به گزارش خبرگزاری ایمنا، بی‌ثباتی بازارهای مالی، نوسانات نرخ ارز و تورم در ماه‌های اخیر باعث شده مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به گزینه‌هایی مانند خرید طلا و ارز روی بیاورند که افزایش تقاضای سفته‌بازانه در بازار طلا را به دنبال داشته است. بانک مرکزی برای مدیریت این شرایط تصمیم گرفت اوراق گواهی طلا را به عنوان یک جایگزین برای خرید فیزیکی طلا به بازار معرفی کند.
در شش ماه اخیر، قیمت طلا ۹۶.۶ درصد افزایش پیدا کرد در حالی که نرخ دلار ۵۴.۳ درصد و قیمت اونس جهانی طلا تنها ۱۶.۲ درصد رشد داشته است. این آمار نشان می‌دهد که بخشی از افزایش قیمت طلا در ایران ناشی از عوامل داخلی، انتظارات تورمی و تقاضای هیجانی بوده است و به همین دلیل بانک مرکزی اعلام کرد با انتشار اوراق گواهی طلا از رشد بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری می‌کند.
اوراق سپرده طلا به عنوان یکی از ابزارهای مالی مورد استفاده در بازارهای مالی جهانی، نماد مقدار معینی طلا است که در بانک نگهداری می‌شود. با خرید یک ورقه سپرده طلا در واقع سرمایه‌گذاران مالکیت مقدار مشخصی از طلا را بدون نیاز به نگهداری فیزیکی آن دریافت می‌کنند.
خرید اوراق سپرده طلا، مزایای زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد از جمله اینکه امکان سرمایه‌گذاری در طلا را بدون نیاز به نگهداری فیزیکی آن همچنین امکان خرید و فروش سریع و آسان طلا را در بازارهای مالی فراهم می‌کنند.
از انتشار گواهی سکه تا طلا
در اواخر بهمن ۱۴۰۳ بانک مرکزی به استناد جز سوم بند ب ماده (۴) قانون بانک مرکزی که «طراحی و انتشار انواع اوراق مالی و خرید و فروش آنها و سایر اوراق بهادار به منظور مدیریت (کنترل) حجم نقدینگی و اعتبارات» را جزو اختیارات این بانک تعریف کرده است، از برنامه خود برای انتشار گواهی سکه خبر داد.
این خبر در شرایطی اعلام شد که به دلیل نوسانات ارزی و جهش قیمت طلا در بازارهای جهانی، بهای سکه در بازار آزاد رکوردهای جدیدی ثبت کرده بود و همزمان نیز بانک مرکزی به منظور مدیریت بازار طرح پیش فروش سکه را در دستور کار خود قرار داده بود اما این اطلاعیه واکنش دست‌اندرکاران بورس کالا را به دنبال داشت که معتقد بودند بر اساس قانون اوراق بهادار، صدور هرگونه اوراق مالی باید با اجازه بورس باشد.
دو هفته بعد نیز بانک مرکزی در اطلاعیه دیگری اعلام کرد که در راستای وظایف قانونی خود و با هدف اعمال سیاست‌های پولی، مدیریت نقدینگی، هدایت اعتبار و مدیریت بازار طلا تا قبل از پایان سال اوراق گواهی طلا با سررسید شش ماهه را منتشر می‌کند که ارزش هر ورقه در این طرح معادل ۰.۱ گرم طلای با عیار ۷۵۰ در هزار در نظر گرفته شده و سررسید این اوراق هم پایان شهریور خواهد بود.
چند روز بعد بانک مرکزی انتشار اوراق گواهی طلا را به سال جدید موکول کرد اما بار دیگر با انتقاد مسئولان و فعالان بازار سرمایه روبه‌رو شد و امیر لعلی؛ مدیر روابط‌عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد: با توجه به اینکه بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، انتشار و عرضه عمومی هرگونه اوراق بهادار از جمله گواهی طلا باید پس از ثبت درخواست نزد سازمان بورس و موافقت این سازمان صورت گیرد، پس از انتشار اطلاعیه بانک مرکزی مبنی بر انتشار گواهی طلا، از شانزدهم اسفند رایزنی‌های متعددی برای پرهیز از انجام روندهای خارج از قانون برای انتشار این گواهی صورت گرفته است.
