به گزارش خبرنگار ایمنا، در هفته های اخیر رویکرد خصمانه آمریکا نسبت به کشورمان سبب شده تا نگاه های زیادی به سمت تحولات ایران جلب شود، البته توجه به تحولات ایران تنها در حد نظارت صرف نیست، بلکه برخی کشورهای اسلامی همسایه و عضو اوپک دست به کار شدند تا ضمن همراهی محض با دولت آمریکا، خیال جامعه جهانی را از بابت حذف نفت ایران راحت کرده و جای کشورمان را در بازارهای بین المللی نفت بگیرند. در مقابل دولت ایران نیز بیکار ننشسته و دستگاه دیپلماسی کشور اقدامات دیپلماتیک گسترده ای در جهت خنثی سازی سیاست‌های آمریکا و متحدان منطقه ای‌اش در برنامه خود قرار داده که سفر ظریف به نیویورک و مصاحبه با رسانه های مختلف آمریکا و اعلام سفر قریب الوقوع وی به کشورهای روسیه و کره شمالی از جمله این اقدامات هستند. در همین راستا گفت‌وگویی انجام دادیم با محمود دهقان، استاد روابط بین الملل و تحلیلگر مسائل سیاسی و نظر وی را در رابطه با شرایط موجود کشور و راهکارهای پیش روی ایران جویا شدیم که در ادامه می خوانید.
وزیر امور خارجه کشورمان در یکی از مصاحبه های اخیر خود در نیویورک اعلام کرد که اگر آمریکا روند بحران‌سازی علیه ایران را ادامه دهد، خروج کشورمان از معاهده NPT می تواند یکی از گزینه های پیش روی ایران باشد. به نظر شما این تهدید تا چه اندازه عملیاتی است؟
اگر ایران از معاهده NPT خارج شود، این امر به معنای خروج از آژانس بین المللی انرژی هسته ای بوده و باعث می شود ایران به خاطر فعالیتهای مشکوک هسته ای دوباره مورد اتهام قرار بگیرد و بار دیگر پرونده کشورمان به شورای امنیت ارجاع شود.پیوستن به معاهده NPT به معنای کنترل فعالیتهای هسته‌ای ایران توسط آژانس است، به همین دلیل آژانس در این مدت تعهد ایران به فعالیتهای هسته ای صلح آمیز را تأیید کرده است. اگر ایران از معاهده NPT خارج شود، این امر به معنای خروج از آژانس بین المللی انرژی هسته ای بوده و باعث می شود ایران به خاطر فعالیتهای مشکوک هسته ای دوباره مورد اتهام قرار بگیرد و بار دیگر پرونده کشورمان به شورای امنیت ارجاع شود.
بنابراین باید گفت تهدید ظریف به خروج از NPT شدنی است، اما در واقع نوعی«گل به خودی» تلقی می شود و تیم (B) از این تصمیم ایران بسیار خوشحال خواهند شد، زیرا خروج ایران از NPT عملا نظارت آژانس بر فعالیتهای هسته ای را غیرممکن کرده و نقض برجام و قطعنامه ٢٢٣١ محسوب می شود. در نتیجه آمریکا می تواند این مسأله را در شورای امنیت مطرح کند و مصوبه نقض برجام را بگیرد، در این صورت طبق مفاد برجام معروف به «عملیات ماشه» شش قطعنامه قبلی به طور اتوماتیک برمی‌گردد و برطبق قطع نامه ٢٢١٩ ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد مجوز حمله نظامی بین المللی به ایران باتوجه به تهدید جدی صلح وامنیت جهانی فراهم و آمریکا ازموضع انفعال فعلی خارج می شود.
عضویت ایران در معاهده NPT و گزارشهای مثبت آژانس در مورد ایران موجب شده تا جهان بداند ایران به تعهدات خود عمل کرده است و به خاطر این موضوع مهم است که آمریکا نمی تواند علیه ایران اقدامات عملی و نظامی انجام بدهد، حال اگر گزارش های ضد و نقیض از آژانس به شورای امنیت برسد، آمریکا با داشتن بهانه های لازم که ایران معاهده NPT را نقض کرده نه تنها ازفعالیتهای هسته ای ایران جلوگیری می کند بلکه قطعنامه ۲۲۳۱ را هم لغو کرده و برضد ایران تشنج آفرینی بیشتری خواهد کرد.
