به گزارش ایمنا طاعون در طول تاریخ باعث مرگ افراد زیادی شده است، گاه کانون‌های فعال طاعون به مدت ده سال یا بیشتر غیرفعال و خاموش گشته و ناگهان مجدداً فعال و موجب بیماری جوندگان یا انسان شده است.
طاعون چیست؟
طاعون یک بیماری واگیردار است. طاعون نوعی بیماری عفونی باکتریال مشترک بین انسان و حیوانات است که توسط جوندگان و کک بدن آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می‌شود. میکروب بیماری طاعون در سال ۱۸۹۴ میلادی وسیله الکساندر یرسین کشف و به نام باسیل یرسن نام‌گذاری شد. طاعون را بیماری مرگ سیاه نیز نامیده‌اند.
تاریخچه طاعون
تاکنون چند بار طاعون به‌صورت جهانگیر (پاندمیک) اتفاق افتاده است: اولین پاندمی ثبت‌شده در سال ۵۴۱ میلادی در مصر اتفاق افتاد و ازآنجا به اروپا منتقل شد و موجب تلفات شدید و کاهش ۶۰ـ۵۰ درصد جمعیت در شمال آفریقا، اروپا و مرکز و جنوب آسیا شده است. دومین شیوع جهانی طاعون که به مرگ سیاه مشهور است در سال ۱۳۴۶ میلادی اتفاق افتاده و حدود ۳۰ـ۲۰ میلیون نفر یعنی یک‌سوم جمعیت اروپا را به هلاکت رسانده است.
طاعون به‌وسیله موش‌های صحرائی و انسان‌های مبتلابه آهستگی از روستایی به روستای دیگر و یا با سرعت بیشتری به‌وسیله کشتی از کشوری به کشور دیگر منتشرشده است. این‌همه گیری به مدت ۱۳۰ سال ادامه یافته و مشکلات سیاسی، فرهنگی و عقیدتی فراوانی به بار آورده است. سومین همه‌گیری جهانی طاعون در سال ۱۸۵۵ در چین آغازشده و به سایر مناطق انتشاریافته سرانجام موجب مرگ ۱۲ میلیون نفر از مردم هند و چین گردیده است، شیوع بیماری طاعون در نیمه اول قرن هفدهم، فقط در شهر لندن ۱۵۰ هزار نفر را به کام مرگ کشاند؛ همچنان طغیان‌های کوچکی از این بیماری در نقاط مختلف جهان در جریان است.
طاعون در اصفهان
بیماری طاعون در دوره صفویان و در سال ۱۰۰۲ در اصفهان، ضمن آن‌که موجب فوت تعداد کثیری شد، تبعات اقتصادی زیادی نیز به همراه داشت.
دوره نهفتگی طاعون
دوره کمون طاعون در حدود ۷ـ۲ روز است.
علائم طاعون
- تپش قلب
- زخم در محل گزش کک در پوست انسان
- بزرگی غدد لنفاوی ران و کشاله ران (خیارک طاعونی)
- کاهش فشارخون
- سردرد
- استفراغ
- درد شکم
- تب و لرز
- خونریزی‌های زیرپوستی
- هذیان
- عفونت ریه
- عفونت خون
- سیاهی و مرگ بافت (قانقاریا) در اندام‌های انتهایی بدن؛ اغلب انگشتان دست‌وپا و بینی.
انواع طاعون
طاعون خیارکی: طاعون خیارکی متداول‌ترین حالت طاعون است که با نیش کک یا گازگرفتگی توسط موش آلوده به باسیل به وجود می‌آید. طاعون ابتدا باعث مرگ تعداد بسیار زیادی از موش‌ها می‌شود؛ بنابراین، کک‌ها به دنبال میزبان دیگر، به انسان‌ها یا حیوانات خانگی حمله کرده و باعث آلودگی آنها می‌شوند. دورهٔ نهفتگی بیماری طاعون خیارکی بین دو تا شش روز طول می‌کشد و سپس علایمی مانند لرز و تب بالا، سرگیجه، درد شدید عضلات و مفاصل، کوفتگی و سردرد ظاهر می‌شوند. پس از ۲۴ ساعت، خیارک‌هایی بر روی بدن بیمار به وجود می‌آیند. خیارک‌ها غدد لنفاوی هستند که متورم شده‌اند. این ضایعه‌ها معمولاً در اطراف ناحیهٔ نیش کک ظاهر می‌شوند و به‌تدریج بزرگ می‌شوند و بسیار دردناک و حساس هستند.