وی همچنین از نامه ۱۸ اسفند حجت‌الله صیدی؛ رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار خطاب به محمدرضا فرزین؛ رئیس کل بانک مرکزی خبر داد که صیدی در آن ضمن یادآوری نص صریح قوانین و مقررات به رئیس کل بانک مرکزی، خواستار توقف موضوع (انتشار اوراق گواهی طلا از سوی بانک مرکزی) شد.
رقابت صندوق‌های طلا و اوراق سپرده بانکی
ورود بانک مرکزی به حیطه طلا و مسکوکات آن تجربه موفقی بود که بهمن سال گذشته با انتشار اوراق گواهی سپرده با نرخ سود ۳۰ درصدی یک ساله رقم خورد و توانست حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان جذب کند در حالی که نرخ بازدهی صندوق‌های طلا که در بستر بازار سرمایه فعالیت دارند، در زمستان سال گذشته در بسیاری از صندوق‌های بورسی بیشتر بوده است و گاهی بازدهی ۱۲۰ درصدی را هم ثبت کرده‌اند که حدود چهار برابر بیشتر نرخ بازدهی اوراق گواهی سپرده یک ساله بانک مرکزی بوده است.
به نظر می‌رسد یکی از نگرانی‌های بازار سرمایه از انتشار گواهی طلا و سکه، خروج نقدینگی از بورس باشد که می‌تواند بازار سهام را با افت شدید روبه‌رو کند همچون اتفاقی که سال گذشته در زمان انتشار اوراق گواهی سپرده رخ داد.
بانک مرکزی هدف از انتشار این اوراق را جذب سرمایه‌های سرگردان و همچنین ایجاد ابزاری برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری شهروندان اعلام کرده است و گروهی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که این اوراق با جلوگیری از افزایش تقاضای بی‌رویه برای خرید فیزیکی طلا و کاهش فشار بر بازار طلا و نوسانات آن، یک گزینه راحت‌تر و امن‌تر برای سرمایه‌گذاران بوده و می‌تواند تحولی در بازار سرمایه‌گذاری ایجاد کند و در مقابل دسته دیگر معتقدند که موفقیت اوراق گواهی طلا در جذب نقدینگی سرگردان به عوامل زیادی از جمله اعتماد سرمایه‌گذاران به این ابزار مالی، جذابیت بازدهی آن در رقابت با بازارهای موازی مانند دلار و طلا همچنین سرمایه‌گذاری منابع جذب شده از طریق آن در بخش‌های مولد اقتصادی بستگی دارد.
حفظ ارزش پول از طریق طلا
هادی محمدپور؛ عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس در این باره اظهار می‌کند: در کنار مرکز مبادله ارز و طلای ایران که به طور رسمی طلا می‌فروشد، سکوهای اینترنتی فروش طلا نیز فعال شده‌اند و بانک مرکزی نیز پیش فروش سکه را انجام می‌دهد، به نظر می‌رسد سیاست کنونی بانک مرکزی به سمت جمع‌آوری پول کشور و تشویق مردم به خرید طلا رفته است تا ارزش پول خود را حفظ کنند در حالی که افزایش شدید قیمت ارز موجب کاهش ارزش پول ملی شده است.
وی می‌افزاید: اگر سیاست‌گذاری بانک مرکزی بر کنترل قیمت ارز و هدایت ثروت کشور به سمت سرمایه‌گذاری و تولید متمرکز باشد، نتیجه بهتری خواهد داشت.
رنج بازار سرمایه از نبود نقدینگی
حمید کوشکی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: اوراق گواهی طلا یک ابزار مالی در اختیار بانک مرکزی است که هدف جذب نقدینگی را دنبال می‌کند اما در شرایطی که بازار سرمایه اکنون از نبود نقدینگی رنج می‌برد چنین اقدامی از سوی بانک مرکزی با نرخ‌ها و مفروضاتی اتفاق می‌افتد که برای سرمایه‌گذار جذاب باشد.