مقامات ایرانی در واکنش به صحبت ها واقدامات ترامپ مدعی هستند که می توانند تنگه هرمز را ببندند نظر شما در این مورد چیست؟
مسئولان ایرانی می‌گویند اگر ایران نتواند نفت خود را بفروشد دیگران هم نباید بفروشند به همین دلیل تنگه هرمز راخواهیم بست، این در حالی است که باید گفت تا کنون هیچ کشوری با نیروی نظامی تنگه هرمز را بر روی ایران نبسته که ایران هم بخواهد با عملیات نظامی علیه سایر کشورها این اقدام را انجام دهد. درست است که نفت ایران به طور غیرقانونی تحریم شده و حال کشورهای جهان و خریداران و مشتریان قبلی نمی توانند نفت ایران را خریداری کنند، اما این نمی تواند به معنای بستن تنگه هرمز باشد.
همیشه عده ای با حرفهای غیر کارشناسی، غیرتخصصی و احساسی در ادبیات و گفتمان‌های سیاسی و نظامی خود به منافع کشور ضربه زده‌اند. اینگونه نظر دادن‌ها بیشتر موضع‌گیری سیاسی است. جمهوری اسلامی ایران تا کنون چندین بار اعلام کرده است که تنگه هرمز را می بندد، اما تا کنون چنین کاری انجام نداده است.
در واقع این حرفها و سخن‌های نسنجیده، برگه برنده به دست ایران نخواهد داد. بر اساس حقوق دریاها مصوب سازمان ملل متحد تنگه ها و آبراههای بین المللی مانند هرمز متعلق به همه ملت‌هاست و نمی توان به هر بهانه‌ای آنها را بست، ضمن اینکه متعاقبا جهان نیز از این کار ایران استقبال نکرده و حتمابه آن واکنش تند و منفی نشان خواهد داد به نظر من تقویت دیپلماسی بهترین پاسخ برای تهدیدات خطر ساز خواهد بود.
سفر قریب الوقوع محمد جواد ظریف به کره شمالی را چگونه ارزیابی می کنید؟
از اوایل انقلاب اسلامی ایران با کره شمالی پیوند و ارتباط دوستی داشته و این روابط تا کنون ادامه‌دار بوده است، این سفرها باعث تحکیم روابط بین دو کشور می شود و برای مقابله با شگردهای آمریکا مفید خواهد بود. ترامپ در شعارهای تبلیغاتی خود زمان انتخابات ریاست جمهوری قول داده بود که ایران را به زانو در آورد، اما تا کنون نتوانسته به این خواسته اش برسد. همچنین وی وعده به زانو درآوردن کره شمالی و قول خلع سلاح این کشور را داده بود، اما در مقابل آن هم نتوانست کاری از پیش ببرد. همچنین شاهد هستیم ترامپ برای به کرسی نشاندن شعارهایش به سراغ ونزوئلا نیز رفته تا مادارو را ساقط کند، هر چند تا کنون نتوانسته در آنجا هم به تغییرات دلخواهش برسد.
ترامپ در شعارهای تبلیغاتی خود زمان انتخابات ریاست جمهوری قول داده بود که ایران را به زانو در آورد، اما تا کنون نتوانسته به این خواسته اش برسد. این در حالی است که ترامپ برای پیروزی در دور آینده انتخابات ریاست جمهوری باید بتواند به شعارها و وعده هایش جامه عمل بپوشاند، زیرا برای تحقق پیروزی به این امر نیاز دارد .زمانی که ترامپ و تیم سیاست خارجه اش از برجام خارج می شد، گمان می کرد کشورهای پنج به علاوه یک هم از برجام خارج خواهند شد، اما هرگز این اتفاق نیفتاد. در مورد کره شمالی هم ترامپ با وعده بهبود شرایط به کیم جونگ اون قصد داشت این کشور را خلع سلاح هسته‌ای کند، اما در ملاقات دوم بین ترامپ و کیم جونگ اون، رهبرکره شمالی در برابر آمریکا بسیار قوی ظاهر شد و این رهبر کره شمالی بود که مذاکره با آمریکا را لغو و آمریکا را در راه رسیدن به خواسته هایش ناکام گذاشت. در نتیجه به نظر می رسد عملکرد آمریکا در برابر این کشورها باعث شده که ترامپ نتواند به اهداف تعیین شده و شعارهای تبلیغاتی خود برسد.
