به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه ارتباط موثر مسئولان و مردم و مشارکت شهروندان در رفع مشکلات شهرها و کلانشهرها در کشورهای توسعه یافته امری متداول است، اما برای برخی مسئولین کشورهای در حال توسعه، افزایش مشارکت مردم مشکل است یا آن را تهدید قلمداد می‌کنند یا این که مردم این کشورها راه مشارکت را نمی‌دانند یا تمایلی به مشارکت ندارند.
این در حالی است که مشارکت شهروندان برای تضمین موفقیت طرح‌های شهری تجربه‌ای ثابت شده است و بزرگ‌تر شدن شهرها و افزایش مشکلات آنها به خصوص در کشورهای در حال توسعه ضرورت پیدا کردن راه حلی برای مشارکت موثر را بیشتر از گذشته می‌کند.
یکی از اصول توسعه پایدار شهرها این است که ساختار شهر باید به‌گونه‌ای شکل بگیرد تا نیازهای شهروندانش را برطرف کند و بستری مناسب برای فعالیت و حیات آنان فراهم آورد و تحقق آن بدون استفاده از نظرات ساکنان آن امکانپذیر نیست اما متاسفانه حقوق شهروندی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مورد بی توجهی قرار گرفته و صرفا در حد شعار باقی مانده است و کشور ما نیز در ابتدای این راه است.
با توجه به رشد شهرنشینی در کشور چنانچه برای رفع مشکلات شهرها و حرکت آنها در مسیر توسعه پایدار برنامه‌ای کارآمد در نظر گرفته نشود به تدریج با شهرهایی روبه رو می‌شویم که گره‌ای سردرگم از انواع معضلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی هستند.
البته درصد مشارکت مردم نسبت به گذشته افزایش یافته است، اما فراگیر و کافی نیست. مقیاس مشارکت باید به سطح مناطق و محلات شهری کشانده شود زیرا هم امکان مشارکت بیشتر می‌شود و هم رفع مشکلات و تامین نیازهای ساکنان هر مرحله مورد توجه قرار می‌گیرد.
اگرچه بیشتر شهرهای کشور تجربه زیادی در زمینه جلب مشارکت مردم ندارند، اما محلات برخی شهرها نیز بوده‌اند که به دلایلی خاص، تجربه خوبی در زمینه جلب مشارکت ساکنان خود داشته‌اند و ثابت کرده‌اند رفع نیازمندی‌ها و رفع مشکلات بافت‌های فرسوده و حاشیه‌ای شهر با مشارکت شهروندان امری محال نیست و چنانچه با روش مناسب و صرف وقت انجام شود، امکانپذیر خواهد بود، محله «اسکان یزد» یکی از این محلات است.
اسکان از محلات حاشیه‌نشین شهر یزد است که بیشتر ساکنان آن از روستاهای اطراف شهر هستند و به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب مشکلات زیادی داشتند، اما تاسیس یک مرکز سلامت و حضور یکی از پیشکسوتان نظام سلامت کشور زمینه‌ای شد تا امروز شاهد رشد چشمگیر مشارکت ساکنان آن و رفع درصد قابل توجهی از معضلات محله باشیم تا جایی که مسئولان یزدی در تلاش هستند تجربه موفق محله اسکان را در سایر محلات یزد نیز پیاده‌سازی کنند.
اجرای طرح جهانی تبسم در محله اسکان یزد
محمد حسن لطفی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که نقش فعالی در فرآیند اجرای طرح محله اسکان داشته است، در این‌باره به ایمنا می‌گوید: طرح تبسم یا توسعه بهینه سلامت محله در "محله اسکان" شهر یزد به عنوان یک محله حاشیه‌نشین انجام شد، این طرح با کمک و نظرات مسئولان بین بخشی و مبتنی بر مشارکت مردم محله انجام و طی آن مشکلات ساکنان آن اولویت بندی شد.
وی تاکید می‌کند: رفع مشکلات حوزه سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی مردم با موضوع تامین سلامت مرتبط است، به عنوان مثال مدیریت زباله‌های ساکنان این محله یکی از مشکلات اولویت‌دار برای رسیدگی بود.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه خاطرنشان می‌کند: نبود رسیدگی کافی در مدیریت زباله‌های محله مشکل اجتماعی است، اما مشکلاتی را برای سلامت ساکنان ایجاد می‌کند زیرا زباله موجب جذب پشه و حشرات و شیوع بیماری‌های واگیردار می‌شود.
لطفی می‌افزاید: در اجرای این طرح تصمیم بر این بود تا به نحوی میزان مشارکت مردم و دستگاه‌های بین بخشی به منظور رفع مشکلات ساکنان سنجیده شود، در این راستا کمیته‌ای شامل نمایندگان مردم، مسئولان بین بخشی و اعضای دانشگاه علوم پزشکی تشکیل و تصمیمات و سیاستگذاری‌هایی در نظر گرفته شد.