وی با اشاره به پیش‌فروش‌های سکه در ماه‌های گذشته می‌افزاید: با میزان پیش‌فروش‌هایی که به تازگی انجام شد، مبالغ قابل توجهی از سبد پس‌انداز سرمایه‌گذاران جذب این پیش فروش‌ها شد همین اتفاق در پیش‌فروش خودرو نیز رخ می‌دهد زیرا بسیاری از شرکت‌کنندگان در این پیش‌فروش‌ها نه به قصد مصرف بلکه سرمایه‌گذاری در آنها حاضر می‌شوند.
این کارشناس بازار سرمایه اعتراض فعالان یک بازار نسبت به ابزار جذب نقدینگی آن بازار را طبیعی می‌داند و می‌افزاید: نکته اینجاست که باید در این میان یک خرد جمعی وجود داشته باشد، اگر قرار بر این باشد که هر کسی یک بازاری را انتخاب کند و آن را بهترین اعلام کند و انتظار داشته باشد سرشار از نقدینگی و خبرهای مثبت باشد اشتباه است.
وی با اشاره به اهمیت بررسی سمت‌وسوی سیاست‌های کلان یادآور می‌شود: باید ببینیم که سیاست کلان پولی بانکی کشور در حال حرکت به کدام سمت و سو است یعنی آیا بانک مرکزی به دنبال رقابت با بازار سرمایه است؟ پاسخ این پرسش به طور قطع خیر است زیرا وظیفه بانک مرکزی رهبری سیاست‌های کلان بخش پولی تعریف شده و هنگامی که بخشی از این سیاست‌های کلان به بازار سرمایه برسد، فعالان بورس از آن استقبال می‌کنند.
در جست‌وجوی راهکاری برای تأمین بودجه
کوشکی با استناد به آخرین داده‌های بانک مرکزی می‌گوید: پایه پولی کشور فقط در بهمن رشد دو و شش دهم درصدی را تجربه کرده و بدهی دولت به سیستم بانکی نیز در حال افزایش است تا جایی که حتی برای پرداخت تسهیلاتی مانند وام ازدواج با مشکل روبه‌رو شده در چنین شرایطی دولت توان اصلاح بودجه کشور را ندارد.
وی سقف مجاز پیش‌بینی شده دولت برای انتشار اوراق اسلامی در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ را ۲۵۴ همت برشمرد و تاکید کرد: به دلیل کسری بودجه دولت تاکنون ۴۲۳ همت اوراق منتشر شده است که باید به نوعی جبران شود در چنین شرایطی انتشار اوراق با اعتراض فعالان بازار سرمایه، اقداماتی مانند پیش فروش و فروش سهام نیز با واکنش‌های دیگری روبه‌رو می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه یکی از دلایل مخالفت با انتشار اوراق گواهی طلا را ضعیف شدن بازار سرمایه بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: بازار سرمایه آنقدر ضعیف شده که از هر سو یک ابلاغیه برای بنگاه‌های اقتصادی درباره وضعیت آنها در بازار مطرح می‌شود حتی با وجود رشد قابل توجه قیمت دلار تا کانال ۹۰ هزار تومان، بازار سرمایه تکان نمی‌خورد به این دلیل که ریسک‌های اقتصادی بالا رفته است بنابراین ضربه‌هایی که بازار سرمایه از تصمیمات خورده باعث می‌شود حتی اگر تصمیمی در جای خود مناسب باشد آنها در برابر آن واکنش نشان دهند.
وی درباره هدف بانک مرکزی از انتشار اوراق گواهی طلا خاطرنشان می‌کند: این تصمیم در جای خود مناسب و درست است زیرا هدف مدیریت دخل و خرج کشور را دنبال می‌کند اما اگر دلیل انتشار این اوراق گواهی مدیریت بازار ارز و طلا باشد کاملاً اشتباه است و باید به طور کامل لغو شود.
واردات طلا راه جبران محدودیت‌های ارزی
کوشکی در واکنش به انتقادات مطرح شده درباره مداخله بانک مرکزی در بازار طلا برای مدیریت نرخ ارز توضیح می‌دهد: یکی از سیاست‌های بانک مرکزی همین موضوع است اما نکته مهم درباره طلا و ارز این جاست که بر اساس آخرین اطلاعات، گمرک کشور ۹۳ تن طلا وارد کرده و دلیل واردات این حجم زیاد طلا به کشور به این موضوع برمی‌گردد که بنگاه‌های فعال در زمینه صادرات نمی‌توانند دلار وارد کنند بنابراین به جای آن طلا می‌آورند و این ابتکار عمل بسیار خوبی است.
