احسان کاظمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، در خصوص اهمیت حمایت‌های اجتماعی در زندگی سالمندی اظهار کرد: مراحل مختلف رشد انسان، دربردارنده ابعاد فیزیکی، ذهنی، روانی، عاطفی و اجتماعی است، اما نگاه فرهنگی و اجتماعی به هر کدام از مراحل زندگی از کودکی تا سالمندی معرف کیفیت زندگی در هر کدام از آن مراحل است.
وی با اشاره به اینکه امروزه بحث بحران سالمندی در بسیاری کشورها به عنوان مهمترین مباحث اجتماعی مطرح می‌شود، افزود: این بحث نه تنها از نگاه سالخورده شدن جامعه بلکه از بُعد فردی هم با توجه به ایجاد مشکلات بسیار در زمان رسیدن به سالمندی قابل تبیین است.
این مشاور با اشاره به آسیب‌پذیر بودن افراد سالمند از نظر وضعیت سلامتی، تصریح کرد: افراد با ورود به دوران سالمندی با کاهش میزان روابط اجتماعی مواجه می‌شوند، پژوهشگران در مورد مسائل سلامت و کاهش روابط اجتماعی بر این باور هستند که بین داشتن روابط اجتماعی و نداشتن آن در دوران سالمندی، تفاوت زیادی وجود دارد.
کاظمی در خصوص نتایج توجه به کیفیت زندگی سالمندان گفت: رضایت‌مندی و احساس معناداری در زندگی، تمایل به اشتراک تجارب و اندوخته‌های شناختی خود با نسل جوان، تمایل به بهره‌وری و اثربخشی در جامعه و حتی بهبود بیماری‌های جسمی و تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر فرسودگی سلولی، از پیامدهای توجه به کیفیت زندگی و رسیدگی به حمایت‌های اجتماعی از سالمندان است.
تخصصی شدن مشاغل احساس نیاز به تجارب سالمندان را کاهش داده است
وی در خصوص دلایل دوری سالمندان از فعالیت و ارتباطات اجتماعی اظهار کرد: تغییر ساختار خانواده‌ها، مشکلات اقتصادی و کوچک شدن خانه‌ها، خصوصی‌تر شدن حریم خانوادگی، تخصصی‌تر شدن بسیاری خدمات، تغییر باورها و ارزش‌های زندگی باعث شده است که سالمندان به تدریج خود را از پویایی حیات اجتماعی کنار کشیده و با کاهش ارتباطات خود به گوشه‌ای بروند.
این مدرس خانواده با بیان اینکه نسل جدید کمتر به تجارب سالمندان نیاز پیدا کرده‌اند، افزود: با تخصصی‌تر شدن مشاغل و ورود فناوری‌هایی که جای مشاغل سنتی و شیوه‌های قدیمی را گرفتند جایی برای استفاده از تجارب سالمندان باقی نگذاشته‌اند و به تدریج در سال‌های اخیر دورهمی‌های سالمندان در پارک‌ها و سرای سالمندان شکل گرفته است به طوری که گویی آنها طبقه‌ای منفک از جامعه هستند و هیچ کار دیگری جز زنده ماندن ندارند.
وی در تشریح ویژگی‌های دوران سالمندی اظهار کرد: اریکسون در مورد دوره سالمندی معتقد است در این دوره، انسان به سراسر دوران زندگی خود نظر می‌افکند و سالمندانی که احساس کنند زندگی‌شان بی‌معناست یا مسائل‌شان حل نشده و به هدف‌های خود دست نیافته‌اند دچار ناامیدی می‌شوند که این احساس ناامیدی و سرخوردگی زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات از افسردگی گرفته تا بیماری‌های جسمی و حتی خودکشی می‌شود.
کاظمی با تاکید بر اینکه سالمندان با نگاه به گذشته پرفراز و نشیب‌شان دست به ارزیابی زندگی خود می‌زنند، گفت: آنها ممکن است به خاطر موضوعاتی نظیر چرا مسیر زندگی خود را تغییر نداده‌اند یا از فرصت‌های زندگی به خوبی استفاده نکرده‌اند، سبک زندگی‌شان تا چه اندازه درست بوده یا برای به دست آوردن چه چیزهایی عمر خود را صرف کرده‌اند دچار احساس منفی و سرخوردگی شوند.