وی با بیان اینکه شش مرحله برای جلب مشارکت مردم، شناخت و اولویت‌بندی مشکلات محله اسکان انجام شد، تصریح می‌کند: در مرحله شناسایی منطقه به عنوان مرحله نخست، تمامی ویژگی‌های جمعیتی و امکانات محله شناسایی و محله را بلوک بندی کردیم و تمامی اطلاعات مورد نیاز توسط آمارگیران جمع‌آوری شد.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه ادامه می‌دهد: در فاز دوم و مرحله سازماندهی، بر اساس نقشه دریافتی از شهرداری محله به ۴۷ بلوک یا خوشه تقسیم شد که در هر بلوک ۸۰ خانوار زندگی می‌کردند.
لطفی اظهار می‌کند: محله به گونه‌ای تقسیم‌بندی شد تا سرخوشه‌ها که معتمدان مردم بودند در هر بلوک از این محله حضور داشته باشند؛ برای معتمدان، خیران و مردم کلاس‌هایی به منظور افزایش توانمندی برگزار شد تا فعالیت و اقدامات خود را به خوبی انجام دهند.
وی می‌افزاید: کانون سلامت محله و در راس آن مجمع سلامت محله نیز در محله اسکان تشکیل شد، مجمع سلامت همانند پارلمان شهری بر روی تصمیمات کانون سلامت در ارتباط با سرشاخه‌ها نظارت می‌کند.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی یزد عنوان می‌کند: پس از مرحله ساماندهی، آموزش مردم و سرخوشه‌ها را آغاز کردیم تا آنان را توانمند کنیم سپس نیازسنجی در جلسات متمرکز گروهی انجام و نیازهای هر خوشه این محله استخراج شد.
لطفی ادامه می‌دهد: نیازهای ساکنان هر کدام از بلوک‌های محله در مجمع سلامت محل بررسی و تلفیق شد و ۱۰ مشکل اولویت‌دار محله اسکان مشخص و تایید شد و به منظور رفع مشکل به کانون سلامت محله ابلاغ شد.
وی با اشاره به آغاز فاز مداخله، می‌افزاید: در این مرحله قراردادی تنظیم و وظایف و نقش همه دستگاه‌ها و ساکنان محله مشخص شد به طور مثال وظایف ساکنان محل، شهرداری و دانشگاه علوم پزشکی در زمینه جمع‌آوری زباله مشخص شد، بازه زمانی معینی نیز برای رفع مشکلات محله در سه تا شش ماه آینده در نظر گرفته شد.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی یزد خاطرنشان می‌کند: در فاز اجرا، بیشتر از ۷۰ درصد مشکلات اولویت‌دار که در مجمع سلامت محله تصویب شد، برطرف و در حال حاضر نیز ۱۰ مشکل بعدی که مردم محله بر آن تاکید داشتند در فاز اقدام است.
لطفی تاکید می‌کند: نداشتن ایستگاه اتوبوس، کمبود فضاهای آموزشی، نبود مدرسه برای دوره متوسطه اول و دوم، کمبود فضاهای سبز، مشکل سند مالکیت واحدهای مسکونی از جمله مشکلات محله اسکان بود که ساکنان به آن اشاره کرده بودند.
وی با بیان اینکه این محله جزء محلات حاشیه‌نشین یزد است و دیرتر از سایر محلات به شهر ملحق شده است به همین دلیل سند مالکیت واحدهای مسکونی مشکل ثبتی داشت، می‌گوید: در این راستا و با کمک وزارت مسکن و شهرسازی که به وزارت راه و شهرسازی تغییر نام داد و ساکنان سند واحد مسکونی خود را تحویل گرفتند.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی یزد تاکید می‌کند: مردم محله اسکان از اجرای طرح تبسم رضایت دارند زیرا به نظرات و اولویت‌های آنان در مورد محله توجه شد و رفع ۱۰ مشکلات اولویت‌دار محل نیز موجب شده تا آنان برای رفع مشکلات بعدی نیز مشارکت خوبی داشته باشند.
لطفی تاکید می‌کند: در تلاش هستیم تجربه خوب محله اسکان را در سایر محلات شهر اجرا کنیم، به منظور اجرای طرح در سایر محلات شهر یزد اقداماتی نیز انجام شده، اما نیازمند حمایت دولت و سایر دستگاه‌ها است.
وی می‌گوید: توانمندسازی مردم برای مشارکت در برنامه‌های محله اهمیت زیادی دارد، یکی از دلایل مشارکت نکردن آنان، ناآگاهی نسبت به طرح و نداشتن توانمندی لازم برای مشارکت است در این راستا باید جلساتی با معتمدان محل برگزار شود و آموزش‌هایی را به ساکنان برای افزایش توانمندی و بالا بردن سطح آگاهی آنان ارائه دهیم.
تجربه مثبت محله اسکان قابل تعمیم به سایر محلات
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی یزد می‌گوید: چنانچه بخواهیم این طرح را در سایر محلات پیاده سازی کنیم باید ساکنان در قالب آموزش‌های ارائه شده یاد بگیرند که مطالبه‌گر باشند و حق خود را از دستگاه‌ها و نهادهای شهری مثل آموزش و پرورش و شهرداری پیگیری کنند.
لطفی با اشاره به نقطه قوت طرح تبسم می‌گوید: در این طرح مردم با آگاهی نسبت به حقوق خود و از مسیر قانونی از دستگاه‌های بین بخشی و سایر نهادهای دیگر مطالبه‌گری کردند و شهرداری و سایر دستگاه‌ها نیز اقدام به رفع مشکلات آنان کردند.
وی با اشاره به اهمیت ارتباط دو سویه بین مردم و مسئولان، اظهار می‌کند: ارتباط و کار با مردم در کشورهای در حال توسعه مثل ایران نیازمند برنامه‌ریزی و صرف وقت است و علاوه بر مردم محلات شهر مسئولان بین بخشی نیز باید آموزش‌هایی برای پذیرش مشارکت مردم و ارتباط موثر با آنان داشته باشند، البته برقراری ارتباط موثر مردم با مسئولان مشکل است، اما قطعا نتیجه مطلوب در صورت بکارگیری روش درست و صرف وقت به دست می‌آید همانطور که در محله اسکان یزد نتیجه خوبی از مشارکت مردم گرفته شد.
مسئول حوزه اجتماعی و مشارکت‌های مردمی دانشگاه علوم پزشکی یزد با اشاره به نقش این دانشگاه در محله اسکان یزد، خاطرنشان می‌کند: دانشگاه‌های علوم پزشکی معمولا خوشنام و اعتمادآفرین هستند، در این محله نیز مرکزی به نام «دکتر ملک افضلی» از پیشکسوتان نظام سلامت کشور که اصالتا یزدی است ایجاد شد، با حضور وی اعتمادسازی انجام و مردم به اعتبار تاسیس این مرکز و حضور این پیشکسوت با دانشگاه علوم پزشکی همکاری خوبی کردند.
نقش پررنگ شهرداری در رفع مشکلات محله
همکاری موثر دستگاه‌های بین بخشی و نهادهای شهری نقش موثری در موفقیت طرح تبسم داشته است و اجرای این طرح با مشارکت ساکنان محله اسکان و مسئولان شهری و کشوری موفق بوده است.
ونوس عامری، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر یزد در این باره به ایمنا می‌گوید: طرح مشارکت مردم محله با حضور پروفسور حسین ملک افضلی انجام شد و خانه به خانه مشکلات ساکنان مورد بررسی قرار گرفت.
وی خاطرنشان می‌کند: تشکیل شورای محله موجب شد تا مردم به صورت فعال در زمینه رفع معضلات محله خود وارد شوند و شهردار وقت شهر یزد نیز به همه مناطق دستور داد تا همکاری موثری با محله اسکان داشته باشند، سایر ادارات شهر از جمله اداره بهداشت و بهزیستی نیز همکاری خوبی داشتند و مشکلات مردم محله مرحله به مرحله برطرف شده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر یزد ادامه می‌دهد: همکاری مردم، نهادها و ادارات عمومی و دولتی و انجام این طرح با روش مناسب، الگویی برای سایر محلات شهر یزد است و ما درصدد هستیم این الگو را در چهار تا پنج محله از یزد مثل محله حسن‌آباد پیاده کنیم.
عامری با بیان اینکه بیشتر افراد ساکن در این محله جوانان هستند، اظهار می‌کند: پروفسور «حسین ملک افضلی» محله اسکان یزد را به دلیل حاشیه‌ای بودن آن و لزوم رسیدگی به وضعیت محله انتخاب کرد و در حال حاضر مشارکت در محله اسکان در حد بسیار خوبی محقق شده و افرادی از سایر شهرها در بازه‌های زمانی مختلف با ساکنان این محله نشست‌های مختلفی برگزار می کنند.
«طرح تبسم» دگرگونی برای یک محله
"سال ۷۷ زمانی که چهارم دبستان بودم به این محله آمدیم، آن زمان اسکان محله‌ای کاملا خاکی بود و بسیاری از همسایه‌ها از یکدیگر برق و آب می‌گرفتند حتی نانوایی و مغازه برای خرید مصارف ضروری زندگی در این محله نبود و باید چندین کیلومتر را برای خرید نان راه می‌رفتیم، گاز نداشتیم و کپسول گاز را از شرکت گاز می‌گرفتیم و مجبور بودیم برای رفتن به مدرسه چندین کیلومتر پیاده راه برویم تا به ایستگاه اتوبوس برسیم..." اینها بخشی از صحبت‌های «امر الله حاتمی» مسئول دفتر نسیم اسکان و از ساکنان محله اسکان یزد است که در حال حاضر کارمند بهزیستی است و ۳۰ سال دارد.
وی می‌گوید: با دوستان و مسئولان هیئت جوانان منطقه به یکدیگر کمک کرده و برنامه ما از یک پیاده روی خانوادگی آغاز شد، این پیاده‌روی زمینه را برای تجمع اهالی و مشارکت مردم محله آماده کرد تا ساکنان نسبت به مسائل محله خود حساس شوند.
مسئول دفتر نسیم اسکان خاطرنشان می‌کند: در ابتدا ساکنان با دارایی اندک خود خانه‌ای در محله اسکان ساخته و قصد داشتند پس از مدتی محله را ترک کنند زیرا محله‌ای که زیرساخت‌های مناسبی ندارد، ساکنان مهاجر دارای فرهنگ‌های مختلف هستند و یکدیگر را نمی‌شناسند و صرفا مکانی برای اسکان و خواب است، اما امروز آنها می‌خواهند در محله اسکان بمانند و با کمک یکدیگر آن را بسازند.
حاتمی اظهار می‌کند: نزدیک به هفت تا هشت طرح در محله اسکان اجرایی شده است و در حال حاضر طرح دفاتر تسهیلگری زیر نظر دفتر امور اجتماعی وزرات کشور در حال انجام است.
وی عنوان می‌کند: از پنج سال گذشته سازمان مردم نهادی به نام موسسه نسیم ایجاد شد که به عنوان رابط بین مردم و دولت پیگیر مسائل و مشکلات محله بود، پیگیری به منظور جمع‌آوری زباله‌ها و مدیریت پسماند، آسفالت کوچه‌ها، برگزاری برنامه‌های فرهنگی، جشن‌ها، مراسم ملی و مذهبی با کمک دستگاه‌های اجرایی و بین بخشی، کاهش آمار سرقت و تلاش برای ایجاد نشاط اجتماعی ساکنان محله اسکان از جمله اقدامات انجام شده این موسسه است که با مشارکت مردم و همکاری مسئولان به خوبی انجام شده است.
مسئول دفتر نسیم اسکان تاکید می‌کند: طرحی تحت عنوان "صبر" در بین مردم محله نهادینه شد تا با اعتمادسازی از طریق حسن عملکرد مسئولان و با مشارکت اجتماعی مردم بسیاری از مشکلات رفع شود، در این راستا کمیته‌های مختلفی تشکیل شد تا درباره مسائل مختلف محله اسکان تصمیم‌گیری کند.
حاتمی می‌افزاید: کمیته فرهنگی محله، امسال را سال خیزش فرهنگی نامگذاری کرده است و کل مساجد محله و فعالان فعالیت‌های خود را متناسب با این نامگذاری انجام می‌دهند، کمیته فرهنگی، کمیته روابط عمومی، کمیته بانوان و خیران از جمله کمیته‌های محله هستند که هرکدام از این کمیته‌ها زیر مجموعه‌هایی دارند.
وی می‌گوید: کمیته خیران زیرمجموعه یک مجموعه نیکوکاری است که یک صندوق قرض الحسنه مردمی را افتتاح کرده است، این مرکز نیکوکاری زیر نظر کمیته امداد است اما کمیته خیران و فعالان منطقه نیز بر فعالیت آن نظارت می‌کنند.
مسئول دفتر نسیم اسکان ادامه می‌دهد: در جلساتی که ماهیانه برگزار می‌شود گزارش عملکرد این مرکز نیکوکاری به کل فعالان منطقه ارائه می‌شود.
حاتمی با بیان اینکه اجرای طرح محله اسکان در سطح کشور و در سازمان امور اجتماعی وزرات کشور مطرح است، می‌افزاید: شعار سال آینده محله، «ارتقا سطح اقتصادی خانوارها» است و هدف آن این است تا حداقل ۳۰ درصد خانوارها از راه کار آفرینی برای خود ایجاد اشتغال کنند به نحوی که کارفرمایی شغل مورد نظر را خود بر عهده داشته باشند.
وی با اشاره به ضرورت پیگیری مسائل تا برطرف شدن آنها، تاکید می‌کند: خوشبختانه ساکنان اسکان نسبت به معضلات محله خود شناخت پیدا کرده و با اعتماد به مسئولان به طور جدی پیگیر رفع نیازمندی‌های خود هستند.
نظر شما