به گزارش خبرنگار ایمنا، محسن رنانی عصر امروز ( شنبه) در نشست تخصصی توسعه و مشارکت داوطلبانه در خصوص ماموریت و کارکردهای سمن‌ها و نهادهای اجتماعی در ایران اظهار کرد: اگر با نگاه کارکردگرایی به هر جامعه‌ای نگاه کنیم هر جامعه پنج ساحت یا عرصه دارد که همه فعالیت‌های انسانها در موقعیت‌های مختلف در یکی از این عرصه‌ها می‌گنجد.
وی در خصوص پنج عرصه مهم زندگی انسانها افزود: عرصه‌های اجتماعی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، عاطفی یا خانواده از عرصه‌هایی است که همه افراد در آنها حضور دارند و هر یک از اینها می‌تواند به توسعه ملی کشور کمک کند.
استاد دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه در شرایط امروز تاثیرگذارترین عرصه و ساحت، عرصه اجتماعی است، گفت: این در حالی است که متاسفانه در ۱۰۰ سال گذشته فعال‌ترین ساحت، ساحت سیاسی بوده است.
رنانی در تعریف نهاد گفت: نهاد یعنی هرگونه قواعدی که رفتار ما را کنترل می‌کند برای مثال نوروز یک نهاد فرهنگی است که رفتارهای افراد را کنترل می‌کند و در روز اول نوروز کسی نمی‌تواند با لباس کهنه بیرون بیاید که این خود نشانگر دارا بودن یک قدرت اجتماعی است.
نهادها دارای سازوکار قدرتمندی هستند
این اقتصاددان نهاد را دارای سازوکار قدرتمند خواند و اظهار کرد: نهادها در دو دسته سازمان یافته و غیرسازمان یافته یا خودانگیخته دسته‌بندی می‌شوند که مواردی چون نوروز، آداب و رسوم و جشن‌ها یا پول در دسته نهادهای غیرسازمان یافته یا خودانگیخته دسته‌بندی می‌شوند.
رنانی پول و بهره را یک نهاد اقتصادی دانست و افزود: در حوزه سیاسی هم احزاب و دولت اصلی‌ترین نهادهای سیاسی کنترل‌کننده هستند و در حوزه فرهنگی انجمن‌های شعر، انجمن‌های محلی و کلوپ‌های ورزشی جزء نهادهای سازمان یافته فرهنگی هستند که رفتار افراد را کنترل می‌کنند.
وی در خصوص دیگر مولفه‌های نهادهای فرهنگی تصریح کرد: عاشورا، نوروز، حافظ، قرآن و شخصیت‌ها یا کتاب‌های فرهنگی همگی نهادهای فرهنگی هستند که رفتارهای ما را تعدیل و کنترل می‌کنند.
ارتقا و تعالی انسان تنها هدف نهادهای اجتماعی است
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه خانواده نهاد عاطفی را کنترل می‌کند، افزود: تمام رفت‌وآمد و ارتباطات افراد را نهاد خانواده کنترل می‌کند هرچند در دنیای جدید نهادهای عاطفی جدیدی هم در حال شکل گرفتن است.
رنانی با تاکید بر اینکه برخی کنترل‌ها خوب و برخی مانع توسعه و تکامل اجتماعی هستند، اظهار کرد: در حوزه اجتماعی نهادهای سازمان یافته مانند خیریه‌ها و NGO ها حضور دارند که هر کدام از این حوزه‌ها به دنبال یک هدف است.
وی در خصوص هدف حوزه‌های مختلف گفت: در حوزه اقتصادی هدف سود است و در حوزه فرهنگی هدف حفظ ارزشها و سنت‌هاست و در حوزه سیاسی کسب قدرت مهمترین هدف است.
رنانی نهادهای اجتماعی را فاقد توجه به ارزش‌های مادی که در دیگر حوزه‌ها مطرح است، دانست و خاطرنشان کرد: تنها هدف نهادهای اجتماعی ارتقا و تعالی انسان، جامعه و بهزیستی است.