چرا سیاست های دولت آمریکا در رابطه با ایران این همه تند و خشن بوده است؟
در طول ۴۰ سال بعد از انقلاب مخالفت با ایران در سیاست و دستگاه دیپلماسی آمریکا آن چنان نهادینه شده است که همه احزاب دموکرات و جمهوریخواه، چپ، راست و میانه متفق القول و با هم مخالف ایران وبرنامه‌ها وسیاستهایش هستند؛ در واقع ایران در آمریکا هیچ قدرت لابی گری و کسب حمایت ندارد. برخوردها و مسائل ایران با اسرائیل باعث شده تا سیاست خارجه آمریکا نسبت به مواضع و منافع ایران واکنشهای تند منفی نشان دهد .سیاستمداران، احزاب دموکرات و جمهوریخواه همه در حمایت از اسرائیل و ضدیت با ایران با هم متحد و یکصدا هستند.
وقتی که احمدی نژاد شعار انکار هولوکاست را مطرح کرد، اسرائیلی ها او را یک ناجی و یک نعمت بزرگ دانستند که باعث شده مظلومیت اسرائیل به جهان نشان داده شود. البته گاهی برخی رفتارهای غیرحرفه‌ای از سوی سیاستمداران ایرانی نیز به این مشکلات دامن زده است، به عنوان نمونه رییس جمهور سابق با سردادن شعار ضد هولوکاست باعث شد که نه تنها احزاب و جناح سیاسی در آمریکا بلکه سایر کشورهای جهان نیز بر علیه ایران بیشتر به هم نزدیک شوند، سیاستمداران و افکار عمومی جهان به خاطر چنین ادبیات گفتاری، شدیدا درتقابل با سیاستمداران ایرانی قرار گرفتند. وقتی که احمدی نژاد شعار انکار هولوکاست را مطرح کرد، اسرائیلی ها او را یک ناجی و یک نعمت بزرگ دانستند که باعث شده مظلومیت اسرائیل به جهان نشان داده شود. نتیجه حرکت او در انکار هولوکاست این بود که اسرائیل احترام و اعتبار جهانی بیشتری به دست آورد.
چرا امارات و عربستان با اینکه عضو سازمان اوپک هستند قصد دارند با تولید نفت بیشتر بازار فروش نفت ایران را مصادره کنند؟
سازمان اوپک عملاً یک سازمان از هم پاشیده است، از این سازمان تنها اسمی بر سر زبانها مانده است، وقتی که سازمان اوپک با نائب رئیس و دومین تولید کننده اش چنین رفتار کینه توزانه وخصمانه ای دارد، می توان حدس زد که از این سازمان چیزی جز پوسته ظاهری باقی نمانده است. سازمان اوپک به ویژه کشورهایی مثل عربستان و امارات گوش به فرمان دستورات و فرمایشات آمریکا بوده و فقط طبق خواسته واشنگتن عمل می کنند.
سازمان اوپک عملاً یک سازمان از هم پاشیده است، از این سازمان تنها اسمی بر سر زبانها مانده است، وقتی که سازمان اوپک با نائب رئیس و دومین تولید کننده اش چنین رفتار کینه توزانه وخصمانه ای دارد، می توان حدس زد که از این سازمان چیزی جز پوسته ظاهری باقی نمانده است.نقش روسیه در این غرض ورزی خصمانه بر ضد ایران چیست؟
اگرچه روسیه کشوری خارج از اوپک است، اما همراه با این کشورها و در ضدیت با منافع ایران حرکت کرده و شریک دشمنان ایران شده است. روسیه هم به تامین منافع خودش می اندیشد، بنابراین ازسازمان اوپک انتظار نمی رود که به حفظ منافع و مواضع ایران بیندیشد. سازمان اوپک و سازمان همکاری های اسلامی تنها سالی یکبار تشکیل جلسه می دهند، پس نمی توانند در جایگاه واقعی بوده و به منافع اعضای خود توجه کافی داشته باشند.