کم شدن آب بدن و عطش دائمی بیمار از علائم دیگر این بیماری است. درصورتی‌که بیمار به‌موقع تحت معالجه نشود، علایمی مانند افزایش ضربان قلب، آشفتگی و هذیان ظاهر می‌شوند. در این صورت بیمار پس از ۳۶ ساعت می‌میرد.
طاعون عفونتی خون: این طاعون بین ۱۰ تا ۲۰٪ طاعون‌ها را تشکیل می‌دهد. طاعون عفونتی خون در ادامه طاعون خیارکی به وجود آمده و نوع شدید شده آن است که طی تکثیر زیاد باسیل‌ها در دستگاه گردش خون، به‌صورت بیماری بروز می‌کند. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی غدد لنفاوی و سایر دفاع‌های بدن فعال‌شده باشد. ممکن است خیارک‌های تشکیل‌شده آن‌قدر ریز باشند که دیده نشوند، این نوع طاعون باعث تورم ماهیچه (میوکارد) قلب و افزایش حجم آن و تخریب بافت‌های کبد و طحال شود. افراد مبتلابه این نوع طاعون، دچار سرگیجه، حالت تهوع، اسهال، دردهای عضلانی وحشتناک، تخریب بافت‌ها و کاهش زیاد فشارخون می‌شوند.
طاعون ریوی: طاعون ریوی نسبت به طاعون خیارکی نادر است، اما به‌شدت مسری و به‌مراتب کشنده‌تر است. طاعون ریوی هنگامی رخ می‌دهد که میکروب این بیماری مستقیماً از طریق ریه وارد بدن می‌شود. طاعون ریوی می‌تواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود. سرایت بیماری از راه تماس با مایعات و لباس‌های آلوده به باسیل یا تنفس قطرات معلق در هوا که با عطسه و سرفه منتشر می‌شود، انجام می‌گیرد.
در این نوع از طاعون دورهٔ نهفتگی بیماری چند ساعت بیشتر طول نمی‌کشد و اولین علائم آن تب، سرفهٔ شدید، اختلال در تنفس و استفراغ خون چرک آلود می‌باشد. ممکن است فرد بیمار به حالت کما برود. طاعون ریوی، حتی با درمان آنتی‌بیوتیکی نیز بسیار کشنده است و فرد را در حداکثر سه روز از پای درمی‌آورد.
طاعون حلقی: نوع نا شایع طاعون که علائمی شبیه عفونت لوزه دارد و در افرادی دیده می‌شود که ارتباط نزدیک با بیمارانی که انواع دیگر طاعون را دارند.
طاعون مننژ: این نوع طاعون زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری از سد خونی مغزی عبور کرده و ایجاد مننژیت کند.
طاعون گاوی: طاعون گاوی ((Rinderpest RP در گاو و گاومیش اهلی و بعضی حیوانات وحشی به وجود می‌آید. این بیماری با تب، زخمه‌ای دهانی، اسهال، نکروز غدد لنفاوی و مرگ‌ومیر همراه است.
انتقال طاعون
راه‌های انتقال طاعون عبارت‌اند از:
- تماس با کک آلوده
- تماس مستقیم با انسان‌های مبتلابه طاعون ریوی
- تماس و دست‌کاری نسوج حیوانات آلوده و محیط کشت باسیل طاعون
- انتقال بیماری طاعون در اثر تماس با گربه‌های آلوده به پنومونی طاعونی
- تماس با شپش و کنه آلوده
- انتشار عمدی بیماری طاعون از طریق افشانه‌های آلوده در حملات بیوتروریستی
انسان، با قرار گرفتن در چرخه انتقال حیوانی طاعون و یا با ورود حیوانات وحشی آلوده یا کک آنها به اجتماعات انسانی، به بیماری طاعون، مبتلا می‌شود و حیوانات اهلی نیز ممکن است کک آلوده به طاعون جوندگان را به منازل، منتقل کنند.
سلاح بیولوژیکی طاعون
طاعون از دیرباز به‌عنوان یک سلاح بیولوژیکی کاربرد داشته است. ژاپنی‌ها در جنگ جهانی دوم تحقیقات گسترده‌ای در مورد پرورش و رهاسازی کک‌های آلوده به طاعون در اراضی دشمن انجام دادند و نمونه‌هایی از بمب‌های حاوی تعداد زیادی موش و کک را ساختند. آنها در جریان همین آزمایش‌ها گروهی از زندانیان غیرنظامی و اسیران جنگی چینی، کره‌ای و منچوری را به طاعون مبتلا کردند.
درمان طاعون
بیماری طاعون با استفاده از آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود و از میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن کاسته می‌شود.
نظر شما