وی با بیان اینکه این نوع نهادها ایدئولوژی یا ارزشی را ترویج نمی‌کنند، افزود: هدف این نهادها برای مثال ترویج ارزشی مانند حجاب، گذشت یا انفاق نیست بلکه می‌خواهند با توجه به آن ارزشها به هدفی که ایجاد زیست بهتر برای انسانهاست دست یابند.
برای نهادهای اجتماعی انسان و جامعه انسانی اهمیت دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه نهادهای سیاسی از ایدئولوژی خاص خود دفاع می‌کنند، گفت: نهادهای اقتصادی هم از ایدئولوژی دادن به افراد برای دستیابی به هدف سود مالی استفاده می‌کنند اما برای نهادهای اجتماعی انسان و جامعه انسانی اهمیت دارد.
این اقتصاددان و نظریه پرداز مفاهیم توسعه‌ای تلاش برای بهبود زیست اجتماعی را بزرگترین مزیت نهادهای اجتماعی دانست و افزود: در این نوع نهادها افراد با هر دین و اعتقاد و ایدئولوژی می‌توانند دور هم جمع شوند اما در نهادهای سیاسی، فرهنگی یا اقتصادی بدین شکل نیست.
رنانی نهادهای اجتماعی را دارای ارزشی ذاتی دانست و اظهار کرد: مهمترین ارزش این نوع نهادها خدمت به انسان و حفظ ذخایر ارزشها و زیبایی‌هاست.
استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان نهادهای اجتماعی را مشارکت‌محور و داوطلبانه خواند و گفت: مشارکت به معنای همکاری مستمر سازمان‌یافته و عقلانی است که یک سازمان مدرن را می‌سازد و اگر سازمانی غیرهیجانی، عقلانی با حرکت مستمر تشکیل دادیم این سازمان مشارکتی است.
فعالیت در حوزه‌های اجتماعی زمینه‌ساز ایجاد رضایت است
وی در تشریح معنای داوطلبانه بودن اقدامات در این نوع نهادها اظهار کرد: داوطلبانه بودن یعنی اینکه به دنبال منفعتی برای خودمان نیستیم در حالی که در نهادهای اقتصادی و سیاسی هدف سود و قدرت و منفعت است.
رنانی فعالیت در حوزه‌های اجتماعی را زمینه‌ساز ایجاد رضایت دانست و گفت: اگرچه هدف این نهادها تسهیل زندگی است اما مهمترین کارکرد نهادهای اجتماعی تولید سرمایه‌اجتماعی، همبستگی، امید و انسجام اجتماعی است.
وی با تاکید بر اینکه امید اگر در پی خود حرکت نداشته باشد واهی است، افزود: در ابتدای کار یک سازمان مردم‌نهاد عده‌ای دور هم جمع می‌شوند و یک نهاد را شکل می‌دهند که درپی این شکل‌گیری امید ایجاد می‌شود.
این اقتصاددان تولید سرمایه اجتماعی را زمان‌بر دانست و تصریح کرد: همفکری و مشارکت است که یک جامعه را دارای سرمایه اجتماعی می‌کند و سازمان‌های مردم نهاد در سه سطح ایجاد امید می‌کنند.
رنانی در خصوص سطوح ایجاد امید در سمن‌ها افزود: در سطح اول ایجاد امید وقتی افراد در یک سمن دور هم جمع می‌شوند این خود باعث تولید امید کوتاه‌مدت است و سطح دوم تلاش این سازمان‌ها برای بهزیستی جامعه است و سطح سوم ایجاد امید زمانی است که مفید بودن اقدامات خود و اصلاح جامعه را می‌بینند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان سمن‌ها را کارخانه تولید امید خواند و گفت: تعادل یک انسان سالم در ترکیب مناسب عقل و عاطفه است به همین ترتیب جوامع هم باید ترکیب مناسب عدل و فضل را همزمان داشته باشند.