با این شرایط به نظر شما آیا آمریکا می تواند فروش نفت ایران را به صفر برساند؟
در وضعیت کنونی از یک طرف آمریکا اعلام می کند قصد دارد فروش نفت ایران را به صفر برساند، از طرف دیگر مقامات ایران می گویند آمریکا نمی تواند چنین کاری انجام دهد، در پاسخ به سؤال شما باید گفت که هر دو کشور می توانند به گفته های خود عمل کنند، ایران می‌تواند مشتقات نفت خود را بفروشد، آمریکا هم می تواند فروش نفت خام ایران را به صفر نزدیک کند، اما نمی تواند جلوی فروش میعانات نفتی، محصولات پتروشیمی ومشتقات نفت ایران را بگیرد. بنابراین هر دو کشور به یک مفهوم درست می گویند آمریکا می تواند مانع فروش نفت ایران بشود و آن را به صفر نزدیک کند و ایران هم می‌تواند کل مشتقات و میعانات نفتی خود را به فروش برساند و این یک واقعیت انکار ناپذیر است.
به نظر شما ایران باید در حوزه سیاست خارجه چگونه عمل کند تا جامعه ایرانی آرامش بیشتری داشته باشد و ملت ایران این همه چالشهای جهانی را تجربه نکند؟
سیاستمداران ایرانی در ادبیات گفتاری خود باید دقت بیشتری داشته و پخته تر عمل کنند، چقدر بهتر بود که در ایران هر کسی در حرفه و تخصص خود اظهار نظر می کرد، وقتی برخی در تریبون‌های رسمی غیرتخصصی با ادبیات تند روسای سایر کشورها را خطاب قرار می دهند، این گونه ادبیات به نفع منافع ملی کشور نیست. در حوزه سیاست خارجی باید تنها دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه بر اساس مسئولیتش حق داشته باشد مواضع کشور را اعلام کند؛ چرا که در طول این ۴۰ سال از برخی سخنان غیر تخصصی خسارات و ضررهای زیادی دیده‌ایم.
گفتار و ادبیات غیر حرفه ای به نفع مصالح کشور نیست، خیلی از افراد هنوز راجع به FATF و پالرمو واقعیت ها را نمی دانند، اما در مورد آن اظهار نظر می کنند. ارائه نظرات نابخردانه چرخه پیشرفت کشور را به تعویق انداخته و باعث ضررهای جبران ناپذیری خواهد شد. مواضع و منافع ایران با چالش‌ها و تهدیدهای بزرگی مواجه است و به طور مداوم شاهد کارشکنی و دشمنی های جهانی زیادی بر علیه ایران بوده ایم، اگر دنبال این هستیم که در جامعه ایران آرامش وجود داشته باشد و دچار چنین چالشهای سیاسی نشویم لازم است فضای سیاسی ایران به گونه ای تغییر کند که همه افراد، احزاب، گروهها و ائمه جماعت و جمعه بیشتر به فکر تامین منافع ملی باشند و در حوزه تخصصی خود نظراتشان را اعلام کنند، اما در کشور ما همه افراد خود را در حوزه سیاست و فرهنگ صاحبنظر می دانند، به حدی که انسان شگفت زده می شود که چقدر ایران در حوزه سیاست پروفسور دارد.
گفتار و ادبیات غیر حرفه ای به نفع مصالح کشور نیست، خیلی از این افراد هنوز راجع به FATF و پالرمو واقعیت ها را نمی دانند، اما راجع به آن اظهار نظر می کنند. ارائه نظرات نابخردانه چرخه پیشرفت کشور را به تعویق انداخته و باعث ضررهای جبران ناپذیری خواهد شد.
نظر شما در مورد تصویب FATF در شرایط کنونی چیست؟
اظهار نظرهای غیر کارشناسی همیشه موجبات دردسر را برای کشور فراهم کرده است. در موضوعات اخیر هم بسیار شاهدیم که مسئولان و مدیران غیرتخصصی ندانسته می گویند اگر اف ای تی اف را تصویب کنیم به جامعه خیانت کرده‌ایم، در حالی که از۱۹۶ کشور جهان ۱۹۴ کشور پالرمو را تصویب کرده اند فقط دو کشور ایران و کره شمالی هنوز تردید دارند که به این معاهده بپیوندند.
