میراث فرهنگی ناملموس؛ میراثی انباشته شده از سنت‌ها، باورها و آداب زندگی

به گزارش ایمنا، وقتی صحبت از میراث فرهنگی می‌شود، همه ذهن‌ها و حواس‌ها به سراغ موارد ملموسی همچون اماکن باستانی و تاریخی رفته و هر کس به اقتضای کار خود، سعی در شناخت میراث فرهنگی ملموس کشورش دارد.
این در حالی است که میراث فرهنگی به کلیه آثار باقی‌مانده از گذشتگان گفته می‌شود که دارای ارزش فرهنگی باشد. این آثار می‌تواند دربرگیرنده آثار ملموس (مانند بناهای باستانی) یا آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) باشد که امروزه در حفظ آن برای آیندگان می‌کوشند. اما در این میان آنچه که شاید نیاز به معرفی و شناخت بیشتری دارد، میراث فرهنگی ناملموس است؛ میراثی که به عنوان میراث فرهنگی یک کشور وجود خارجی داشته ولی شاید به میزان لازم برای مردم یک کشور قابل لمس نباشد. لذا معرفی میراث فرهنگی ناملموس می‌تواند توجهات بیشتری را نسبت به شناخت و حفظ این گونه آثار برانگیزد. 

میراث فرهنگی ناملموس (معنوی)
میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در یک دوره زمانی را دربر می‌گیرد یا راه و روش رفتار در جامعه که معمولاً قوانین رسمی عمومی برای کارکرد در یک فضای فرهنگی خاص هستند. به عبارت دیگر میراث معنوی شامل بخشی از فرهنگ ماست که به شکل شفاهی و سینه به سینه به ما به ارث رسیده است.
این موارد شامل ارزش‌های اجتماعی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهای زیبایی شناسانه و معنوی، بیان هنری، زبان و دیگر جنبه‌های کارکردهای انسانی است. به طور کلی حفظ میراث معنوی (ناملموس) دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی (ملموس) است.
میراث معنوی یا به عبارت دیگر میراث غیرملموس بخش اساسی فرهنگ هر جامعه را تشکیل می‌دهد. تمامی آثار به جا مانده از فرهنگ‌های مختلف، معرف اندیشه و فرهنگ معنوی حاکم بر آن جوامع می‌باشد. در حقیقت معنویات بشر به صورت آثار مادی، فرهنگی و تاریخی تجلی می‌یابد و جنبه ملموس میراث معنوی را ایجاد می‌نماید. میراث فرهنگی، حقیقت فرهنگی هر ملت است و رکن اساسی آن به شمار می‌رود که در حقیقت همان جوهر یا اصل فرهنگ هر قوم را تشکیل می‌دهد. توجه به میراث معنوی از این نظر حائز اهمیت است که در مقابل یکسان‌سازی فرهنگی در جهان می‌تواند مقاومت نماید. با حمایت از فرهنگ‌های گوناگون و توجه به آن‌ها می‌توان در مقابل جهانی شدن ایستادگی نمود و از هویت فرهنگی حفاظت کرد.
میراث فرهنگی ناملموس همچنین بنا به تعریف کنوانسیون پاسداشت از میراث فرهنگی ناملموس؛ رفتارها، نمادها و آئین‌هایی ست که یک اجتماع آن‌ها را بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد.
جنبه‌های حفظ میراث ناملموس عبارتند از:
فولکلور
تاریخ شفاهی
حفظ زبان 

میراث فرهنگی ملموس (مادی)
ویژگی‌های فرهنگی (شاخصه‌های فرهنگی) دربرگیرنده میراث فرهنگی فیزیکی یا ملموس هستند مانند بناها و مکان‌های تاریخی، آثار باستانی، مجسمه‌ها، کتاب‌ها، اسناد، آثار هنری، ماشین‌ها و دیگر ساخته‌هایی که گمان می‌رود برای آیندگان ارزشمند باشند. این چیزهایی را دربرمی‌گیرد که برای باستان‌شناسی، معماری، علم و فناوری یا یک دانش ویژه قابل توجه باشد.
میراث مادی، به نوبه خود، شامل میراث منقول (که به آسانی از جایی به جای دیگر قابل انتقال است) و میراث غیر منقول (که قابل انتقال به جای دیگری نیستند) می‌شود. در گذشته و به ویژه در قوانین ملی کشورها میان میراث منقول و غیر منقول، تفاوت زیادی وجود اشت و ارزش تاریخی بیش‌تر به یادمان‌ها، اشیای عتیقه و کارهای هنری معطوف بود. لیکن در سده‌های اخیر، اهل فن بر کم‌رنگ کردن مرز میان میراث منقول و غیر منقول و یکپارچه‌سازی تمام وجوه میراث تمایل بیشتری نشان داده‌اند.
جنبه‌ها و رشته‌های حفظ میراث ملموس عبارتند از:
بایگانی‌شناسی
حفظ و مرمت
حفاظت هنری
حفاظت معماری
حفاظت فیلم
حفاظت گرامافون
حفاظت دیجیتال 

جنبش میراث جهانی
ثبت جهانی آثار، نتیجه نگرانی جهانی از حفاظت میراث فرهنگی و طبیعی بود که در کنفرانس یونسکو در ۱۹۷۲ به تصویب رسید. بناهای یادبود، گروه‌هایی از بناها و مانند آن باید دارای ارزش جهانی زیادی از نظر تاریخ، هنر یا علم باشند تا صلاحیت قرار گرفتن در طبقه بندی جهانی را به دست آورند.
به عنوان مثال، میراث فرهنگی زیر آب توسط کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب یونسکو محافظت می‌شود. این قرارداد یک سند قانونی است که کمک به کشورهای عضو برای بهبود حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب است.
افزون بر این، یونسکو آغاز به تعیین شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشریت کرده است.
سندها و پیمان‌های بین‌المللی در این زمینه عبارتند از:
• منشور آتن، ۱۹۳۱
• پیمان روریخ، ۱۹۳۵
• کنوانسیون لاهه برای حفاظت از میراث فرهنگی هنگام وقوع جنگ، ۱۹۵۴
• منشور ونیز، ۱۹۶۴
• منشور بارسلونا، ۲۰۰۲
• ایکوموس
• کمیته بین‌المللی سپر آبی مدیریت بلایای طبیعی و انسانی 

فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو
فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به وسیله یونسکو در جهت محافظت بهتر میراث فرهنگی معنوی جهان و ایجاد آگاهی درباره آنها تنظیم شده‌است. به صورت خلاصه، بخش‌های مهم و نشان دهنده میراث بیانی و معنوی ملل مختلف که بیان کننده تنوع فرهنگی و خلاقیت باشند، مورد توجه یونسکو هستند.
این پروژه شامل دو فهرست می‌شود:
۱-فهرست بلند که شامل میراث فرهنگی معنوی بشریت می‌شود که بیان کننده نمایش‌ها و روش‌های بیانی است که کمک می‌کند تا از تفاوت فرهنگی و اهمیت آنها آگاه شویم.
۲-فهرست کوتاه که شامل میراث‌هایی می‌شود که در حال فراموشی هستند و کشورها باید در جهت زنده نگهداری آنها کوشش کنند.