رنانی عدل را به معنای پایبند بودن به قوانین و قواعد دانست و افزود: فضل همان دهش بی‌منت به معنای بخشیدن، عبور کردن و کمک کردن بدون چشم‌داشت و منت است و با وجود تمام تخریب‌ها در دهه‌های اخیر هنوز هم این بخش از جامعه ما جنبه‌های فضل بسیار بالایی دارد.
وی با بیان اینکه جامعه ایران با وجود ۱۰ تا ۱۲ میلیون بیکار هنوز از هم نپاشیده است، افزود: با وجود بیکاری و تمام مشکلاتی که وجود دارد تنها دلیل این عدم فروپاشی فقط بخاطر فضل خانواده‌هاست.
توسعه افزایش مستمر توانایی یک جامعه در گفت‌وگوست
رنانی وجود سازمان‌های مردم‌نهاد را برپایه فضل دانست و گفت: سمن‌ها به اتکای فضل شکل می‌گیرند تا اقامه عدل کنند آنها بدون هیچ منفعتی بدون ترویج ایدئولوژی خاصی و یا چشم‌داشت سودی حرکت رو به جلو دارند.
استاد دانشگاه اصفهان سازمان‌های مردم‌نهاد را عاملان اصلی گفت‌وگو خواند و تصریح کرد: کارکرد دیگر این سمن‌ها گفت‌وگوست همچنین آنها صبوری، تمرین مدارا و دموکراسی را می‌آموزند.
رنانی تفاوت انسان و حیوان را در قدرت گفت‌وگو و تعامل دانست و افزود: توسعه یعنی افزایش مستمر توانایی یک جامعه در گفت‌وگو و جامعه‌ای که توانایی گفتگو داشته باشد می‌تواند کارهای بزرگ را به سرانجام برساند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه اگر از بدو تولد بر گفت‌وگو سرمایه‌گذاری شود شاید در بزرگسالی این امر را یاد بگیریم، گفت: متاسفانه امروز هیچ کدام از اقشار جامعه گفت‌وگو را بلد نیستند گفت‌وگو تنها به معنی حرف زدن نیست بلکه ۱۰ ویژگی مهم دارد.
رنانی در خصوص ویژگی‌های گفت‌وگو اظهار کرد: صبر، تعلیق ذهنی، گوش دادن، رواداری از ویژگی‌های یک گفت‌وگوی سالم است.
سمن‌ها عقب‌نشینی و پذیرفتن خطا را آموزش می‌دهند
وی در این‌باره افزود: نباید در گفت‌وگو مدام به دنبال پاسخ طرف مقابل بود یا پیش‌داوری هنگام صحبت دیگران بود، به دنبال متهم کردن هم نباید بود همچنین باید بپذیریم که تمام حقیقت نزد ما نیست و قطعا بخشی از گفته‌های طرف مقابل هم امکان درست بودن دارد.
استاد دانشگاه اصفهان با اشاره به گسترش سمن‌ها در دهه ۸۰ میلادی در غرب تصریح کرد: علت این گسترش روی کار آمدن نئولیبرال‌ها در غرب بود و اعتقاد آنها این بود که دولت نباید در همه عرصه‌ها ورود کند به همین دلیل آنها با کمک‌های مالی و حمایتی خود زمینه گسترش سمن‌ها را ایجاد کردند.
رنانی با تاکید بر اینکه جامعه‌ای به دموکراسی واقعی نزدیک است که سمن‌ها در آن حضور داشته باشند، گفت: سمن‌ها به جز خلق امید عقب‌نشینی و پذیرفتن خطاها را هم آموزش می‌دهند اینها موضوعاتی است که در ایران وجود ندارد چرا که از عقب‌نشینی و پذیرفتن خطا تعبیر به شکست می‌شود.
وی قدرت عقب‌نشینی را قدرت دنیای مدرن دانست و افزود: قدرت عقب‌نشینی قدرت مدرنی است که باید به فرزندان‌مان یاد بدهیم چرا که امروز قدرت بازنگری به افکار خود در ایران وجود ندارد.