وی ارزش دلاری یک ربع سکه را به اندازه ۱۴۸ هزار تومان دلار برشمرده و خاطرنشان می‌کند: بانک مرکزی به جای ورود به بازار ارز به بازار سکه وارد شده که دلار آن ۱۴۸ هزار تومان است به این ترتیب با ضرب سکه نقدینگی را جذب می‌کند و از نظر دلاری نیز سود بیشتری به دست می‌آورد اما اینکه عرضه دلار را افزایش دهد یک اقدام نادرست خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه افزایش ابزارهای مالی در اقتصاد را به نفع فعالان بازار سرمایه می‌داند و ادامه می‌دهد: اوراق گواهی طلا یک ابزار مالی است که فعالان بازارهای مالی در شرایط طبیعی از آن استقبال می‌کنند زیرا اگر در کنار سکه طلا صدها ابزار دیگر برای سرمایه‌گذاری طراحی و اجرا شود، تنوع سرمایه‌گذاری بالا می‌رود و احتمال ریسک را کاهش می‌دهد اما به دلیل در هم تنیدگی موضوعات اقتصادی و خاکستری بودن آنها برای اینکه یک تصمیم اقتصادی در سیستم مالی کارایی درستی داشته باشد باید ارکان دیگر هماهنگ با آن عمل کنند.
وی برخی اقدامات و تصمیمات سیاسی را در وضعیت بازار ارز و طلا تأثیرگذار می‌داند و می‌گوید: در شرایطی که بانک مرکزی سکه و دلار عرضه می‌کند ممکن است از سوی نهادی در بخش سیاست خارجی یا مجلس تصمیماتی گرفته شود که روند قیمت را تغییر دهد به همین دلیل اهالی بازار سرمایه می‌گویند این سیاستی نخواهد بود که بانک مرکزی را به اهدافش برساند پس دست کم به بازار آسیب نزنید.
کوشکی درباره تأثیر انتشار اوراق گواهی طلا بر بورس در سال آینده بیان می‌کند: ممکن است این تصمیم برای بازار سرمایه مشکل‌ساز شود زیرا بودجه عمومی دولت مصوب سال آینده ۵ هزار و ۳۴۸ همت است که بودجه اختصاصی بنگاه‌های اقتصادی دولتی نیز به همین میزان و کمی بیشتر از آن می‌رسد، اما احتمال می‌رود که در صورت ادامه سیاست فشار حداکثری بخش مربوط به واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای مان در بودجه مختل می‌شود و در شرایطی که ۵۰۰ تا ۶۰۰ همت درآمد حاصل از فروش نفت پیش‌بینی شده است رکودی در اقتصاد ایجاد کند که عملکرد بنگاه‌های دولتی را از نظر درآمدی تحت تأثیر قرار دهد.
وی تصریح می‌کند: اهمیت این موضوع از آنجاست که اگر دولت و بنگاه‌های دولتی به درآمد پیش بینی شده دست پیدا نکنند و از سوی دیگر به دلیل تورم هزینه‌هایشان بیشتر شود، یک کسری بزرگی به وجود خواهد آمد که بخشی از آن در بخش اوراق اثرگذار خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه سقف انتشار اوراق اسلامی در سال گذشته را حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان برشمرده و می‌افزاید: پیش‌بینی من این است که این عدد به نزدیک به هزار و ۱۰۰ همت برسد که برای جذاب شدن این اوراق باید نرخ بهره بالا بماند در حالی که نرخ بهره بالا به معنای پایین آمدن توجیه سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه خواهد بود و این فشار ناشی از چنین مکانیسم‌ها، کسری‌ها و تداوم آنها بر بازار سرمایه است.