تاثیر مثبت حمایت اجتماعی در ارزشمندی سالمندان
وی لزوم وجود حمایت اجتماعی از سالمندان را ضروری دانست و افزود: فقدان یا ضعف حمایت‌های اجتماعی از سالمندان چه از سوی خانواده‌ها و چه از سوی متولیان امور اجتماعی و بهداشتی جامعه، باعث می‌شود که به سالمندان به نوعی باقیمانده زندگی خود را در انتظار پایان آن بنشینند.
این روانشناس حمایت اجتماعی را به عنوان یک رکن اساسی در سلامت سالمندان حائز اهمیت دانست و گفت: وجود حمایت اجتماعی باعث می‌شود فرد باور کند مورد احترام دیگران و عنصری ارزشمند و دارای شأن است و به یک شبکه روابط و تعهدات متقابل تعلق دارد.
وی با بیان اینکه دو مدل در کیفیت نقش حمایت اجتماعی در زندگی سالمندان وجود دارد، افزود: در مدل سپر مانند، حمایت اجتماعی افراد را از تاثیرات منفی استرس محافظت می‌کند این مدل از حمایت اجتماعی تنها برای افراد تحت استرس سودمند است چون مانع از نفوذ استرس در فرد می‌شود.
کاظمی در خصوص مدل دوم حمایت اجتماعی تصریح کرد: در مدل تاثیر کلی بین حمایت اجتماعی و پیامدهای روانی فیزیکی آن رابطه مستقیم وجود دارد، رابطه سپر مانند به این معنا که مهارت اجتماعی صرف نظر از اینکه فرد تحت تاثیر استرس باشد یا نه باعث می‌شود فرد از تجارب منفی پرهیز کند، از این رو اثرات سودمندی بر سلامتی او خواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه هر دوی این مدل‌ها می تواند به ارتقای کیفیت سلامتی سالمندان کمک کند، اظهار کرد: به نظر می‌رسد مدل دوم به لحاظ عمومیت، کارایی بیشتری داشته باشد برخی از صاحب‌نظران حوزه سالمندی معتقدند که امنیت اجتماعی اثرات نامطلوب و فشار روانی را از پنج طریق تعدیل و تضعیف می‌کند.
توجه عاطفی به سالمندان از سطح اثرات فشار روانی آنها می‌کاهد
این روانشناس در خصوص این پنج راه تعدیل اثرات نامطلوب فشار روانی گفت: توجه عاطفی اولین راه تعدیل است بدین معنا که گوش دادن به مشکلات افراد و ابراز احساسات و همدلی و قوت قلب دادن از سطح فشار روانی می‌کاهد.
وی در خصوص دیگر راه‌های تعدیل اثرات فشار روانی اظهار کرد: یاری رساندن؛ ارائه راهنمایی جهت افزایش توانایی مقابله افراد و ارزیابی کیفیت عملکرد و جامعه‌پذیری به معنای دریافت امنیت اجتماعی همگی اثرات سودمندی به دنبال دارد.
کاظمی در خصوص شبکه روابطی سالمندان گفت: شبکه اجتماعی که شخص به آنها تعلق دارد پیوندهایی از روابط یکپارچه را فراهم می‌کند حمایت‌هایی مانند حمایت عاطفی نظیر عشق، همدلی، مصاحبت و مشورت، حمایت اطلاعاتی مانند حل مشکل، جمع آوری اطلاعات و حمایت ابزاری مانند خدمات و کنترل اجتماعی در کیفیت زندگی سالمند موثر است.
وی با بیان اینکه تغییر نگرش و رفتار ما نسبت به سالمندان می‌تواند به آنها جایگاه اجتماعی و احساس ارزشمند بودن بدهد، افزود: این امر کمک می‌کند تا بیماری‌ها، افسردگی‌ها و ناملایمات زندگی سالمندان به حداقل رسیده و جامعه از نعمت وجود آنها بیشتر برخوردار شود.
نظر شما