خیرین ایرانی سخت‌افزاراندیش هستند
رنانی با اشاره به اینکه در جامعه‌ای که قدرت عقب‌نشینی دارد سیاستمدارانش از عقب‌نشینی نمی‌ترسند، افزود: عقب‌نشینی شکست محسوب نمی‌شود بلکه یک عقلانیت است و اشکالی ندارد در حوزه‌های اجتماعی عقب‌نشینی کنیم.
وی در خصوص مشکلات و ضعف‌های سمن‌ها در ایران گفت: از ضعف‌های سمن‌ها عدم تمرین مدیریت نداشتن مشاورین مدیریتی، فقدان رسانه و رقابت‌های مخرب است.
رنانی عوامل دولتی را یکی دیگر از تهدیدهای سمن‌ها دانست و تصریح کرد: گاهی اوقات سمن‌ها را عوامل نفوذی و پدیده‌ای غربی می‌دانند که این ریشه در گذشته دارد و این تهدید نه تنها در ایران که در دیگر کشورها هم وجود دارد.
این اقتصاددان با انتقاد از عدم حمایت از سمن‌ها و ایجاد محدودیت برای آنها اظهار کرد: موضوع مهم دیگر این است که خیرین ما سخت‌افزاراندیش هستند و برای فعالیت‌های اجتماعی که عینیت فیزیکی ندارد ورود نمی‌کنند و مدام خواهان فعالیت‌هایی هستند که عینیت فیزیکی داشته باشد.
دولت‌ها فاقد منابع مالی هستند
رنانی با تاکید بر اینکه باید خیرین به حوزه‌های توانمندسازی در جامعه وارد شوند، افزود: در دوره طلایی هستیم که به دلایل متعددی باید سمن‌ها به اکثر حوزه‌ها ورود پیدا کنند و نقش خود را در تحول آینده ایفا کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در خصوص دلایل اهمیت ورود سمن‌ها به مباحث اجتماعی گفت: تا به حال دولت‌ها پول داشتند و هرجا لازم بود آن را خرج می‌کردند اما دیگر منابع رایگان تاریخی تمام شد و دیگر دولت‌ها نمی‌توانند کاستی‌های خود را جبران کنند.
رنانی دولت‌ها را ناتوان از تامین همه هزینه‌ها دانست و اظهار کرد: سال آینده کل بودجه دولت تنها در سه حوزه حقوق و دستمزد، بازنشستگی و یارانه‌ها کفاف خواهد داد و همه درآمدهای مالیاتی و نفتی دولت در این سه حوزه خرج خواهد شد.
این اقتصاددان دولت‌ها را فاقد منابع مالی دانست و تصریح کرد: علاوه بر کمبودهای مالی دلیل دوم لزوم حضور سمن‌ها این است که ناکارایی اداری به اوج خود رسیده و نظام اداری اقتدار خود را از دست داده است.
اجازه شکل‌گیری سمن‌ها را بدهیم
رنانی با اشاره به اینکه از منظر سیاسی قوای حکومتی از سال ۱۳۲۰ تاکنون به پایین‌ترین حد خود رسیده است، اظهار کرد: ناکارآیی اداری عملا دستگاه‌های اداری را از کار انداخته است و دولت مجبور است بیشتر حوزه‌ها را به مردم واگذار کند.
این اقتصاددان با اشاره به پایین‌بودن سرمایه و امید اجتماعی در سال‌های اخیر گفت: برای حفظ و انسجام سرمایه‌های اجتماعی باید اجازه شکل‌گیری سمن‌ها را بدهیم و حوزه‌هایی که حکومت نمی‌تواند کنترل و مدیریت کند را به آنها بسپاریم.
رنانی راه‌حل کاهش آسیب‌ها در جامعه را تبدیل شبکه‌های اجتماعی به سمن دانست و افزود: می‌توان از همین کانال‌های تلگرامی برای انجام کارهای مفید استفاده کرد چرا که کار زمین مانده در جامعه بسیار است.
نظر شما