به گزارش خبرنگار ایمنا، در طرح اصلاح الگوی کشت برنج به صراحت آمده که باید بسته‌های حمایتی در اختیار کشاورزان قرار داده شود؛ در این زمینه مکاتبات لازم از طرف رییس سازمان جهاد کشاورزی به امضای استاندار خطاب به وزیر نیرو و دبیرکارگروه سازگاری با کم آبی با رونوشت به وزیرجهادکشاورزی و وزیر کشور ارسال شده است مبنی بر اینکه باتوجه به شرایط پیش آمده دراصفهان و زیر کشت رفتن پهنه ای نزدیک به پنج تا شش هزار هکتار از اراضی، برای تحقق بخشنامه ای که ابلاغ شده زیرساخت هایی باید فراهم شود.
همچنین باتوجه به اینکه محصول برنج درآمد اقتصادی بالایی دارد بنابراین مابه التفاوت محصولات جایگزین که درآمد اقتصادی شان پایین تر است باید در نظر گرفته شود، رغبت نکاشت را به روش قهری و تحکمی نمی توان کاهش داد و تاکنون نیز بسته های حمایتی که به استان‌ها ابلاغ شده بود به اصفهان تعلق نگرفته است.
بسیاری کشاورزان اصفهانی به ویژه برنج‌کاران و حتی نمایندگان برخی مناطق این استان بر این عقیده اند که برنجکاری حرفه دیرینه و حق مسلم آنهاست. این در حالی است که نه تنها سال گذشته ممنوعیت کشت برنج در استانهای کشور به غیر از گیلان و مازندران ابلاغ شد بلکه با توجه به بحران خشکسالی و کم آبی استان اصفهان بسیاری بر این عقیده اند که با این شرایط کشت‌های آب‌بر و غرقابی در اصفهان نباید انجام گیرد.
در همین پیوند گفت‌وگویی داشتیم با محمودرضا افلاکی؛ مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان که در ادامه می خوانیم:
با وجود اینکه مصوب شد برنجکاری در استانهایی به غیر از مازندران و گیلان انجام نگیرد اما امسال شاهد افزایش سطح زیرکشت برنج در استان اصفهان هستیم، مصوبات تغییر کرده است یا کشاورزان به میل خود کشت می کنند؟
برنج محصولی است که در قیاس با سایر محصولات نیاز آبی بالاتری دارد. باتوجه به شرایط خشکسالی -فارغ از اینکه امسال شرایط بارشی خوبی اتفاق افتاد- سیاست بلند مدت سازمان جهاد کشاورزی این است که نه تنها محصول برنج بلکه دیگر محصولات کشاورزی را هم به سمت و سوی کشت با نیاز آبی کمتر ببرد.
فاکتور مهم دیگر مسائل اقتصادی و درآمدزایی است که شامل آیتم هایی همچون بازاریابی، بازار رسانی، تامین منابع انرژی برای تولید محصول می شود.
مجموعه این موارد با لحاظ چندفاکتور مختلف دیگر به طرح اصلاح الگوی کشت استان منتج می شود که در حال انجام و پیگیری است. براساس همین موضوع هیئت وزیران در آذرماه سال ۱۳۹۷ مصوبه ای داشت و پیرو آن بخشنامه ای به همه استان‌ها ابلاغ شد که محدودیت و ممنوعیت کشت برنج را برای استانهای غیر از استان گیلان و مازندران در طول سه سال ابلاغ کردند.
سایر استان ها اگر می خواهند برنجکاری داشته باشند باید به روش خشکه کاری با آبیاری طیف باشد.
نحوه نظارت و کنترل متولیان امر بر کشت های آب‌بر به ویژه برنجکاری به چه صورت است؟
اگر کشاورزانی مبادرت به کشت کنند درسال اول، ۵۰ درصد جریمه هزینه آب و برق مصرفی برای آنها لحاظ می‌شود، که در سال دوم و سوم به صدرصد می رسد و اگر این اقدام برای سال‌های بعد ادامه یافت و کشت زرعی انجام شد، آب چاه و یا منبعشان قطع و از آنها سلب امتیاز می‌شود.
بنابراین در یک بازه زمانی سه ساله این کار باید به صورت تدریجی انجام بگیرد. این بخشنامه که دریافت شد بالغ بر هفت جلسه ستادی درون سازمان با حضور همکاران تحقیقاتی، همکاران شش شهرستانی که عمده کشت محصول برنج را تحت پوشش دارند، برگزار شد.
در شیوه نامه ابلاغی کشت برنج، بر اساس بند دو و پنج که تکالیفی را به عهده وزارت جهادکشاورزی و سازمان های جهاد کشاورزی گذاشته که مهم ترین رکن آن اطلاع رسانی به کشاورزان است.
بنابراین درشش شهرستان لنجان، مبارکه، فلاورجان، اصفهان، خمینی شهر و نجف آباد به طور خاص این موضوع توسط همکاران پیگیری و کلاس های آموزشی، جلساتی در فرماندارای با حضور فرماندار و اعضای شوراها، ائمه جمعه، به کرات برگزار شد.
همچنین کلاس‌های آموزشی در مساجد و مکان‌های مختلف با آموزشی چهره به چهره تشکیل شد مبنی بر اینکه این کشت را انجام ندهید و اگر می خواهید انجام بدهید محصولات کم آب‌بر را کشت کنید.
برنج‌کاران و برخی نمایندگان مناطقی که بیشترین کشت برنج را در استان به خود اختصاص می دهند، معتقدند برنجکاری حق مسلم و جزو فرهنگ دیرینه این مناطق است، حرفه آباواجدادیشان است، چطور می توان با وجود این تفکر، اصلاح الگوی کشت ایجاد کرد؟
به رغم تمام این اقدامات برای بسترسازی فرهنگی و آموزشی که انجام دادیم به دلیل اینکه این محصول از نظر شرایط موجود و اقتصادی درآمد خیلی خوبی دارد کشاورزان متأسفانه مبادرت به کشت کردند که عمده کشت آنها تحت پوشش چاه‌های کشاورزی در اختیار خود کشاورزان است. هنوز در مورد سطوح زیرکشت به جمع‌بندی نرسیده ایم زیرا کشت برنج ادامه دارد.
فراتر از آن چیزی که براساس شیوه نامه ابلاغی به عهده سازمان گذاشته شده بود بحث های آموزشی را انجام دادیم ولی در ظاهر مردم عکس آن را عمل کردند، جناح گرفتند حتی بعضی از نمایندگان نیز از مردم جانب‌داری کردند.
در طرح اصلاح الگوی کشت برنج به صراحت آمده که باید بسته‌های حمایتی در اختیار کشاورزان قرار داده شود؛ در این زمینه مکاتبات لازم را از طرف رییس سازمان جهاد کشاورزی به امضای استاندار خطاب به وزیر نیرو و دبیرکارگروه سازگاری با کم آبی با رونوشت به وزیرجهادکشاورزی و وزیر کشور ارسال کردیم مبنی بر اینکه باتوجه به شرایط دراصفهان وجود دارد و زیر کشت رفتن پهنه ای نزدیک به پنج تا شش هزار هکتار از اراضی، برای تحقق بخشنامه ای که ابلاغ شده زیرساخت هایی باید فراهم شود.
باتوجه به اینکه محصول برنج درآمد اقتصادی بالایی دارد بنابراین مابه التفاوت محصولات جایگزین که درآمد اقتصادی شان پایین تر است باید در نظر گرفته شود، رغبت نکاشت را به روش قهری و تحکمی نمی توانیم کاهش دهیم بنابراین مردم صحبت هایی که می کنند درست است.
تاکنون بسته های حمایتی که به استان‌ها ابلاغ شده بود به استان اصفهان نرسیده است. در راستای تحقق برنامه اصلاح الگوی کشت که در بخشنامه هیئت وزیران ابلاغ شده بود دو طرح دراستان اصفهان هدف گذاری شد، یک طرح که در آن کشت برنج به روش خشکه کاری با آبیاری طیف و نصب کنتر حجمی انجام می گیرد که باید دید با توجه به شرایط تعیین شده، این اقدام در اصفهان عملیاتی است یا نه.
اما روی اصلی سکه و طرح دوم، پیگیری اصلاح الگوی کشت با محصولات جایگزین است.
اقدامات انجام شده برای اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در استان به چه صورت بوده است؟
همکاران ما در بخش تحقیقات ۲۳ محصول را شناسایی کردند و با درنظرگرفتن ۱۰ آیتم مختلف از مزایای اقتصادی، بهره وری مصرف آب، بازار و مسائل مرتبط با کشت هر محصول را پیشنهاد دادند. در یکی از طرح هایی که به طور ویژه در شهرستان مبارکه انجام می شود هفت محصول را مقایسه می کنیم که از نظر میزان آب مصرفی و از نظر درآمد اقتصادی چقدر می توانند کنار برنج قراربگیرند که با استفاده از نتایجی که حاصل می‌شود بتوانیم حداقل یک نسخه برای کشاورزان داشته باشیم. به یقین شاید این محصولات نتوانند قابل رقابت با برنج باشند بنابراین بسته های حمایتی در قالب تسهیلات مربوطه و کمک های بلاعوض باید به کشاورزان اعطا شود که مورد درخواست استان بوده و استاندار نیز به دبیرکارگروه سازگاری اعلام کرده است.
چاه هایی که کشاورزان برای آبیاری برنجکاری از آنها بهره می برند، مجاز است؟
بله اکثر این چاه ها مجاز است اما شناسایی و برخورد با چاه های غیرمجاز جز وظایف وزارت نیرو است.
این چاه ها در مناطق کشاورزی قرار دارد. این ها فاصله شان با رودخانه زیاد نیست. چاه هایی هستند که عمق زیادی ندارند. وقتی آب رودخانه جاری شده آنها نیز تغذیه شده‌اند.
این اقدام به مثابه برداشت از آب رودخانه قلمداد نمی شود؟
آبی که از کف رودخانه برداشت و در اراضی استفاده کنند، به معنی برداشت از رودخانه است. اما وقتی چاه های حریمی به شکلی تغذیه می شوند که این آب برداشت تلقی نمی شود.
بر اساس وظایفی که برای ما طبق مصوبه هیئت وزیران در بخشنامه مشخص شد، باید ظرف سه سال این کار را انجام بدهیم، پیگیر هستیم یک برنامه سه ساله در راستای این موضوع مشخص شود و طرحش را به استانداری دادیم که آن هم باید تأمین اعتبار شود و به سازمان جهاد کشاورزی مهلت داده شود که در طول سه سال یک نسخه خوب و نسبی را برای کشاورزان داشته باشیم.
مصوبه قانونی برای جلوگیری از اقدامات کشاورزان وجود دارد؟
وقتی بحث اجرای ممنوعیت در طول سه سال مطرح می شود باید زیرساخت ها و الزامات اجرای بسته های حمایتی کشاورزان نیز در نظر گرفته شود بگذاریم که تا این لحظه به استان اصفهان چیزی ابلاغ نشده و لازمه اش نیز تامین اعتبارات پیش بینی شده است.
وظیفه ما اطلاع‌رسانی بود که به‌رغم تمام تلاش‌های انجام گرفته از طریق مراکز خدمات جهاد کشاورزی متأسفانه کشاورزان عکس این موضوع را عمل کردند و ما نیز استناد و مصوبه قانونی برای جلوگیری از اقدامات آنها نداریم.
عمده کشتی که انجام گرفته به پشتوانه چاه های آب کشاورزی در نزدیکی رودخانه بوده است و چه بسا وقتی آب رودخانه قطع و تامین آب این چاه‌ها با مشکل مواجه شود و خیلی از عرصه هایی که کشت شده و نشا کاری شده خشک و با بحران بی آبی مواجه شود که ثمره اقتصادی ندارد.
تلاش مسئولیان استان بر این بود که با وجود بهانه های استانهای مجاور در مورد برنجکاری اصفهان، این محصول کاشت نشود اما چون بسته های حمایتی که باید به استان تعلق می‌گرفت، داده نشد عملاً نمی توانیم کاری انجام بدهیم یا باید یک الزام قانونی بسیار محکمی باشد که بتوانیم از روش حقوقی و قانونی وارد شویم و یا اینکه دولت بسته های حمایتی را در اختیار کشاورزان بگذارند که بازدارنده باشد.
مساحت زیر کشت برنج چقدراست؟ چشمگیر است؟
در مجموع در قیاس با سال ۱۳۷۱ که استان اصفهان تقریبا ۱۹ هزار هکتار سطح زیر کشت برنج داشت، اکنون بسیار کم شده است. آمار سال جاری به دلیل ادامه داشتن برنجکاری هنوز مشخص نیست اما سال گذشته ۶۳۰ هکتار بود.
امسال باید حداقل دو یا سه برابر سال گذشته باشد.
سیاست سازمان فارغ ازموضوع برنج، این است که به سمت کشت جایگزین با نیاز آبی کمتر حرکت کنیم، مثلا به جای محصول ذرت ارقام ذرت زودرس و میان رس و محصول سورگوم را توصیه میکنیم همچنین کشت محصول ارزن دم روباهی در کنار کشت ذرت.
هنوز در اصفهان صیفی جات، خربزه و هندوانه کشت می شود؟
صیفی جات کشت می شود اما جزو سیاست های سازمان است که گوجه فرنگی، خیار و غیره در فضای گلخانه انجام شود یعنی انتقال کشت محصولات صیفی فضای باز به فضای گلخانه ای یکی از وظایف ما است که این کار را دنبال می کنیم چون وقتی وارد فضای گلخانه ای می شود تولیدش تقریباً چهار برابر شده و نیازآبی اش حداقل به نصف تقلیل می یابد.
فعلا این طرح برای محصولات گوجه فرنگی، خیار و فلفل است. به صورت محدود کشت خربزه داشتی. به عنوان مثال در کشت گندم و جو دنبال ارقامی هستیم تا به کشاورزان معرفی کنیم که حداقل یک نوبت آب به اندازه یک‌هزار مترمکعب در سیستم غرقابی، صرفه جویی شود.
از جمله دیگر اقدامات سازمان جهاد کشاورزی برای اصلاح الگوی کشت چیست؟
سیاست سازمان ما اصلاح الگوی کشت و به کارگیری روش های مختلف همچون تغییر تاریخ کشت است. حبوبات بهاره را شیفیت می دهیم به کشت حبوبات پاییزه در این حالت به جای اینکه بهار محصولات کاشته شود، پاییز کشت شود بنابراین می‌توان از منابع بارندگی خدادادی که در پاییز و زمستان اتفاق می افتد بهره مند شد و تاریخ برداشت حداقل یک ماه تا یک ماه و نیم جلو می افتد، آب بسیار کمی مصرف می شود، به عنوان مثال کشت محصول چغندر قند از بهاره به پاییزه شیفت می یابد.
تمرکز بر کشت محصولات سازگار با کم آبی و زمین های شور مانند محصول گلرنگ یکی از محصولات نسبتاً خوب کم آب است که در مناطق کم آب عمل می آید، کینوا (یک شبه غله است برای کسانی که نمی‌توانند گلوتن گندم مصرف کنند، بیماری فشار یا چربی خون دارند و نمی توانند از گندم استفاده کنند). این گیاه در مناطق شور و کم آب در دو زمان مختلف توصیه می‌شود، حداکثر نزدیک به ۵۰ هکتار در استان اصفهان کشت شده است.
نظر شما