمام فعالان اقتصادی فراهم شود و همه فعالیت‌های آن‌ها ثبت شود. افراد بسیاری هستند که به‌طور پنهانی فعالیت کاذبی انجام می‌دهند و گاه چندین برابر دیگر فعالان درآمد دارند اما به دلیل پنهان بودن چنین خدماتی، مالیات نمی‌پردازند.
اصلانی راه‌حل دیگر در این زمینه را نهادینه کردن فرهنگ مالیاتی در کشور می‌داند و تاکید می‌کند: زمانی این اتفاق می‌افتد که مالیات‌دهنده باور داشته باشد که مالیات پرداختی او صرف رفاه و خدمات‌رسانی به شخص او و هم نوعانش می‌شود. شرط تحقق این موضوع، اعتماد کامل مردم به دولتمردان است. این مسئله در شرایط فعلی که درآمد دولت به دلیل تحریم‌ها به شدت کاهش یافته است از اهمیت بیشتری برخوردار است. بنابراین مهم‌ترین سیاست، جلب اعتماد مردم به طور واقعی است.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما