به گزارش خبرنگار ایمنا، در سری برنامه‌های زنده اینترنتی آسترومینار که به همت مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان و با موضوع آشنایی با رادیو تلسکوپ‌ها به همراه گزارش ساخت و آزمایش رادیو تلسکوپ VLF مرکز آموزش نجوم ادیب برگزار شد، مهدی لولاکی، همکار این پروژه اظهار کرد: رادیو تلسکوپ نوعی آنتن رادیویی است که در اخترشناسی رادیویی به منظور پیدا کردن و جمع آوری اطلاعات از ماهواره‌ها، کاوشگران فضایی و هرگونه منبع رادیویی در فضا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی افزود: این نوع تلسکوپ‌ها با تلسکوپ‌های نوری تفاوت دارند و می‌توانند اطلاعات خود را از منبع رادیویی دریافت کنند؛ رادیو تلسکوپ‌ها دارای دیش‌های بزرگی هستند که به صورت تکی یا چندتایی کار می‌کنند و معمولاً برای جلوگیری از تداخل امواج الکترومغناطیسی منتشر شده از تلویزیون و رادارها در مکان‌های خالی از جمعیت واقع شده‌اند و باید از آلودگی‌های نوری به دور باشند.
رادیو تلسکوپ چه کاربردی دارد؟
همکار پروژه ساخت رادیو تلسکوپ مرکز آموزش نجوم ادیب خاطرنشان کرد: رادیو تلسکوپ‌ها برای ثبت رخدادهای رادیویی از ستاره‌ها، کهکشان‌ها، اخترنماها و سایر اشیای کیهانی استفاده می‌شود.
لولاکی خاطرنشان کرد: در اوایل قرن هفدهم میلادی، انسان با ساختن تلسکوپ، چشم خود را به ابزاری مسلح کرد که توانایی رصد فضایی او را افزایش می‌داد؛ هرچند امروزه تلسکوپ‌هایی به مراتب قوی‌تر و حساس‌تر از آنچه گالیله ساخته بود، طراحی شده، اما اصل موضوع هنوز تغییری نکرده است. واقعیت این است که باید نوری وجود داشته باشد تا تلسکوپ بتواند با جمع آوری و متمرکز ساختن آن، تصویر را تهیه کند.
وی با بیان اینکه در قرن نوزدهم، ماکسول، فیزیکدان انگلیسی به ماهیت الکترومغناطیسی نور پی برد، عنوان کرد: امواج الکترومغناطیسی تنها به نور محدود نمی‌شود، بلکه طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که چشم انسان تنها قادر به دیدن نور مرئی است و برای مشاهده و درک سایر طول موج‌ها، به ابزارآلاتی برای جمع آوری، آنالیز و آشکارسازی آن‌ها به شکل صوت یا تصویر نیاز دارد.
لولاکی تصریح کرد: امواج الکترومغناطیسی شامل امواج گاما، اشعه ایکس، ماورا بنفش، نور مرئی، مادون قرمز، ماکروویو و امواج رادیویی می‌شود. از آنجا که طول موج و فرکانس با یکدیگر نسبت معکوس دارند، در این گستره امواج رادیویی بیشترین طول موج و کمترین فرکانس و امواج گاما کمترین طول موج و بیشترین فرکانس را دارند.
وی تاکید کرد: اولین آنتن رادیویی استفاده شده برای تشخیص منابع نجومی، توسط کارل گوت یانسکی، یکی از مهندسان آزمایشگاه تلفنی بل در سال ۱۹۳۰ میلادی ساخته شد. این مهندس فعالیت شغلی خود را به شناسایی منابع ایستا که توانایی مداخله با سرویس رادیویی را داشت اختصاص داد.
همکار پروژه ساخت رادیو تلسکوپ مرکز آموزش نجوم ادیب اظهار کرد: آنتن رادیویی یانسکی برای دریافت سیگنال‌های موج کوتاه در یک فرکانس ۲۰ مگاهرتز تهیه شده بود و کل این مجموعه به وسیله مجموعه‌ای از چهار چرخ، چرخش و هدایت می‌شد؛ یانسکی اطلاعات را روی کاغذ آنالوگ ذخیره و به سه نوع ایستا دسته بندی کرد.
لولاکی تصریح کرد: از سال ۱۹۳۱ که یانسکی اتفاقی رادیو تلسکوپ را کشف کرد، اخترشناسان به این نکته پی بردند که جهان بسیار فراتر از آن چیزی است که چشم ما قادر به دیدن آن باشد و با استفاده از رادیو تلسکوپ‌ها، آشکارسازهای مادون قرمز، ماورا بنفش، تلسکوپ‌های مخصوص اشعه ایکس و گاما، جزئیات بسیار دقیقی از کیهان آشکار و معلوم شد. برای مثال مشخص شد که کیهان مملو از اجرام عجیبی نظیر سیاه چاله‌هاست.
وی گفت: هر قسمت از طیف الکترومغناطیس، موارد عجیب و منحصر به فردی را به اخترشناسان ارائه داده است، بزرگ‌ترین و حساس‌ترین تلسکوپ رادیویی جهان به "چشم آسمان" معروف است، این تلسکوپ، ابزار قدرتمندی برای کشف رازهای پیرامون ستارگان و پیدایش و تحول آن‌ها محسوب می‌شود.
لولاکی افزود: مساحت این تلسکوپ برابر ۳۰ زمین فوتبال است و قطر آن به نیم کیلومتر یا ۵۰۰ متر می‌رسد؛ مقر این تلسکوپ در کوهستان‌های جنوب غربی چین بوده و برای ساخت آن ۱۷۰ میلیون دلار هزینه شده است. سپتامبر سال ۲۰۱۶، پس از گذشت ۲۰ سال از تولید این رادیو تلسکوپ، ساخت آن تکمیل شد.
وی ادامه داد: رادیو تلسکوپ گرین بنک نیز که بزرگ‌ترین رادیو تلسکوپ قابل هدایت از نظر جهت زاویه دید در جهان است، در یکی از ایالت‌های آمریکا قرار دارد. این رادیو تلسکوپ متعلق به رصدخانه ملی رادیو اخترشناسی آمریکا بوده و پس از تخریب در سال ۱۹۸۸، در سال ۲۰۰۰ دوباره احیا شد؛ گرین بنک متشکل از یک صفحه با قطر ۱۰۰ متر است.
ویژگی‌های رادیو تلسکوپ مرکز آموزش نجوم ادیب
در ادامه حمید مقدسی پور، مدیر عامل شرکت سپهر هوافضا با اشاره به روند ساخت این رادیو تلسکوپ گفت: طراحی و ساخت رادیو تلسکوپ بر اساس امواج انجام شده است. فرستنده‌های VLF در نقاط مختلف زمین هستند و این ایستگاه‌ها، سیگنال‌های وی ال اف را روی لایه یونسفر جو زمین ارسال و یون‌های این لایه سیگنال‌های مذکور را بازتاب می‌کنند.
مقدس پور تاکید کرد: آنتن ایستگاه‌های وی ال اف، سیگنال را روی لایه یونسفر ارسال می‌کند و یون‌های این لایه موجب شده تا سیگنال ارسال شده به ما بازگردانده شود. ما به وسیله گیرنده‌های وی ال اف سیگنال را دریافت کرده و پس از عملیات فیلتر و تقویت، به تحلیل سیگنال دریافت شده می‌پردازیم. به طور کلی با استفاده از اندازه گیری توان دریافتی از ایستگاه‌های وی ال اف، می‌توان به اغتشاشات لایه یونسفر پی برد.
وی تصریح کرد: فعالیت‌های خورشیدی و گستردگی میدان مغناطیسی خورشید از جمله مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر رفتار لایه یونسفر زمین است؛ در نتیجه با پایش اطلاعات دریافتی می‌توان به اثرات بادهای خورشیدی و فعالیت‌های خورشیدی در این لایه پی برد.
مقدس پور افزود: در این پروژه با ساخت یک گیرنده‌ای ال اف و مدارهای تقویت کننده مورد نیاز، سیگنال‌های یک فرستنده وی ال اف را دریافت می‌کنیم، فرستنده‌های رادیویی وی ال اف مختلفی در سراسر جهان در حال کار هستند؛ بنابراین ما باید انتخاب کنیم که قصد داریم سیگنال کدامیک از این فرستنده‌ها را دریافت کنیم، زیرا فرکانس باید بر اساس آنتن گیرنده تنظیم شود.
وی خاطر نشان کرد: فرستنده‌ای باید انتخاب شود که به اندازه کافی قدرتمند باشد تا نویزهای وارد بر آن، اثر مخرب نگذارد. فاصله بین فرستنده تا مقصد نیز باید ایده آل باشد که معمولاً بین ۵۰۰ تا ۵ هزار کیلومتر است.
نظر شما