در مورد معاهده مقابله با پولشویی مخالفان معتقدند اگر این معاهده تصویب شود، دیگر نمی توانیم از حزب‌الله حمایت کنیم، در پاسخ باید گفت مگر تا کنون کمک به حزب الله از راه های آشکار و به واسطه بانک مرکزی انجام می شد که با پیوستن به معاهدات بین المللی دیگر نمی‌توانیم آن را انجام بدهیم؟ابتدا باید بدانیم این معاهدات چه هستند و راجع به چه چیزی بحث می کنند؟ اگر ایران نتواند FATF را تصویب کند، حتی با کشورهای عراق، روسیه، سوریه و چین نمی تواند ارتباط اقتصادی و تجاری داشته باشد. لازم به گفتن است که از هفته آینده ریاست FATF به چین می رسد و این در حالی است که ایران با کشور چین معاملات و مراودات تجاری زیادی دارد. ایران تا خرداد ماه مهلت دارد که FATF را تصویب کند و اگر این امر صورت نگیرد، دیگر نمی تواند با این کشورها وارد مراودات و معاملات تجاری شود. در این شرایط ایران باید با کدام کشورها کار کند؟ آیا مسئولان مخالف تصویب FATF می‌توانند این سئوال را پاسخ بدهند؟
در مورد پولشویی هم گفته شده است که اگر این معاهده تصویب شود دیگر نمی توانیم از حزب‌الله حمایت کنیم، در پاسخ باید گفت مگر تا کنون کمک به حزب الله از راه های آشکار و به واسطه بانک مرکزی انجام می شد که با پیوستن به معاهدات بین المللی دیگر نمی‌توانیم آن را انجام بدهیم؟ مخالفان باید به این سئوال بدون واهمه پاسخ دهند اگر در ایران پولشویی نیست، چرا باید از قوانین شفاف سازی تبعیت نکنیم؟ آنها نگران چه هستند؟
به نظر شما دستگاه دیپلماسی کشور در مقابل این اظهار نظرات چه کاری می تواند انجام دهد؟
برخی اظهار نظرهای غیر تخصصی تلاشهای تیم دیپلماتیک کشور را خنثی می کند، به عنوان نمونه زمانی که ظریف با کارهای بسیار سخت و قوی دیپلماتیک با رسانه های اروپایی پرسش و پاسخ برگزار کرده و نظرات و مواضع ایران را به خوبی تشریح و یا در سخنرانی ها و کنفرانس های خود با رسانه های مطرح دنیا خط مشی و دیپلماسی صلح و ثبات ایران را به اروپا، آمریکا و جهانیان نشان می دهد، برخی در داخل با اظهار نظرهای تندروانه و غیر تخصصی هر چه را که ظریف رشته است پنبه می کنند.
وقتی ظریف تلاش می کند در مجامع بین المللی خط مشی و دیپلماسی صلح و ثبات ایران را به اروپا، آمریکا و جهانیان نشان دهد، برخی در داخل با اظهار نظرهای تندروانه و غیر تخصصی هر چه را که وی رشته است، پنبه می کنند.بنابراین نظرات افراد غیر کارشناس بسیار خطرناک و برای کشور دردسر ساز و حادثه آفرین خواهد بود و سبب می شود در اتاق‌های جنگ آمریکا و اسرائیل بر ضد منافع ایران تصمیم گیری های خطرناکی گرفته شود.
در انتخابات دوره گذشته ریاست جمهوری زمانی که یکی از کاندیداها مردم را به دو دسته ۹۶ درصد فقیر و چهار درصد ثروتمند تقسیم بندی کرد، سرکرده منافقین در کنفرانسی از این آمار برای تخریب نظام استفاده کرد. در این کنفرانس با استناد به حرفهای این نامزد انتخابات ادعا شد که در ایران چهار درصد مردم که ثروتمند هستند کل پول ایران را می خورند. در نظر جدیدتری که این فرد راجع به FATF بیان کرده، گفته است که ایران نه FATF را تصویب و نه آن را رد می کند، به راستی این گونه اظهار نظرها می تواند دارای چه معنی و تبعاتی باشد؟ برخی افراد دیگر هم اخیرا در اظهار نظرهایغیرتخصصی اعلام کرده اند حال که آمریکا سپاه را به عنوان تروریست معرفی کرده ایران هم FATF را تصویب نمی‌کند. اینگونه تحلیل های غیر واقعی و ناشی از ندانستن، راه برون رفت از مشکلات را بر روی مملکت می بندد.
اگر اروپا هم به واسطه این حرفهای غیر مسئولانه از ایران ناامید شده و به دامان آمریکا رانده شود، ایران تنها خواهد ماند. چرا باید افراد با بیان سخنانی در حوزه ای که تخصص ندارند، ناامیدی از ایران را به جامعه جهانی القا کنند؟
گفت و گو از آناهید بیدکانی بختیاروند- خبرنگار ایمنا
نظر شما