وی سیاست‌هایی مانند انتشار گواهی سپرده و پیش فروش سکه را در شرایط مشکلات ساختاری بودجه ناکارآمد توصیف می‌کند و می‌گوید: هنگامی که بودجه به صورت ساختاری مشکل دارد، ناترازی‌ها با چنین تصمیماتی جبران نمی‌شود در مقابل پیش فروش سکه به نوعی رانت دادن به افراد خاص تبدیل می‌شود که امکان استفاده از اختلاف ۳۰ تا ۴۰ درصدی با بازار آزاد را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
اختلال در نظارت بر قیمت‌ها و شفافیت معاملات
جواد عشقی‌نژاد، کارشناس بازار سرمایه نیز درباره پیامدهای انتشار اوراق گواهی طلا خارج از بازار سرمایه اظهار می‌کند: انتشار اوراق گواهی طلا توسط بانک مرکزی خارج از سازوکار بورس، مسئله نیازمند بررسی دقیق و نقادی از منظر قانونی و شفافیت بازار سرمایه است. با وجود آنکه بانک مرکزی به عنوان نهاد متولی سیاست‌های پولی تلاش بر پیاده‌سازی سیاست انقباضی خود دارد اما بر اساس قوانین موجود در سازمان بورس و اوراق بهادار ایران که مصوبه مجلس شورای اسلامی است هر گونه انتشار اوراق بهادار باید از مسیر بورس و تحت نظارت این سازمان صورت گیرد تا حقوق سرمایه‌گذاران به درستی رعایت شود و شفافیت لازم برای انجام معاملات در بازار سرمایه ایجاد شود.
وی با استناد به قانون "بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران"، سازمان بورس و اوراق بهادار را به عنوان نهاد ناظر و مسئول پذیرش و نظارت بر تمام اوراق بهادار در بازار بورس می‌داند و می‌گوید: در صورتی که بانک مرکزی ایران اقدام به انتشار اوراق گواهی طلا خارج از سازوکار بورس کند، این مسئله می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در زمینه نظارت بر قیمت‌ها، شفافیت در معاملات و ایجاد فرصت برای فساد و دستکاری در بازار شود.
کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه در بورس اوراق بهادار، همه اطلاعات مربوط به قیمت، حجم معاملات، خریداران و فروشندگان به‌طور عمومی قابل مشاهده است، یادآور می‌شود: این شفافیت باعث اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران به بازار می‌شود اما در صورتی که این اوراق خارج از بورس منتشر شود، ممکن است اطلاعات مربوط به معاملات در دسترس عموم قرار نگیرد و این امر می‌تواند منجر به ابهاماتی در مورد قیمت واقعی طلا و نوسانات آن شود.
وی همچنین انتشار اوراق گواهی طلا خارج از بورس را در تضاد با سیاست‌های کلی این سازمان معرفی می‌کند و می‌افزاید: این اقدام ممکن است منجر به نبود هماهنگی میان ابزارهای مالی مختلف و اختلال در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت سازمان بورس شود همچنین برای برخی نهادها انگیزه برای انتشار اوراق به‌طور غیرقانونی یا خارج از چارچوب‌های مشخص به وجود خواهد آورد.
عشقی‌نژاد از دیگر پیامدهای انتشار این اوراق را احتمال کاهش اعتماد به بازار سرمایه می‌داند و می‌گوید: سرمایه‌گذاران برای انجام معاملات و خرید اوراق بهادار به شفافیت، امنیت و نظارت دقیق نیاز دارند. اگر اوراق گواهی طلا خارج از بازار بورس منتشر شود، اعتماد عمومی به بازار سرمایه کاهش پیدا می‌کند زیرا سرمایه‌گذاران احساس می‌کنند که نظارت و حمایت قانونی کافی وجود ندارد. این مسئله می‌تواند بر روند جذب سرمایه‌های جدید به بازار اثر منفی بگذارد و موجب رکود در بازارهای مالی شود.
به گزارش ایمنا، در شرایطی که بانک مرکزی انتشار اوراق گواهی طلا را به عنوان ابزاری برای اجرای سیاست انقباضی در دستور کار قرار داده کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این اقدام ممکن است مشکلاتی در زمینه شفافیت، نظارت و اعتماد عمومی در بورس را به دنبال داشته باشد بنابراین توصیه می‌شود که بانک مرکزی برای حفظ سلامت بازار و حقوق سرمایه‌گذاران، این اوراق را از مسیر قانونی و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر کند.
نظر شما